Edukacja żywieniowa
Oddajemy do rąk Czytelników pierwszy w Polsce podręcznik edukacji żywieniowej. Książka Isobel Contento to kompendium wiedzy o tym, jak projektować, realizować i oceniać skuteczność programów i interwencji edukacyjnych związanych z zachowaniami żywieniowymi. W podręczniku omówiono: • najważniejsze teorie wykorzystywane w edukacji żywieniowej wraz z przykładami zastosowania wiedzy w praktyce; • procedurę ułatwiającą studentom i praktykom projektowanie skutecznej edukacji żywieniowej, przełożenie teorii na strategie, cele edukacyjne i praktykę oraz opracowanie planu edukacyjnego; • zagadnienia dotyczące realizacji edukacji żywieniowej w różnych grupach: wśród dzieci, młodzieży i dorosłych, osób o niskim poziomie alfabetyzmu i osób z różnych grup kulturowych. „ Edukacja żywieniowa” to książka przeznaczona dla studentów różnych poziomów studiów przed- i podyplomowych w zakresie żywienia. Może być przydatna także dla pracujących edukatorów żywieniowych i menedżerów jako źródło wszechstronnych informacji do planowania i realizacji skutecznych programów edukacji żywieniowej skierowanych do różnych grup odbiorców. Na całym świecie obserwujemy zwiększanie się częstości występowania chorób dietozależnych, w tym otyłości, oraz nadal istniejące w niektórych krajach niedożywienie. Edukacja żywieniowa jest obecnie potrzebna bardziej niż kiedykolwiek wcześniej. Na szczęście w szkołach, miejscach pracy i społecznościach docenia się znaczenie tej edukacji dla zmniejszania ryzyka wystąpienia tych problemów zdrowotnych. Oznacza to, że edukatorzy żywieniowi mają obecnie możliwości dokonywania rzeczywistych zmian we współczesnym świecie
- Kategorie:
- Język wydania: polski
- ISBN: 978-83-01-19885-5
- ISBN druku: 978-83-01-19857-2
- Liczba stron: 960
-
Sposób dostarczenia produktu elektronicznegoProdukty elektroniczne takie jak Ebooki czy Audiobooki są udostępniane online po opłaceniu zamówienia kartą lub przelewem na stronie Twoje konto > Biblioteka.Pliki można pobrać zazwyczaj w ciągu kilku-kilkunastu minut po uzyskaniu poprawnej autoryzacji płatności, choć w przypadku niektórych publikacji elektronicznych czas oczekiwania może być nieco dłuższy.Sprzedaż terytorialna towarów elektronicznych jest regulowana wyłącznie ograniczeniami terytorialnymi licencji konkretnych produktów.
-
Ważne informacje techniczneMinimalne wymagania sprzętowe:procesor: architektura x86 1GHz lub odpowiedniki w pozostałych architekturachPamięć operacyjna: 512MBMonitor i karta graficzna: zgodny ze standardem XGA, minimalna rozdzielczość 1024x768 16bitDysk twardy: dowolny obsługujący system operacyjny z minimalnie 100MB wolnego miejscaMysz lub inny manipulator + klawiaturaKarta sieciowa/modem: umożliwiająca dostęp do sieci Internet z prędkością 512kb/sMinimalne wymagania oprogramowania:System Operacyjny: System MS Windows 95 i wyżej, Linux z X.ORG, MacOS 9 lub wyżej, najnowsze systemy mobilne: Android, iPhone, SymbianOS, Windows MobilePrzeglądarka internetowa: Internet Explorer 7 lub wyżej, Opera 9 i wyżej, FireFox 2 i wyżej, Chrome 1.0 i wyżej, Safari 5Przeglądarka z obsługą ciasteczek i włączoną obsługą JavaScriptZalecany plugin Flash Player w wersji 10.0 lub wyżej.Informacja o formatach plików:
- PDF - format polecany do czytania na laptopach oraz komputerach stacjonarnych.
- EPUB - format pliku, który umożliwia czytanie książek elektronicznych na urządzeniach z mniejszymi ekranami (np. e-czytnik lub smartfon), dając możliwość dopasowania tekstu do wielkości urządzenia i preferencji użytkownika.
- MOBI - format zapisu firmy Mobipocket, który można pobrać na dowolne urządzenie elektroniczne (np.e-czytnik Kindle) z zainstalowanym programem (np. MobiPocket Reader) pozwalającym czytać pliki MOBI.
- Audiobooki w formacie MP3 - format pliku, przeznaczony do odsłuchu nagrań audio.
Rodzaje zabezpieczeń plików:- Watermark - (znak wodny) to zaszyfrowana informacja o użytkowniku, który zakupił produkt. Dzięki temu łatwo jest zidentyfikować użytkownika, który rozpowszechnił produkt w sposób niezgodny z prawem. Ten rodzaj zabezpieczenia jest zdecydowanie bardziej przyjazny dla użytkownika, ponieważ aby otworzyć książkę zabezpieczoną Watermarkiem nie jest potrzebne konto Adobe ID oraz autoryzacja urządzenia.
- Brak zabezpieczenia - część oferowanych w naszym sklepie plików nie posiada zabezpieczeń. Zazwyczaj tego typu pliki można pobierać ograniczoną ilość razy, określaną przez dostawcę publikacji elektronicznych. W przypadku zbyt dużej ilości pobrań plików na stronie WWW pojawia się stosowny komunikat.
