Edukacja, kultura, sztuka – spoistość a integracja - 11 Refleksje o dylemacie celu wychowania w warunkach kultury ponowoczesnej
Niniejszą publikacją uwagę Czytelnika pragniemy zorientować na wybranych obszarach codziennego życia obecnych – chociaż w różnym wymiarze – w każdej epoce, zarówno tych bardzo odległych jak i współczesnej. Te obszary, to
edukacja,
kultura i sztuka, każdy stanowiący odrębny/samodzielny byt, poddający się definiowaniu, analizom, badaniom, ale też każdy z nich ściśle korespondujący z pozostałymi, tworząc przestrzeń uzupełniającą i kreującą dla pozostałych. Podlegając jak wszystko przeobrażeniom, wymagają reinterpretacji/zorientowania nie tyle na rozwój własny, ile na użyteczność społeczną, gotowość do zaangażowania w inne obszary ludzkiej aktywności. Analizując przeszłość można z pełnym przekonaniem stwierdzić, że akurat w przypadku edukacji, kultury i sztuki owa użyteczność oraz
zaangażowanie w inne obszary było w każdym przypadku obecne. Co więcej użyte w tytule tomu: edukacja, kultura i sztuka tworzą transparentną sieć powiązań/relacji, która ilustruje, niezwykle istotną w pedagogice, zasadę wzajemności, wyrażającej się w sferze wzajemnych usług/wymiany. Można powiedzieć, że edukacja oraz kultura i sztuka zawsze wzajemnie się wspierały, warunkowały w rozwoju. Dobrze ilustrują to słowa Tadeusza Lewowickiego: „Edukacja jest wytworem kultury, a kultura trwa i rozwija się dzięki edukacji. Dzieje edukacji dostarczają niezliczonych dowodów na to, że dorobek kultury materialnej, a przede wszystkim kultury duchowej, był i pozostaje treścią i istotą oświaty w ogóle” (Lewowicki, 2003, s. 44).
Zasadniczy cel opracowania, to próba uświadomienia, że te trzy obszary towarzyszą człowiekowi przez całe życie, z tym, że edukacja poprzez wymiar swej instytucjonalizacji oraz obowiązkowości staje się kwestią naturalną, wpisaną w codzienność - a z uwagi na permanentną potrzebę rozwoju/kształcenia - już nie tylko w okresie dzieciństwa i adolescencji. Kultura i sztuka, mimo że stale obecne w przestrzeni społecznej, nader często pozostają poza sferą świadomości człowieka, który ich nie zauważa, nie docenia i nawet marginalizuje. Wspomniana postawa, to efekt braku/niedostatku właściwej edukacji w tym zakresie. Dostrzegana nie
obecność lub niedostatek edukacji w obszarze kultury/sztuki to zagrożenie dla jakości życia. Tym samym to pole, otwarta przestrzeń do zagospodarowania, zorientowania uwagi środowisk wychowawczych i społecznych – rodziców, nauczycieli, opiekunów, władz lokalnych i polityków – na istotność i potrzebę systematycznego, świadomego włączenia kultury i sztuki do szeroko rozumianego obszaru edukacji.
Zaproponowane teksty opracowania wyrażają potrzebą ukazania nie tyle indywidualnej, ale nade wszystko wspólnej przestrzeni działania edukacji, kultury i sztuki, ich wzajemności w perspektywie przemian społeczno-kulturowych i cywilizacyjnych. Prezentowane tu rozważania eksponują wybrane aspekty życia społecznego w przedmiotowych obszarach, ukazując potrzeby i możliwości wzajemnego ich przenikania, wspierania i uzupełniania.
Książka adresowana jest do studentów: pedagogiki, socjologii, polityki społecznej, pracy socjalnej, wiedzy o teatrze oraz organizacji i stowarzyszeń, instytucji społeczno – kulturalno – oświatowych funkcjonujących w środowiskach lokalnych zaangażowanych w działania edukacyjne i rewitalizacyjne, zorientowane na zintegrowane projektowanie i rozwiązywanie problemów społecznych.
Spis treści
Wprowadzenie (Agata Rzymełka‑Frąckiewicz, Teresa Wilk) / 9
Część pierwsza
Rozważania o doświadczeniach teraźniejszości i potrzebie przemian w systemie edukacji wobec wymagań współczesności
Inetta Nowosad: Kultura szkoły. Rozważania na temat jakości i efektywności szkoły / 19
Agata Rzymełka-Frąckiewicz: „Wiedza, jako jedyna siła, która rzeczywiście działa i zmienia ludzkie życie” – wiedza, umiejętności i kompetencje Polaków wobec wymagań współczesności – na podstawie wyników Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób Dorosłych / 35
Maciej Bernasiewicz: Kształcenie osób niedostosowanych społecznie w szkole powszechnej / 52
Danuta Dramska: Zagadnienia kultury języka i socjalizacji językowej jako istotnego elementu edukacji logopedycznej i pedagogicznej / 64
Kamila Słupska: Czytająca młodzież? – między niechęcią a fascynacją (komunikat z badań) / 73
Anna Szafrańska-Gajdzica: Integracja w polskiej szkole. O pułapkach idei wdrażanej do praktyki edukacyjnej na szczeblu edukacji wczesnoszkolnej / 90
Katarzyna Rabiej-Sienicka: Jest taka szkoła – portret wyjątkowego procesu socjalizacji młodzieży poprzez sztukę / 100
Część druga
Kultura i sztuka jako środek usprawniający procesy wychowawcze w przestrzeni indywidualnej i społecznej
Teresa Wilk: Kultura i sztuka jako narzędzie / przestrzeń edukacji w obszarze zróżnicowania kulturowego / 115
Katarzyna Krasoń: O zachwycie sztuką doświadczaną. Pomiędzy „sztucznym fiołkiem”, zdumieniem a przeżyciem, nie tylko w edukacji / 134
Katarzyna Segiet: Dziecko w kulturze konsumpcyjnej. Konstruowanie nowego wymiaru dzieciństwa / 150
Halina Guzy-Steinke: Refleksje o dylemacie celu wychowania w warunkach kultury ponowoczesnej / 165
Ewa Bielska: Refleksyjne kreowanie tożsamości i biografii jako transgresja oraz rodzaj sztuki / 174
Astrid Tokaj: Refleksje autobiograficzne w starości. O potrzebie, możliwościach oraz ważności uczenia się z własnego życia i nauczania o nim innych / 184
Andrzej Czerkawski: Wybrane aspekty wykorzystania kultury symbolicznej w pracy z młodzieżą trudną / 199
Summary / 207
Zusammenfassung / 209
Noty o autorach / 211
