Edukacyjny potencjał religii
Fragment artykułu wprowadzającego ks. prof. Jerzego Bagrowicza: „Edukacja religijna stanowiła zawsze i stanowi dziś ważną dziedzinę wychowania oraz przedmiot badań, zwłaszcza w ramach pedagogiki ogólnej i teorii wychowania. Współcześnie edukacją religijną zajmują się następujące subdyscypliny naukowe: pedagogika chrześcijańska, pedagogika religii (religijna) i katechetyka. Są one ze sobą ściśle związane nie tylko podstawami źródłowymi, czy też historią rozwoju, ale i przedmiotem zainteresowania. Warto, choć ogólnie, wprowadzić w podstawy i szanse rozwoju tej subdyscypliny, którą tradycyjnie nazywało się w Polsce pedagogiką religijną, a od pewnego czasu pedagogiką religii. […] Przedmiotem pedagogiki religii jako nauki jest całość procesów religijnego nauczania i wychowania, formacji religijnej pojętej całościowo, ukierunkowanej na życie według zasad chrześcijańskiej religii. Pedagogika religii jest więc teorią procesu religijnego nauczania i wychowania, zorientowaną na praktykę życia chrześcijańskiego.Pedagogika religii zaś jako kierunek w myśli pedagogicznej podkreśla znaczenie religii dla całościowego wychowania człowieka. Wypracowuje ona przeto podstawy i zasady edukacji religijnej człowieka, żyjącego w konkretnych uwarunkowaniach cywilizacyjnych i kulturowych. Jej przedmiotem jest refleksja nad potencjałem religijnym poszczególnych religii i wyznań religijnych.Szczególne miejsce w tej refleksji ma wskazanie na edukacyjny potencjał religii w rozwoju i wychowaniu człowieka. Pomaga ona najpierw odnaleźć sens życia, występuje bowiem jako czynnik w swoisty sposób wyjaśniający obraz świata i odpowiadający na podstawowe pytania egzystencjalne oraz na jedną z najistotniejszych potrzeb człowieka – potrzebę sensu życia i potrzebę transcendencji. Religia wyjaśnia sens świata i życia poprzez odniesienie do porządku pozwalającego na interpretowanie życia, cierpienia, śmierci oraz innych zdarzeń egzystencjalnych w ramach systemu, wewnątrz którego okazują się one wartościami. Spojrzenie na świat z religijnego punktu widzenia może umożliwić przyjęcie ukrytego sensu wydarzeń, bolesnych doświadczeń czy też cierpienia.Tak więc religia w sobie właściwy sposób porządkuje ustosunkowanie się człowieka do świata, rzeczy i ludzi, z nim samym włącznie. W kształtowaniu osobowości wychowanie religijne spełnia funkcję utrwalania uznanego przez jednostkę systemu wartości. Funkcja ta ujawnia się w dostarczaniu przez religię nierelatywnych podstaw dla wartości, zwłaszcza dla wartości moralnych. Ustala ona także hierarchię tych wartości. […]Podstawowe obszary badawcze pedagogiki religii, które chcemy w naszych poszukiwaniach badawczych choć częściowo dotknąć, obejmują: 1. Problematykę relacji pedagogiki i pedagogiki religii, pedagogiki religii i teologii, relacji pedagogiki religii do innych subdyscyplin; 2. Religijny wymiar rozwoju człowieka; 3. Potencjał edukacyjny religii; 4. Filozoficzne i teologiczne podstawy edukacji religijnej; 5. Edukację religijną a humanizację życia społecznego”.
Jerzy Bagrowicz, Trudności i szanse rozwoju pedagogiki religii w Polsce / 9
Część I
Pedagogika – wychowanie – religia
Dariusz Stępkowski, Skąd religia w pedagogice? Związki myślenia ogólnopedagogicznego z religią na podstawie teorii Johanna F. Herbarta, Friedricha D. E. Schleiermachera i Dietricha Bennera / 23
Marian Nowak, Edukacyjny potencjał pedagogiki religii – bogactwo doświadczenia ludzkiego do przekazania / 53
Jarosław Michalski, Religijność osoby a kształtowanie poczucia sensu życia / 79
Zdzisław Pawlak, Rola religii w wychowaniu człowieka. Aspekt filozoficzno-teologiczny / 105
Iwona Jazukiewicz, Znaczenie cnót teologalnych w wychowaniu / 121
Jarosław Horowski, Rola wiary w wychowaniu moralnym w świetle koncepcji wychowawczych o. Jacka Woronieckiego i filozofii o. Józefa Marii Bocheńskiego / 133
Piotr Magier, Aksjologiczno-normatywne i argumentatywne aspekty pedagogiki chrześcijańskiej / 163
Część II
Religia i edukacja religijna w kontekście współczesności
Witold Starnawski, Pedagogia osoby jako bytu religijnego w obliczu kryzysu /. 187
Agnieszka Salamucha, Religijny fikcjonalizm jako wyzwanie dla pedagogiki religii / 209
Andrzej Łuczyński, Społeczne uwarunkowania rozwoju religijnego współczesnej młodzieży / 219
Barbara Kiereś, Rodzina a problem aktualizacji przyrodzonej religijności człowieka. Na kanwie M. A. Krąpca realistycznej filozofii człowieka / 241
Dorota Bis, Przestrzeń medialna i przemiany w procesie wychowania / 259
Kazimierz Skoczylas, Wartości moralne młodzieży ponadgimnazjalnej regionu konińskiego / 287
Aniela Różańska, Religijność młodzieży a pluralistyczne społeczeństwo czeskie na początku XXI wieku / 315
Część III
Religia w praktyce edukacyjnej
Bogdan Stańkowski, Rola religii w salezjańskim wychowaniu prewencyjnym / 339
Ewa Dybowska, Rola wiary w formacji osoby w pedagogice ignacjańskiej / 367
Monika Sztamborska, Wychowanie patriotyczne w ujęciu świętej Urszuli Ledóchowskiej /. 389
Barbara Surma, Funkcja inicjacyjna katechezy przedszkolnej i wczesnoszkolnej w koncepcji Sofii Cavalletti / 407
Katarzyna Szeler, Realizacja idei wychowawczych św. Alojzego Orione na przykładzie Specjalnego Ośrodka Wychowawczego Sióstr Małych Misjonarek Miłosierdzia (Orionistek) we Włocławku / 433