Przedmowa do wydania polskiego XXI Przedmowa XXIII Podziękowania XXVI Część I Połączenie badań, teorii i praktyki: podstawy 1 1. Edukacja żywieniowa: ważna, ciekawa i niezbędna w dzisiejszym skomplikowanym świecie 3 Przegląd zagadnień 3 Plan rozdziału 3 Cele uczenia się 3 Wprowadzenie 4 Dlaczego edukacja żywieniowa jest potrzebna? 4 Nadrzędnym celem jest poprawa zdrowia i samopoczucia 4 Nasze wzory żywienia i aktywności fizycznej nie są optymalne 6 Nasze wybory żywności nie zawsze są dobre dla naszej planety 7 Złożoność wyborów dotyczących żywności 7 Skomplikowane środowisko informacyjne 7 Zagubienie i niepokój konsumentów 8 Wyzwania związane z edukowaniem ludzi, jak prawidłowo się żywić 9 Wpływy biologiczne: czy nasze ciało ma wrodzoną mądrość? 9 Preferencje kulturowe i społeczne 10 Czynniki rodzinne i psychologiczne 11 Poczucie upodmiotowienia: jednostka i społeczność 11 Zasoby materialne i kontekst środowiskowy 12 Marketing, struktury społeczne i polityka 12 Podejścia do celów edukacji żywieniowej 13 Komunikaty przekazywane wyłącznie w celach informacyjnych 13 Komunikaty przekazywane w celu motywowania odbiorców i ułatwiania im zachowań korzystnych dla zdrowia i samopoczucia 14 Komunikaty mające wywrzeć wpływ na twórców polityki 14 Współczesna defi nicja edukacji żywieniowej 14 Czy termin „edukacja żywieniowa” jest właściwy? 17 Podsumowanie współczesnej definicji edukacji żywieniowej 18 Wizja stowarzyszeń zawodowych 19 Skuteczność edukacji żywieniowej 19 Czym się zajmują edukatorzy żywieniowi? Siedliska, odbiorcy i zakres edukacji żywieniowej 20 Siedliska: gdzie edukacja żywieniowa jest prowadzona? 20 Odbiorcy edukacji żywieniowej 23 Zakres edukacji żywieniowej 24 Edukacja żywieniowa, zdrowie publiczne i promocja zdrowia: role i kontekst edukacji żywieniowej 25 Cel książki i przegląd zagadnień 26 Uczenie się nowego słownictwa 27 Przegląd zagadnień uwzględnionych w książce 27 Pytania i zadania 29 Bibliografia 29 2. Determinanty wyborów pokarmowych i zmian sposobu żywienia: implikacje dla edukacji żywieniowej 33 Przegląd zagadnień 33 Plan rozdziału 33 Cele uczenia się 33 Przegląd determinant wyborów i zachowań żywieniowych 34 Determinanty związane z żywnością: biologia i doświadczenia 34 Predyspozycje behawioralne zdeterminowane biologiczne 35 Doświadczenia związane z żywnością 36 Uczenie się z kontekstu społeczno-emocjonalnego: warunkowanie społeczne 39 Podsumowanie naszych doświadczeń związanych z jedzeniem 41 Determinanty osobiste 43 Determinanty intrapersonalne 43 Determinanty interpersonalne 45 Determinanty społeczne i środowiskowe 45 Środowisko fizyczne/infrastruktura 46 Środowisko ekonomiczne 48 Środowisko informacyjne 50 Co to wszystko oznacza dla edukatorów żywieniowych? 51 Wiedza na temat żywienia nie wystarcza 52 Edukacja żywieniowa a determinanty związane z żywnością 53 Edukacja żywieniowa a determinanty osobiste 54 Edukacja żywieniowa a determinanty środowiskowe 54 Implikacje dla kompetencji potrzebnych edukatorom żywieniowym 57 Kompetencje potrzebne edukatorom żywieniowym według Towarzystwa Edukacji Żywieniowej i Zachowania 57 Kompetencje według akademii żywienia i dietetyki 58] Podsumowanie 58 Biologia i osobiste doświadczenia związane z żywnością 58 Determinanty osobiste 58 Determinanty społeczne/środowiskowe 59 Wiedza i umiejętności to za mało 59 Wnioski dotyczące umiejętności edukatorów żywieniowych 59 Pytania i zadania 59 Bibliografia 60 3. Przegląd zagadnień dotyczących edukacji żywieniowej: pomoc w zdobyciu motywacji, umiejętności i wsparcia dla zmian zachowania 65 Przegląd zagadnień 65 Plan rozdziału 65 Cele uczenia się 65 Wprowadzenie: elementy przyczyniające się do sukcesu edukacji żywieniowej 66 Elementy przyczyniające się do sukcesu edukacji żywieniowej 66 Pierwszy element sukcesu: koncentracja na zmianie zachowania i działaniach 67 Koncentracja na konkretnych zachowaniach lub działaniach jest kluczowa dla odniesienia sukcesu 68 Drugi element sukcesu: uwzględnienie wpływów albo determinant zmiany zachowania i działania 69 „Wiedza” jest problematycznym terminem w edukacji żywieniowej 70 Rola wiedzy jako determinanty działań lub zmiany zachowania 71 Czynniki psychospołeczne jako determinanty działania i zmiany zachowania 73 Nauki behawioralne pomagają nam zrozumieć Alicję i Raya 77 Interakcje czynników kulturowych i społeczno-psychologicznych 79 Wpływ kontekstu kulturowego 80 Trzeci element sukcesu: wykorzystanie teorii jako przewodnika lub narzędzia w edukacji żywieniowej 82 Podejścia społeczno-psychologiczne do działania i zmiany zachowań 82 Podstawowa „teoria” 83 Teoria jako ustrukturyzowane narzędzie 83 Należy precyzyjnie określić, jaką teorią się posługujemy 85 Komponenty teorii: wyjaśnienie terminów 86 Związki między badaniami, teorią i praktyką 87 Przydatność wielu teorii z obszaru nauk behawioralnych 87 Wspólne elementy teorii z obszaru psychologii społecznej 88 Zarys teorii społeczno-psychologicznej 90 Czwarty element sukcesu: połączenie złożonych czynników zmiany zachowania z wystarczającym czasem trwania i intensywnością – podejście społeczno-ekologiczne 92 Zmiana zachowań dzięki Gatekeeperom 93 Piąty element sukcesu: projektuj edukację żywieniową przy użyciu strategii opartych na teorii i dowodach 95 