Filologia lokalna – lokalność filologa
Książka jest pierwszą monografią dotyczącą twórczości Stefana Szymutki (1958–2009) – filologa i eseisty, historyka literatury, wieloletniego
pracownika Uniwersytetu Śląskiego, współtwórcy Towarzystwa Literackiego im. Teodora Parnickiego, autora książek: "Zrozumieć Parnickiego"
(1992), "Rzeczywistość jako zwątpienie w literaturze i literaturoznawstwie" (1998), "Nagrobek ciotki Cili" (2001), "Przeciw marzeniu? Jedenaście przykładów, ośmioro pisarzy" (2006), "Po co literatura jeszcze jest? Pisma rozproszone" (2013, pośmiertnie, oprac. G. Olszański i M. Jochemczyk), nominowanego w 2001 roku do Nagrody Literackiej „Nike”. Jej celem jest wydobycie i interpretacja autorskiej sygnatury wpisanej w prace śląskiego badacza i pisarza.
Nadrzędną ramę problemową publikacji tworzy refleksja nad mechanizmami kształtowania historii literaturoznawstwa, dzięki czemu praca wpisuje się w debaty toczone we współczesnej humanistyce – m.in. te dotyczące zwrotu filologicznego, zwrotu archiwalnego, zwrotu biograficznego – i oferuje oryginalne rozwiązania metodologiczne. Zaprezentowane w książce interpretacje, w dużej mierze oparte na unikalnym materiale archiwalnym, pozwoliły nie tylko poszerzyć wiedzę na temat pisarstwa Szymutki, lecz także wyznaczyły perspektywy dla dalszych badań nad podmiotowym charakterem wypowiedzi literaturoznawczych czy szerzej: dla badań filologicznych.
Monografię Łukasza Żurka oceniam bardzo wysoko. Podjęty w niej temat lokalności filologa ukazany został w sposób kompletny. […] Pośród nielicznych opracowań na temat filologii lokalnej i lokalności filologa książka Żurka zdecydowanie się wyróżnia i otwiera nowe oraz bardzo interesujące pole badań. Zajmuje przeto ważne miejsce wśród współczesnych prac literaturoznawczych i rozwija w znakomity sposób studia z zakresu „powrotu do filologii” w oparciu o polskie tradycje dyscypliny. Uczony imponuje kompetencjami z zakresu historii wiedzy, metodologii badań literaturoznawczych, dziejów polskiego literaturoznawstwa, historii książki, teorii literatury. Równie znakomite okazują się jego umiejętności interpretacyjno-analityczne, w szczególności zdolność krytycznej lektury, co przejawia się także w jego samodzielnych sądach na temat opracowań kanonicznych. (Z recenzji prof. Tomasza Mizerkiewicza)
Opisana przez Łukasza Żurka, wypełniona skrupulatnie szczegółami mikrohistoria, wcielona w opowieść o marginalizowanej dotąd postaci polskiego literaturoznawstwa, to […] opracowanie o wyjątkowych walorach poznawczych, obrazujące oryginalność dorobku rodzimych badaczy, jak również implikujące szereg pytań o kondycję współczesnej humanistyki i rolę w niej filozoficznej egzegezy, rozumianej najogólniej jako ścisła, nierzadko „nudna” i „mordercza” współpraca z tekstem […] Historia badań literackich prowadzonych w Europie Środkowej i Wschodniej zyskuje dzięki książce Żurka solidne, materiałowe oparcie,
filologia natomiast – dowód swojej niekwestionowanej produktywności […]. (Z recenzji prof. Marii Tarnogórskiej)
*********
The Local Philology – the Locality of a Philologist. Literary and Scientific Practice of
Stefan Szymutko
The book is the first monograph on the works of Stefan Szymutko – a philologist and an essayist nominated for “Nike” Literary Award in 2001. The book aims to show and interpret an individual signature present in the works of the Silesian researcher and writer. The paramount problem of the publication is the reflection on the mechanisms of the
literary history, which makes this work part of the debates in contemporary humanism such as those on the philological, archival, biographical turns and which also offers original methodological solutions.
