Diagnozowanie kompetencji społecznych
Dzieci rozpoczynające naukę w szkole podstawowej muszą zmierzyć się z zadaniem zbudowania poczucia kompetencji. Wyraża się ono między innymi przekonaniem o własnej zdolności do radzenia sobie z wyzwaniami, jakie przed nimi zostają postawione. Dla kształtowania się poczucia kompetencji ważne jest nie tylko powodzenie w nauce, lecz także dobre relacje z rówieśnikami. Relacje te w znacznym stopniu zależą od poziomu kompetencji społecznych rozwijanych intensywnie już w przedszkolu. Jedną z nich jest umiejętność współpracy wymagająca efektywnego komunikowania się, udzielania i przyjmowania pomocy, empatycznego reagowania na emocje innych osób, orientacji na działanie oraz konstruktywnego rozwiązywania konfliktów.
Książka Marii Deptuły i Agnieszki Misiuk dostarcza rzetelnej wiedzy na temat kompetencji społecznych i ich znaczenia dla funkcjonowania dziecka w otoczeniu społecznym. Szczegółowo omówiono w niej pojęcie kompetencji społecznych i składające się na nie umiejętności. Zaproponowano narzędzia ułatwiające nauczycielom diagnozę kompetencji społecznych dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym. Przedstawiono także propozycję modelu poznawania umiejętności współpracy dzieci w młodszym wieku szkolnym z perspektywy dziecka, rówieśników i nauczyciela. Diagnoza taka może być punktem wyjścia w planowaniu pracy wychowawczej lub sposobem sprawdzenia efektów działań już podjętych. Czytelnik znajdzie w książce także omówienie wybranych aspektów etycznych diagnozy kompetencji społecznych dzieci.
Po zapoznaniu się z treścią książki nauczyciel nie powinien mieć wątpliwości, czym są kompetencje społeczne, jaka jest ich geneza i zakres pojęciowy. Warto podkreślić, że mimo zwięzłego przekazu (co uznaję za bezsprzeczną zaletę) Autorki potrafiły wskazać na wielość ujęć definicyjnych, dokonać ich spójnej analizy, zaprezentować wielość stanowisk funkcjonujących w literaturze przedmiotu. W mojej opinii nauczyciel, po zapoznaniu się z opiniowanym tekstem, będzie miał też świadomość rzeczywistej wagi kompetencji społecznych dla rozwoju i funkcjonowania dziecka w relacjach rówieśniczych. Jako szczególnie ważne widzę tu zwrócenie uwagi na narastający, a do tej pory nieco „niezauważany”, czy „bagatelizowany” problem odrzucenia rówieśniczego wynikający przecież także z niedostatków kompetencji społecznych dziecka. Analizując ten fragment wywodu Autorek odnotować należy bardzo dużą dbałość o pokazanie zweryfikowanych empirycznie związków posiadanych kompetencji społecznych z różnymi aspektami funkcjonowania jednostki w życiu. Wszystkie postawione tu tezy mają umocowanie w wynikach badań, zostały zilustrowane przykładami i zebrane w czytelne ryciny i schematy.
dr hab. Beata Pituła,
Uniwersytet Śląski