Wniosek: ramy koncepcyjne dla prowadzenia edukacji żywieniowej 96 Zmiana zachowania wymaga czasu 97 Wnioski 99 Podsumowanie 102 Pierwszy element sukcesu: koncentracja na zmianie zachowania lub działaniu 102 Drugi element sukcesu: uwzględnienie determinant zmiany zachowania lub działania 102 Trzeci element sukcesu: wykorzystanie teorii i dowodów 102 Czwarty element sukcesu: uwzględnienie wielu poziomów oraz długotrwałe i intensywne interwencje 102 Piąty element sukcesu: zaprojektowanie odpowiednich strategii i aktywności 103 Pytania i zadania 103 Bibliografia 103 4. Zwiększanie świadomości oraz wzmacnianie upodmiotowienia i motywacji do zmiany zachowania i podjęcia działania 107 Przegląd zagadnień 107 Plan rozdziału 107 Cele uczenia się 107 Edukacja żywieniowa a zwiększanie motywacji i poczucia upodmiotowienia: akcent na to, dlaczego warto podjąć działanie 108 Znaczenie teorii motywacji dla skuteczności edukacji żywieniowej 109 Model przekonań zdrowotnych 109 Determinanty działania według modelu przekonań zdrowotnych 109 Postrzegane ryzyko: przezwyciężanie nieuzasadnionego optymizmu 110 Dowody z badań 111 Istota modelu przekonań zdrowotnych 112 Zastosowanie modelu przekonań zdrowotnych w edukacji żywieniowej dla zwiększenia motywacji i aktywizacji odbiorców 112 Zwiększ świadomość ryzyka, problemu lub potrzeby 114 Posługuj się skutecznie zagrożeniem lub ryzykiem w swoich przekazach 114 Odnieś się do postrzeganych korzyści i barier 115 Zwiększaj poczucie własnej skuteczności 115 Zapewnij sygnały do działania 115 Przykłady interwencji z zastosowaniem modelu przekonań zdrowotnych 115 Przypadek Alicji: wykorzystanie modelu przekonań zdrowotnych jako narzędzia 119 Teoria planowanego zachowania/uzasadnionego działania 120 Zachowanie 121 Intencja behawioralna 122 Postawy 123 Sprzeczne postawy: ambiwalencja 124 Postrzegane normy (presja społeczna) 124 Postrzegana kontrola behawioralna 125 Związek między intencją behawioralną a zachowaniem 125 Rozszerzenia teorii planowanego zachowania/uzasadnionego działania 126 Rozszerzenia teorii planowanego zachowania: nacisk na dodatkowe przekonania 126 Rozszerzenia teorii planowanego zachowania: nacisk na uczucia i emocje 127 Od „chciałbym” do „będę”: znaczenie intencji implementacji (plany działania) 129 Nawyk 129 Jak zrozumieć Jasona i jego przyjaciół 129 Dowody z badań i interwencji potwierdzające teorię planowanego zachowania 129 Inne motywatory zmiany wyborów pokarmu i zachowań żywieniowych 132 Osobiste znaczenia nadawane jedzeniu 132 Istota teorii planowanego zachowania 133 Zastosowanie teorii planowanego zachowania w edukacji żywieniowej dla zwiększenia motywacji i aktywizacji odbiorców 133 Projektowanie komunikatów dotyczących przekonań i postaw wobec podjęcia działania 133 Wzmacnianie pozytywnych postaw i uczuć 134 Badanie norm i oczekiwań społecznych 135 Identyfikacja norm osobistych i moralnych 135 Zwiększanie poczucia własnej skuteczności i kontroli: pokonywanie barier i trudności 135 Badanie przekonań dotyczących własnego Ja 135 Rozpoznawanie własnych nawyków, schematów i tradycji kulturowych 136 Podejmowanie decyzji i przezwyciężanie ambiwalencji 136 Przypadek Marii: zastosowanie teorii planowanego zachowania w edukacji żywieniowej 136 Teoria samostanowienia 139 Komponenty teorii 139 Badania i interwencje z zastosowaniem teorii samostanowienia 141 Główne tezy teorii samostanowienia 142 Zastosowanie teorii samostanowienia w edukacji żywieniowej dla zwiększenia motywacji i aktywizacji odbiorców 142 Podsumowanie 143 Model przekonań zdrowotnych 143 Teoria planowanego zachowania/uzasadnionego działania i jej rozszerzenia 143 Teoria samostanowienia 144 Wnioski 144 Pytania i zadania 144 Bibliografia 146 5. Ułatwianie uzyskania zdolności do zmiany zachowania i podjęcia działania 150 Przegląd zagadnień 150 Plan rozdziału 150 Cele uczenia się 150 Edukacja żywieniowa a ułatwianie zmiany zachowania: akcent na to, jak podjąć działanie 151 Niwelowanie luki między intencją a działaniem: edukatorzy żywieniowi w roli coachów 151 Rozumienie determinant działania i strategii zmiany zachowania 151 Teoria społeczno-poznawcza 151 Determinanty osobiste: akcent na sprawstwo i upodmiotowienie ludzi 154 Determinanty związane z zachowaniem 157 Czynniki środowiskowe 159 Dowody z badań i interwencji 161 Przykłady z nowych mediów 164 Istota teorii społeczno-poznawczej 164 Zastosowanie teorii społeczno-poznawczej w edukacji żywieniowej w celu ułatwienia zmiany zachowania 166 Oczekiwania dotyczące efektów 166 Potencjał behawioralny: zwiększanie wiedzy związanej z żywnością i żywieniem oraz umiejętności poznawczych 168 Rozwijanie umiejętności behawioralnych w zakresie żywności i żywienia oraz zwiększanie poczucia własnej skuteczności 168 Wykorzystanie nowych mediów w celu upodmiotowienia odbiorców 169 Formułowanie celów działania 169 Podtrzymywanie zmiany 170 Wsparcie środowiskowe dla zmiany 170 Przypadek Raya: zastosowanie teorii społeczno-poznawczej w edukacji żywieniowej 172 Modele samoregulacji: akcent na planowanie i poczucie własnej skuteczności 175 Powiązane konstrukty: samoregulacja, nasilona kontrola i funkcja wykonawcza 176 Procesualny model zachowań zdrowotnych 176 Teoria ugruntowana: osobiste polityki żywnościowe 179 Model