*********
Dr Łukasz Żurek (ur. 1991) (ORCID 0000-0003-0000-9278) – filolog, krytyk literacki, absolwent filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim, doktor nauk humanistycznych w dyscyplinie literaturoznawstwo związany z Zakładem Poetyki, Teorii Literatury i Metodologii Badań Literackich na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Pracownią Dokumentacji Literatury Współczesnej Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Redaktor afiliowany „Praktyki Teoretycznej”. Interesuje się kulturowo-biograficznym wymiarem literaturoznawstwa, socjologią literatury oraz współczesną polską poezją. Publikował m.in. w „Pamiętniku Literackim”, „Zagadnieniach Rodzajów Literackich”, „Forum Poetyki” i „Przeglądzie Filozoficzno-Literackim”.
Podziękowania 7
Wykaz skrótów stosowanych w przypisach 9
Między niewiedzą a filologią 11
Rozdział I
Kondycje filologii 17
1. Między „anachronizmem” a „sztuką wolnego
czytania”. Przemiany filologii w powojennym
literaturoznawstwie amerykańskim 17
2. Między „uniwersalnym, kosmopolitycznym” a
„narodowym, plemiennym”. Spory o filologię w polskiej
humanistyce na przełomie XIX I XX wieku 28
3. Od filologii lokalnej do lokalności filologa 39
Rozdział II
Filolog – rzeczywistość – literatura. Sytuowanie podmiotu w tekstach Stefana Szymutki z lat 1981–1990 47
1. „Ja” Szymutki. Między cezurą a ciągłością 47
2. Karnawał „Solidarności” – program grupy poetyckiej
„Kontekst” – recenzja Ruchomego kraju Stanisława
Piskora (1981) 54
3. Hierarchie społeczno-kulturowe – analiza instancji
komunikacyjnych w Szumach. Zlepach. Ciągach Mirona
Białoszewskiego (1983) 63
4. Historia literatury – „artystyczne «nie-
dokonanie»”. Szkice o utworach Teodora Jeske-
Choińskiego, Antoniego Słonimskiego i Jana Lechonia
67
5. „Rzeczywistość” – „mistrz” z centrum – „czeladnik”
z prowincji. Esej o Januszu Sławińskim (1990) 75
Rozdział III
Teodor Parnicki w konkretyzacji Stefana Szymutki (1987–2008) 96
1. Szymutko jako „uczony-interpretator”. Historia
celowego nieporozumienia 96
2. „Gnida” z „socparnasistowskiej” „fasady”. Teodor
Parnicki i aura krytyczna w latach 80. i na początku
lat 90. XX wieku 106
2.1. Aura krytyczna – Pisarz 111
2.2. Aura krytyczna – Dzieło 119
3. Koniec porozumienia z odbiorcą (1987) – styl
lektury powieści parnickiego w krajowej krytyce
literackiej 130
4. Zrozumieć Parnickiego (1992) – między interwencją
krytycznoliteracką a projektem „awangardy przyszłej
formacji kulturowej” 141
4.1. Interwencje 143
4.2. Projekty 161
4.3. Fiasko 171
5. Komentarz do Słowa i ciała – między nieudanym
projektem edytorskim a ukrytym esejem
autobiograficznym 172
Rozdział IV
Komplikowanie wiedzy: księgozbiór filologa 191
1. Studium przypadku: archiwum Derridy a „archiwum”
Derridy 193
2. Czytanie księgozbioru filologa (w cieniu figury
Profesora) 200
3. Czytanie księgozbioru (przez) filologa 211
4. Co umożliwia Księgozbiór Stefana Szymutki? 231
Aneks 247
Bibliografia 253
Nota bibliograficzna 277
Summary 278
Indeks nazw osobowych 280
