Empatia, moralność a życie społeczne
Publikacja jest pierwszym szerokim polskim opracowaniem problematyki empatii z punktu widzenia socjologii, stanowiącym interesujące wprowadzenie do bardziej szczegółowych zagadnień z pogranicza socjologii moralności, historii idei moralnych i socjologii emocji.
Autorzy prezentują kwestie teoretyczne i metodologiczne dotyczące badania empatii oraz przedstawiają wyniki własnych studiów nad funkcjonowaniem empatii w powiązaniu z różnymi zjawiskami ze sfery moralności, literatury, sztuki, z sytuacją osób niepełnosprawnych, nieheteroseksualnych, Żydów czy imigrantów. Rozpatrują kulturowo-strukturalne przyczyny wykluczania pewnych kategorii osób i doświadczeń z „empatycznej wspólnoty”, a także opisują mechanizmy społecznego konstruowania takich wspólnot na przykładzie tzw. mrocznej turystyki do miejsc zagłady i miejsc narodowej pamięci.
Empatia wiąże się moralnością. W ujęciu filozoficznym i teologicznym empatię zbyt często traktuje się jako stan i przeżycie naturalne, uniwersalne i spontaniczne, za mało miejsca zaś poświęca się analizowaniu jej jako dyspozycji poddanej socjalizacji, zróżnicowaniom o charakterze międzykulturowym, historycznym i społecznym, wiążącej się z funkcjonowaniem ludzi w ich rolach społecznych i zawodowych. W ujęciu socjologicznym, reprezentowanym przez Autorów, empatia analizowana jest jako cecha o charakterze społecznym, tzn. podlegająca społecznemu uczeniu, kontroli społecznej i interpretacji kulturowej, której ramy wyznaczają uwarunkowania kulturowe, religijne, światopoglądowe, polityczne, instytucjonalne i sytuacyjne.
The publication is the first Polish extensive research paper on empathy from the perspective of
sociology. In an interesting way it introduces the more specific questions emerging in the borderland of the sociology of the
morality, the history of moral ideas and the sociology of emotions. The authors present the theoretical and methodological issues concerning the research of empathy and they give the results of their studies on functioning of empathy in connection with different phenomena from the fields of morality, literature and art as well as with the situation of disabled people, homosexualls, Jews or immigrants.
Wstęp 7
Część I. Empatia a moralność
Krzysztof Kiciński, Moralność i różne oblicza empatii 13
Barbara Lewenstein, Tomasz Pasierski, Współczucie, zaufanie a profesjonalizm medyczny 66
Wojciech Pawlik, Empatia i moralność a kategoria bliźniego 80
Czeęść II. Empatia. Teorie i metody
Elżbieta Zakrzewska-Manterys, Empatia jako kategoria pojęciowa w kontekstach psychologii i socjologii 105
Grażyna Woroniecka, Empatia jako pojęcie teoretyczne. Ujęcie pragmatyczne 119
Wojciech J. Sobolewski, Poliperspektywa empatyczna w badaniu terenowym 131
Część III. Empatia w literaturze i sztuce
Dorota Żurkowska, Podążając ścieżką empatii. Buddyzm zaangażowany Thich Nhat Hanha a urzeczywistnienie „ideału miłości” Leona Petrażyckiego 147
Joanna Włodarczyk, Andersen – nauczyciel empatii 160
Agnieszka Wiśniewska-Kumaniecka, Teatr społeczny a ponowoczesność 174
Paweł Możdżyński, O wspłłodczuwaniu we współczesnych sztukach plastycznych 186
Część IV. Empatia a grupy mniejszościowe i zmarginalizowane
Katarzyna Jaszczyk-El Guerouani, Między empatią a refleksją społeczno-polityczną. O roli czynnika emocjonalnego we francuskim ruchu na rzecz
imigrantów Sieć „Edukacja bez Granic” (RESF) 203
Jacek Kochanowski, Poza granicami empatii i współczucia. Strategie polityczne osób nieheteroseksualnych 230
Magdalena Łukasiuk, Empatia i inne emocje w sytuacji tymczasowej niepełnosprawności 248
Małgorzata Melchior, Skąd ten brak współczucia? O stosunku Polaków do Żydów w okresie niemieckiej okupacji i w latach tużpowojennych 268
Adelina M. Gołębiowska, Współodczuwanie i wczucie jako kategorie obecne w świętowaniu rocznic wybuchu powstania warszawskiego 280
Magda Szleszyńska-Szczap, Oblicza współczucia w świecie mrocznej turystyki 294
Bibliografia 313