transteoretyczny i konstrukt etapów zmiany 180 Konstrukt etapów zmiany 180 Determinanty zmiany 182 Procesy zmiany 183 Procesy zmiany na różnych etapach 184 Przykłady badań i interwencji 185 Istota modelu transteoretycznego 186 Zastosowanie modelu transteoretycznego w edukacji żywieniowej 188 Podsumowanie 188 Edukacja żywieniowa jako coaching 188 Teoria społeczno-poznawcza 189 Modele samoregulacji 189 Model transteoretyczny 189 Ogólny nacisk na ułatwianie zmiany zachowania i podjęcia działania 189 Pytania i zadania 190 Bibliografi 191 6. Promowanie wsparcia środowiskowego dla zmiany zachowania 195 Przegląd zagadnień 195 Plan rozdziału 195 Cele uczenia się 195 Wsparcie środowiskowe ułatwiające dokonywanie prozdrowotnych wyborów 196 Definicje terminów 196 Podejście społeczno-ekologiczne 198 Zastosowanie modelu społeczno-ekologicznego do oceny i projektowania interwencji: międzynarodowy program Pro Children Project (projekt na rzecz dzieci) 199 Projektowanie interwencji z zastosowaniem teorii z modelu społeczno-ekologicznego: program Just for You (właśnie dla ciebie) dla kobiet o niskich dochodach w pierwszym roku po urodzeniu dziecka 200 Zmiana środowiska społecznego na poziomie interpersonalnym: rodzina, rówieśnicy i sieci społeczne 201 Rodziny 202 Podstawy teoretyczne edukacji żywieniowej w rodzinie: przykład Marii 205 Sieci społeczne i wsparcie społeczne 205 Przydatne strategie angażowania interpersonalnego środowiska społecznego 206 Wsparcie społeczne na przykładzie Marii i Alicji 207 Siedliska środowiskowe: strategie zmiany na poziomie organizacyjnym 208 Strategie dla siedlisk szkolnych 208 Strategie przydatne w miejscach pracy 210 Siedliska środowiskowe: działania na rzecz zmiany na poziomie społeczności 215 Budowanie partnerstwa i nawiązywanie współpracy 215 Budowanie potencjału społeczności 217 Interwencje na poziomie społeczności 219 Zabudowa/infrastruktura środowiska: lokalne supermarkety i życzliwość dla pieszych 221 Sektory wpływu: działania na rzecz zmiany polityki i systemów 221 Związek między edukacją, zmianą środowiskową, polityką i systemami 221 Interwencje w obszarze polityki: co się sprawdza? 222 Działania na rzecz zmiany polityki i zmian systemowych na poziomie organizacyjnym 222 Działania na rzecz zmiany polityki i zmian systemowych na poziomie społeczności i miasta 224 Polityka publiczna 225 Model logiczny w planowaniu edukacji żywieniowej 226 Podsumowanie 227 Strategie edukacji żywieniowej ukierunkowane na środowisko społeczne na poziomie interpersonalnym 230 Strategie edukacji żywieniowej ukierunkowane na zmianę polityki i zmiany systemowe w siedliskach środowiskowych 230 Wybór prozdrowotny powinien być łatwy 231 Pytania i zadania 231 Bibliografia 232 Część II Wykorzystanie badań i teorii w praktyce: procedura projektowania edukacji żywieniowej osadzonej w teorii – krok po kroku 237 7. Krok 1: Decyzja o wyborze docelowej zmiany zachowania na podstawie oceny problemów i zachowań uczestników 239 Przegląd zagadnień 239 Plan rozdziału 239 Cele uczenia się 240 Znaczenie usystematyzowanego procesu w projektowaniu skutecznej edukacji żywieniowej 240 Procedura DESIGN edukacji żywieniowej dla skutecznej edukacji żywieniowej 241 Procedura DESIGN edukacji żywieniowej rozumiana jako COACHING 241 Zarys procedury DESIGN w planowaniu edukacji żywieniowej osadzonej w teorii 241 Proces i model dbałości o żywienie 243 Definiowanie terminów 243 Wykorzystanie procedury DESIGN edukacji żywieniowej do planowania aktywności i wsparcia środowiskowego 245 Projektowanie bezpośrednich i pośrednich działań edukacyjnych 245 Projektowanie środowiskowych działań wspierających 246 Projektowanie interwencji edukacyjnych i zapewniających wsparcie środowiskowe 246 Arkusze i zeszyt ćwiczeń 246 Studium przypadku: jak procedura DESIGN przekłada teorię i badania na praktykę w każdym kroku 247 Szczegółowy opis procedury DESIGN 248 Krok 1. Decyzja o wyborze docelowej zmianyzachowania dla danej grupy na podstawie oceny problemów i zachowań uczestników 252 „Tematy” versus „koncentracja na zachowaniach” jako podstawy edukacji żywieniowej 252 Dlaczego przeprowadzanie oceny w twojej grupie jest niezbędne 252 Włączanie uczestników zwiększa ich motywację i upodmiotowienie oraz skuteczność programu 253 Kim są uczestnicy twoich zajęć? 253 Czego możesz się dowiedzieć na temat problemów i zachowań uczestników twoich zajęć z ogólnodostępnych źródeł?254 Czego możesz się dowiedzieć na temat problemów uczestników z ogólnodostępnych źródeł? 254 Czego możesz się dowiedzieć na temat zachowań uczestników z ogólnodostępnych źródeł? 256 Czego możesz się dowiedzieć na temat problemów i zachowań konkretnej grupy uczestników? 257 Czego możesz się dowiedzieć o problemach od konkretnej grupy? 257 Nadaj problemom priorytety 258 Czego możesz się dowiedzieć na temat zachowań konkretnej grupy? 258 Określanie priorytetowych zachowań i praktyk: kryteria 259 Wybierz docelową zmianę zachowania dla grupy uczestników 262 Arkusze do wyboru priorytetowych zachowań, działań i praktyk 263 Docelowa zmiana zachowania: na ile jest ono specyficzne? 263 Docelowa zmiana zachowania versus cele behawioralne 265 Docelowa zmiana zachowania versus cele edukacyjne 265 Docelowa zmiana zachowania osiągalna w krótkim i długim czasie 265 Docelowa zmiana zachowania może służyć szerszym celom związanym z wartościami 265 Studium przypadku: procedura DESIGN w praktyce 266 Uczniowie podejmą zachowania pozwalające zbilansować energię i poprawić zdrowie 267 Twoja kolej na projektowanie edukacji żywieniowej: wypełnienie arkusza „Krok 1: Decyzja o wyborze docelowej zmiany zachowania” 267 Pytania i zadania 268 Bibliografia 268 Krok 1. Decyzja o wyborze docelowej zmiany zachowania i celu(ów) działań 270 8. Krok 2: Eksploracja determinant zmiany zachowania stanowiącej cel interwencji 275 Przegląd zagadnień 275 Plan rozdziału 275 Cele uczenia się 275 Poznanie uczestników programu i ich środowisk 276 Badanie społecznego i kulturowego kontekstu uczestników twoich zajęć 277 Badanie istotnych indywidualnych i społecznych mocnych stron i atutów 277 Badanie psychospołecznych determinant zmiany zachowania 278 Teoria dostarcza wskazówek 279 Badanie potencjalnych czynników motywujących do zmiany zachowania 279 Badanie potencjalnych czynników ułatwiających zmianę zachowania 282 Metody badania potencjalnych psychospołecznych determinant zmiany zachowania 283 Studium przypadku: procedura DESIGN w praktyce – Krok 2 284 Twoja kolej na projektowanie edukacji żywieniowej: wypełnienie arkusza „Krok 2: Eksploracja determinant zmiany” 286 Determinanty zmiany jako most między teorią a praktyką edukacji żywieniowej 288 Pytania i zadania 288 Bibliografia 288 Krok 2: Eksploracja determinant zmiany zachowania lub podjęcia działań 289 9. Krok 3: Selekcja teorii i wyjaśnienie filozofii interwencji 292 Przegląd zagadnień 292 Plan rozdziału 292 Cele uczenia się 292 Wprowadzenie: planowanie wstępne 293 Wybór teorii lub tworzenie odpowiedniego modelu 294 Teoria w kontekście społeczno-kulturowym 294 Teorie szczególnie przydatne dla motywowania uczestników 295 Teorie szczególnie użyteczne do rozwijania (facylitacji) zdolności do podjęcia działań 295 Teorie przydatne w motywowaniu uczestników i w kształtowaniu umiejętności potrzebnych do podjęcia działania 296 Determinanty wspólne dla wielu teorii 296 Przykłady modeli łączących determinanty z głównych teorii 297 Wybór lub konstruowanie modelu teoretycznego dla twojej interwencji 298 Całościowe ramy teoretyczne łączące determinanty i teorię w praktykę edukacji żywieniowej 300 Wyjaśnienie filozofii edukacyjnej zajęć lub interwencji 302 Pomaganie i edukowanie: kto jest odpowiedzialny za problem, kto za rozwiązanie? 302 Dodatkowe rozważania 305 Przełożenie przyjętej w interwencji perspektywy na sposób przekazywania treści dotyczących żywności i żywienia 306 Wyjaśnienie zastosowanego w interwencji spojrzenia na wykorzystanie zasobów edukacyjnych z różnych źródeł 307 Rozważenie twoich potrzeb i podejścia jako edukatora żywieniowego 308 Wnioski 308 Studium przypadku: procedura DESIGN w praktyce 310 Twoja kolej na projektowanie edukacji żywieniowej: wypełnienie arkusza „Krok 3: Selekcja teorii i wyjaśnienie filozofii interwencji” 311 Pytania i zadania 311 Bibliografia 311 Krok 3. Selekcja teorii i wyjaśnienie filozofii interwencji 313 10. Krok 4: Identyfikacja celów – przełożenie teorii behawioralnej na cele edukacyjne 315 Przegląd zagadnień 315 Plan rozdziału 315 Cele uczenia się 315 Przełożenie teorii behawioralnej na działania za pośrednictwem celów 316 Sformułowanie celów edukacyjnych odnoszących się do determinant docelowej zmiany zachowania 318 Cele edukacyjne nawiązują do determinant z teorii 318 Rozważania podczas formułowania celów edukacyjnych 318 Ogólne cele edukacyjne 319 Konkretne cele edukacyjne 319 Jak zadbać o to, aby cele edukacyjne angażowały myśli, uczucia i działania uczestników? 322 Formułowanie celów edukacyjnych odzwierciedlających pożądaną złożoność uczenia się 322 Studium przypadku: procedura DESIGN w praktyce 331 Twoja kolej na projektowanie edukacji żywieniowej: wypełnienie arkusza „Krok 4: Identyfikacja ogólnych celów edukacyjnych” 331 Pytania i zadania 332 Bibliografia 332 Krok 4: identyfikacja ogólnych celów edukacyjnych 333 11. Krok 5: Generowanie planów edukacyjnych – nacisk na wzmacnianie motywacji do zmiany zachowania i podjęcia działań 335 Przegląd zagadnień 335 Plan rozdziału 335 Cele uczenia się 335 Układ odniesienia dla opracowania aktywności w edukacji żywieniowej opartej na teorii 336 Uczestnicy z niskimi dochodami 339 Przełożenie teorii behawioralnej na praktykę edukacyjną: determinanty, strategie zmiany zachowania, aktywności edukacyjne i plany edukacyjne 339 Wyjaśnienie terminów 340 Zależności między strategiami zmiany zachowania a determinantami i zmianą zachowania 340 Selekcja strategii zmiany zachowania 340 Relacja między strategiami zmiany zachowania i aktywnościami edukacyjnymi 341 Pozyskanie zainteresowania i zaangażowania odbiorców 342 Informacje versus doświadczenia edukacyjne 342 Tworzenie możliwości aktywnego udziału i uczenia się 343 Wykorzystanie strategii zmiany zachowań do opracowania aktywności edukacyjnych wzmacniających motywację do zmiany zachowania 344 Podsumowanie strategii zmiany zachowania i aktywności edukacyjnych 344 Strategie zmiany zachowania i aktywności edukacyjne dla teoretycznej determinanty: postrzeganie ryzyka 347 Strategie zmiany zachowań i aktywności edukacyjne dla teoretycznej determinanty: pozytywne oczekiwania dotyczące efektów lub postrzegane korzyści 349 Strategie zmiany zachowania i praktyczne aktywności edukacyjne dla teoretycznych determinant: postrzegane bariery i poczucie własnej skuteczności 351 Strategie zmiany zachowania i praktyczne aktywności edukacyjne dla teoretycznej determinanty: postawy afektywne/emocje 354 Strategie zmiany zachowania i praktyczne aktywności edukacyjne dla teoretycznej determinanty: preferencje pokarmowe 355 Strategie zmiany zachowania i praktyczne aktywności edukacyjne dla teoretycznych determinant: normy społeczne i deskryptywne 355 Strategie zmiany zachowania i praktyczne aktywności edukacyjne dla teoretycznej determinanty: przekonania dotyczące własnego Ja 356 Strategie zmiany zachowania i praktyczne aktywności edukacyjne dla teoretycznej determinanty: nawyki i rutyny 357 Strategie zmiany zachowania i praktyczne aktywności edukacyjne dla teoretycznej determinanty: intencje behawioralne 358 Wykorzystanie determinant i strategii zmiany zachowania do opracowania praktycznych aktywności edukacyjnych: Program Food, Health & Choices 361 Organizowanie i ustalanie sekwencji aktywności edukacyjnych (4E): plan edukacyjny lub plan zajęć 364 Ustalanie sekwencji działań dydaktycznych (4E) 364 Tworzenie sekwencji według etapów zmiany modelu transteoretycznego 367 Zbadanie innych cech uczestników i rozważania na temat zasobów dostępnych podczas interwencji 367 Identyfikacja ważnych cech uczestników 367 Rozważania praktyczne i zasoby do wykorzystania podczas interwencji 367 Tworzenie planu edukacyjnego: podstawy 368 Tworzenie konspektu każdych zajęć – zacznij od matrycy planowania 368 Opracowanie ostatecznego planu/ów edukacyjnego/ych: plan gotowy do użycia w twojej grupie 369 Studium przypadku: procedura DESIGN w praktyce 369 Tytuł zajęć, docelowa zmiana zachowania i ogólne cele edukacyjne 370 Plan edukacyjny: wykorzystanie narzędzia planowania – matrycy – do stworzenia planu zajęć 370 Ostateczny plan edukacyjny: opracowanie planu w postaci narracyjno-dydaktycznej do przeprowadzenia zajęć 370 Twoja kolej na projektowanie edukacji żywieniowej: wypełnienie arkusza „Krok 5: Generowanie planów edukacyjnych” 371 Tytuł zajęć, docelowa zmiana zachowania i ogólne cele edukacyjne 371 Wykorzystanie narzędzia planowania – matrycy – do stworzenia planu edukacyjnego 371 Ostateczny plan edukacyjny: opracowanie planu edukacyjnego w postaci narracyjno-dydaktycznej do przeprowadzenia zajęć 371 Pilotaż planu edukacyjnego 373 Plany edukacyjne w praktyce 373 Pytania i zadania 373 Bibliografia 374 Krok 5: Generowanie planów edukacyjnych 376 12. Krok 5: Generowanie planów edukacyjnych – nacisk na rozwijanie zdolności do zmiany zachowania i podjęcia działań 381 Przegląd zagadnień 381 Plan rozdziału 381 Cele uczenia się 381 Rozwijanie zdolności do zmiany zachowania i podjęcia działań: przegląd 382 Przełożenie teorii behawioralnej na praktykę edukacyjną: determinanty, strategie zmiany zachowania i aktywności edukacyjne 384 Zwiększanie wiedzy i umiejętności związanych z żywnością i żywieniem: wzmacnianie potencjału behawioralnego 387 Strategie zmiany zachowania i aktywności edukacyjne dla teoretycznej determinanty: wiedza i umiejętności poznawcze 388 Strategie zmiany zachowania i praktyczne aktywności edukacyjne dla teoretycznej determinanty: umiejętności afektywne 390 Strategie zmiany zachowania i praktyczne aktywności edukacyjne dla teoretycznej determinanty: umiejętności behawioralne 392 Wzmacnianie procesów samoregulacji (samokierowania zmianą) i osobistego sprawstwa 393 Studium przypadku: procedura DESIGN w praktyce – Krok 5 406 Tytuł zajęć, docelowa zmiana zachowania i ogólne cele edukacyjne 406 Plan edukacyjny: wykorzystanie narzędzia planowania – matrycy do zaprojektowania zajęć 407 Plan edukacyjny: opracowanie konkretnego planu do przeprowadzenia zajęć 407 Twoja kolej na projektowanie edukacji żywieniowej – wypełnienie arkusza „Krok 5: Generowanie planów edukacyjnych” z naciskiem na podjęcie działań 407 Tytuł sesji, docelowa zmiana zachowania i ogólne cele edukacyjne 407 Tworzenie sekwencji aktywności jest ważne: 4E 407 Plan edukacyjny: wykorzystanie narzędzia planowania – matrycy – do tworzenia konspektu zajęć 408 Konkretny plan edukacyjny do przeprowadzenia zajęć 408 Pilotaż planu edukacyjnego 409 Plany edukacyjne w praktyce 409 Pytania i zadania 409 Bibliografia 410 Krok 5: Generowanie planów edukacyjnych 412 13. Krok 6: Nakreślenie planu ewaluacji 416 Przegląd zagadnień 416 Plan rozdziału 416 Cele uczenia się 416 Wprowadzenie: po co ewaluacja? 417 Co należy poddać ewaluacji? Rodzaje ewaluacji 418 Ewaluacja formatywna albo pilotaż 418 Ewaluacja efektów: efekty krótko-, średnio- i długoterminowe 419 Ewaluacja procesu 421 Łączenie planu ewaluacji z projektowaniem interwencji 421 Planowanie ewaluacji efektów 421 Doprecyzowanie efektów, które będą podlegały ewaluacji 422 Określenie metod zbierania danych i narzędzi do pomiaru efektów 422 Ewaluacja efektów dla determinant zmiany: efekty osiągalne w krótkim okresie 423 Ewaluacja efektów dla docelowej zmiany zachowania: efekty osiągalne w średnim okresie 425 Projektowanie narzędzi behawioralnych właściwych poznawczo i motywujących 430 Ewaluacja efektów za pomocą wskaźników fizjologicznych: efekty osiągalne w długim okresie 432 Wybór lub tworzenie narzędzi ewaluacji dla twojej interwencji 432 Projektowanie narzędzi do ewaluacji behawioralnej dla odbiorców o niskim poziomie alfabetyzmu 435 Konstruowanie właściwego planu ewaluacji do pomiaru efektów i wpływów 439 Prowadzenie ewaluacji zgodnie z zasadami etyki: świadoma zgoda 440 Planowanie ewaluacji procesu 440 Ewaluacja procesu w celu zrozumienia implementacji interwencji 441 Dane z ewaluacji procesu służą zrozumieniu powiązań między implementacją a efektami 442 Wykorzystanie danych dotyczących procesu 443 Studium przypadku: procedura DESIGN w praktyce – Krok 6 444 Ewaluacja efektu 444 Ewaluacja procesu 444 Twoja kolej na projektowanie edukacji żywieniowej: wypełnienie arkusza „Krok 6: Nakreślenie planu ewaluacji” 445 Pytania i zadania 445 Bibliografia 445 Krok 6. Nakreślenie planu ewaluacji 448 Procedura DESIGN edukacji żywieniowej 451 Krok 1. Decyzja o wyborze docelowej zmiany zachowania i celu/ów działań 452 Krok 2. Eksploracja determinant zmiany zachowania lub podjęcia działań 455 Krok 3. Selekcja teorii i wyjaśnienie filozofii interwencji 458 Krok 4. Identyfikacja ogólnych celów edukacyjnych 460 Krok 5: Generowanie planów edukacyjnych 462 Plan edukacyjny dla dodatkowych zajęć 466 Krok 6. Nakreślenie planu ewaluacji 469 14. Wykorzystanie procedury DESIGN do promowania wsparcia środowiskowego dla zmiany zachowania i podjęcia działań 472 Przegląd zagadnień 472 Plan rozdziału 472 Cele uczenia się 473 Wprowadzenie: promowanie społecznego, politycznego i środowiskowego wsparcia dla docelowej zmiany zachowania będącej przedmiotem interwencji 473 Krok 1: Decyzja o wyborze docelowej zmiany zachowania dla danej grupy na podstawie oceny problemów i zachowań 475 Kim są uczestnicy twoich zajęć? 476 Czego możesz się dowiedzieć na temat problemów i zachowań uczestników twoich zajęć z ogólnie dostępnych źródeł? 476 Czego możesz się dowiedzieć na temat problemów i zachowań twojej konkretnej grupy odbiorców? 476 Decyzja o wyborze docelowej zmiany zachowania dla twoich odbiorców 476 Krok 2: Eksploracja możliwości wsparcia środowiskowego dla docelowej zmiany zachowania 477 Interpersonalne środowisko społeczne 477 Siedliska środowiskowe: wsparcie z poziomu instytucji i społeczności 477 Sektory wpływu: polityka, struktury społeczne i systemy 478 Metody analizowania polityk, systemów i środowiska 479 Krok 3: Selekcja komponentów interwencji i właściwej teorii 479 Wybór liczby i rodzaju komponentów 480 Wybór właściwych teorii i podejść promowania działań obejmujących wsparcie społeczne w zakresie polityk, systemów i środowiska 482 Krok 4: Identyfikacja celów wsparcia środowiskowego dla docelowej zmiany zachowania interwencji 485 Zapisanie ogólnych celów wsparcia środowiskowego: na przykładzie studium przypadku 485 Zapisanie celów specyficznych dla każdego poziomu lub sektora 485 Krok 5: Generowanie planów zwiększenia interpersonalnego wsparcia społecznego 488 Wzmacnianie wsparcia ze strony istniejących sieci 488 Tworzenie nowych sieci społecznych wspierających zmianę 489 Tworzenie informacyjnego wsparcia dla behawioralnych celów programu 491 Krok 5: Generowanie planów aktywności w zakresie polityk, systemów i środowiska żywnościowego na poziomie instytucji i społeczności 491 Aktywności w zakresie polityki żywnościowej, systemów i środowiska w szkołach 491 Działania w zakresie polityk, systemów i środowiska żywnościowego w miejscu pracy 493 Działania w zakresie polityk, systemów i środowiska żywnościowego w społecznościach 493 Projektowanie działań na poziomie społeczności 494 Krok 5: Generowanie planu sekwencji wdrożenia 497 Studium przypadku jako przykład planu zawierającego sekwencję działań 497 Krok 6: Nakreślenie planu ewaluacji 499 Ewaluacja wsparcia społecznego na poziomie interpersonalnym 499 Ewaluacja wsparcia w zakresie polityk, systemów i środowiska na wielu poziomach 499 Podsumowanie 502 Studium przypadku: procedura DESIGN w praktyce 503 Twoja kolej: wypełnienie arkuszy dla sześciu kroków procedury DESIGN – koncentracja na wsparciu społecznym, wsparciu w zakresie polityk, systemów i środowiska 506 Pytania i zadania 506 Bibliografia 507 Procedura DESIGN edukacji żywieniowej dla działań związanych ze wsparciem środowiskowym 508 Krok 1. Decyzja o wyborze docelowej zmiany zachowania i celu/ów działań 509 Krok 2. Eksploracja środowiskowych determinant zmiany 510 Krok 3. Selekcja komponentów interwencji i odpowiedniej teorii 512 Krok 4. Identyfikacja celów wsparcia środowiskowego 514 Krok 5. Generowanie planów wsparcia środowiskowego 515 Krok 6. Nakreślenie planu ewaluacji 517 Procedura DESIGN edukacji żywieniowej dla działań związanych ze wsparciem środowiskowym 520 Krok 1. Decyzja o wyborze docelowej zmiany zachowania i celu/ów działań 521 Krok 2. Eksploracja środowiskowych determinant zmiany 522 Krok 3. Selekcja komponentów interwencji i odpowiedniej teorii 524 Krok 4. Identyfikacja celów wsparcia środowiskowego 526 Krok 5. Generowanie planów wsparcia środowiskowego 527 Krok 6. Nakreślenie planu ewaluacji 529 Część III Badania i teoria w działaniu: realizacja edukacji żywieniowej w praktyce 15. Skuteczna realizacja edukacji żywieniowej w grupach 535 Przegląd zagadnień 535 Plan rozdziału 535 Cele uczenia się 535 Podstawowe zasady skutecznej realizacji edukacji żywieniowej 536 Podstawowe zasady komunikowania się z grupą 536 Charakterystyka nadawcy 538 Charakterystyka informacji 539 Charakterystyka odbiorców (audytorium) 541 Komunikacja w kontekście społecznym 542 Zrozumienie i zastosowanie teorii uczenia się: podejścia do uczenia się i style uczenia się 544 Zrozumienie teorii uczenia się 544 Implikacje dla podejść do uczenia się: aktywne uczenie się i uczenie się we współpracy 545 Zrozumienie stylów uczenia się: model Kolba 545 Zrozumienie i stosowanie teorii projektowania dydaktycznego 548 Zrozumienie teorii projektowania dydaktycznego 548 Stosowanie teorii projektowania dydaktycznego: cykl nauczania 549 Tworzenie środowisk sprzyjających uczeniu się 551 Dynamika grupy według Lewina 551 Tworzenie bezpiecznych, sprzyjających zmianie środowisk uczenia się 552 Rozumienie dynamiki grupy w czasie zajęć z edukacji żywieniowej 554 Metody kształcenia: praktyczne sposoby aktywizowania uczenia się i wzmacniania zmiany zachowania 556 Metody kształcenia służące wdrażaniu doświadczeń edukacyjnych 556 Prowadzenie zajęć grupowych: od planu do realizacji 560 Otwarcie 560 Zajęcia 560 Zakończenie: zamknięcie i planowanie działania 563 Współprowadzenie zajęć grupowych 563 Studium przypadku ilustrujące połączenie psychospołecznej teorii zmiany zachowania, teorii uczenia się i teorii projektowania dydaktycznego/ nauczania 566 Warsztaty w edukacji żywieniowej 566 Podsumowanie 566 Pytania i zadania 567 Bibliografia 567 16. Środki dydaktyczne i inne kanały dla edukacji żywieniowej 570 Przegląd zagadnień 570 Plan rozdziału 570 Cele uczenia się 570 Wprowadzenie 571 Wykorzystywanie pomocy wizualnych i prezentacji ustnych podczas zajęć grupowych 571 Rodzaje pomocy wizualnych 572 Zasady projektowania pomocy wizualnych 575 Wytyczne do stosowania pomocy wizualnych w czasie zajęć z grupą 577 Opracowanie i wykorzystywanie materiałów pisanych 578 Planowanie materiału drukowanego 579 Tworzenie motywujących i skutecznych materiałów drukowanych 580 Aktywności edukacyjne z wykorzystaniem innych kanałów 583 Planowanie aktywności 583 Wskazówki dla edukacji żywieniowej z wykorzystaniem różnych kanałów 584 Wykorzystanie środków masowego przekazu i marketingu społecznego 591 Informacyjne kampanie żywieniowe w środkach masowego przekazu 591 Marketing społeczny 591 Projektowanie działań marketingu społecznego 597 Wdrażanie działań marketingu społecznego 599 Porównianie marketingu społecznego i edukacji żywieniowej 602 Wykorzystywanie nowych technologii 605 Urządzenia 605 Narzędzia 606 Przekaz zindywidualizowany 609 Zaawansowane technologie a młodzież 610 Podsumowanie 610 Pytania i zadania 611 Bibliografia 611 17. Praca z osobami w różnym wieku, z różnych kultur i o różnym poziomie alfabetyzmu 615 Przegląd zagadnień 615 Plan rozdziału 615 Cele uczenia się 615 Wprowadzenie 616 Praca z dziećmi i młodzieżą 616 Dziecko w wieku przedszkolnym 616 Średnie dzieciństwo i adolescencja 621 Myślenie, obawy i zachowania nastolatków związane z żywnością, żywieniem i zdrowiem 623 Metody edukacji żywieniowej starszych dzieci i młodzieży 626 Uczący się dorosły 629 Charakterystyka uczących się dorosłych 630 Etap życia i role 631 Metody edukacji żywieniowej dorosłych:nadawanie znaczenia uczeniu się 634 Facylitowany dialog grupowy jakonarzędzie edukacyjne 636 Praca z grupami zróżnicowanymikulturowo 639 Wrażliwość kulturowa i kompetencja kulturowa edukatorów żywieniowych 640 Zasady projektowania i metody realizacji edukacji żywieniowej w grupach zróżnicowanych kulturowo 642 Strategie opracowania i realizacji wrażliwych kulturowo interwencji skierowanych do grup Afroamerykanów 644 Strategie opracowania i realizacji wrażliwych kulturowo interwencji skierowanych do odbiorców hiszpańskich/latynoskich 645 Odbiorcy z niskim poziomem alfabetyzmu 648 Metody edukacji żywieniowej dostosowane do potrzeb osób z niskim poziomem alfabetyzmu 649 Materiały wizualne dla odbiorców z niskim poziomem alfabetyzmu: przykład z programu MyPlate 653 Grupy różniące się związanymi z żywieniem czynnikami stylu życia 654 Podsumowanie 655 Pytania i zadania 656 Bibliografia 656 18. Edukatorzy żywieniowi jako agenci zmiany w środowisku 661 Przegląd zagadnień 661 Plan rozdziału 661 Cele uczenia się 661 Wprowadzenie 662 Znajomość badań i najlepszych praktyk w dziedzinie edukacji żywieniowej 662 Udział w rozwoju zawodu 664 Kim oni są 665 Poznajcie się nawzajem 665 Etyka w edukacji żywieniowej: zachowanie wiarygodności 667 Sponsorowanie programów edukacji żywieniowej i działań zawodowych 667 Konflikt interesów 668 Udział w koalicjach społecznościowych 669 Rady do spraw polityki żywnościowej 669 Lokalna polityka wellness 669 Sieci edukacji żywieniowej 670 Koalicje społecznościowe 670 Orędownictwo na rzecz żywienia i edukacji żywieniowej 670 Komunikaty pisemne 670 Dowody, wysłuchania i fora 671 Pomoc w kształtowaniu prawa 671 Edukacja osób odpowiedzialnych za tworzenie polityki w rządzie 673 Po co edukować wybieralnych urzędników w rządzie? 673 Kim są wybieralni urzędnicy? 673 Poznajcie się nawzajem 673 Nie zrobisz wszystkiego, ale możesz zrobić coś 674 Pytania i zadania 676 Bibliografia 676 Słownik 677