Formy muzyczne
Nowe, uzupełnione i rozszerzone wydanie książki Formy muzyczne autorstwa prof. Marka Podhajskiego – cenionego i poszukiwanego podręcznika dla wszystkich, których interesują studia z teorii muzyki. Publikacja przygotowuje studentów do świadomej percepcji dzieła muzycznego oraz jego samodzielnej analizy. Pozwala zdobyć wiedzę na temat kształtu formalnego utworów charakterystycznych dla poszczególnych epok i stylów muzycznych, elementów dzieła muzycznego i jego oddziaływania na wyraz artystyczny utworu. Poszerza wiedzę na temat zapisu nutowego, muzycznej terminologii oraz repertuaru różnych stylów muzycznych na przestrzeni wieków.
W poszczególnych wykładach autor objaśnia pojęcia formy dzieła sztuki i dzieła muzycznego, pojęcie analizy dzieła muzycznego i pojęcia pomocne przy rozważaniach analitycznych na temat środków techniki kompozytorskiej. Omawia zasady kształtowania i własności ustrojów formalnych oraz kształtowania okresowego. Osobne wykłady poświęca problematyce ronda, form wariacyjnych, fugi, muzyki wokalnej oraz sonaty klasycznej i sonat fortepianowych Ludwika van Beethovena.
W konstrukcji rozdziałów autor uwzględnia uwagi o historycznym rozwoju danej formy, jej charakterystykę, zasady jej analizy, przykłady analiz, sprawdziany. Uzupełnienie podjętych w pracy rozważań stanowi wykaz dzieł z literatury muzycznej, które wykorzystano przy prezentowaniu treści wykładów i ćwiczeń.
Książka, odzwierciedlająca autorską wizję autora w zakresie nauczania form muzycznych, a także jego doświadczenia i przemyślenia jako pedagoga, jest ważnym podręcznikiem z dziedziny teorii muzyki. Została pomyślana jako cykl wykładów adresowanych przede wszystkim do studentów wydziałów dyrygentury, kompozycji i teorii muzyki, jak również do studentów wychowania muzycznego i wydziałów instrumentalnych przy nauczaniu analizy dzieł muzycznych. Wiele wykładów, w całości lub w części, może być także z powodzeniem wykorzystywanych w nauczaniu form muzycznych w szkołach muzycznych II stopnia.
Wstęp do wydania trzeciego IX
Wstęp 3
Wykład 1. Forma dzieła muzycznego i jej analiza 7
1. Znaczenia terminu „forma” według Władysława Tatarkiewicza 7
2. Pojęcie formy muzycznej 8
3. Pojęcie analizy muzycznej 10
4. Związki analizy z estetyką, historią muzyki, teorią kompozycji i krytyką 11
5. Charakterystyka przyjętej metody analizy 12
Wykład 2. Zasady organizacji materiału, faktura 14
1. Elementy muzyczne a zasady organizacji materiału 14
2. Materiał dźwiękowy muzyki 16
3. Podstawowe zasady organizacji materiału 19
4. Nadrzędne zasady organizacji materiału 22
5. Podsumowanie 24
6. Faktura 24
Wykład 3. Ustroje formalne 29
1. Motyw 29
2. Fraza 32
3. Zdanie 34
4. Podsumowanie 37
Wykład 4. Zasady kształtowania 38
1. Zasady kształtowania a mechanizm formy 38
2. Szeregowanie na poziomie mikroformy 39
3. Szeregowanie na poziomie makroformy 41
4. Rozwijanie na poziomie mikroformy 43
5. Rozwijanie na poziomie makroformy 45
Wykład 5. Okres, budowa okresowa, budowa okresowa w mazurkach Chopina 47
1. Okres i jego cechy 47
2. Klasyfikacja okresów 48
3. Budowa okresowa 49
4. Budowa okresowa w mazurkach Chopina 50
Wykład 6. Analiza mazurków Chopina 57
1. Przykłady ukształtowań okresowych w mazurkach Chopina 57
2. Przykłady analiz 58
– Mazurek a-moll op. 7 nr 2 59
– Mazurek B-dur op. 17 nr 1 60
– Mazurek a-moll op. 17 nr 4 61
– Mazurek cis-moll op. 30 nr 4 61
– Mazurek h-moll op. 33 nr 4 62
– Mazurek cis-moll op. 41 nr 1 63
– Mazurek cis-moll op. 50 nr 3 64
3. Analizy dokonywane samodzielnie przez studentów 65
Sprawdzian I. Zagadnienia terminologiczne, okresowość 67
Wykład 7. Formy ronda 71
l. Wstępne formy ronda 71
2. Cechy formy ronda 72
3. Współczynniki formy ronda 75
4. Typy formalne ronda z punktu widzenia historycznego 75
5. Charakterystyka typów formalnych 76
– rondo starofrancuskie 76
– małe rondo klasyczne 77
– wielkie rondo klasyczne 77
– rondo sonatowe 77
– typ mieszany ronda klasycznego 80
– rondo epoki romantyzmu 81
– rondo nowsze 81
Wykład 8. Analiza form ronda 83
l. Zasady analizy 83
2. Przykłady analiz: 84
– rondo z Sonaty c-moll op. 13, cz. II, L. van Beethovena 84
– rondo z Sonaty c-moll op. 13, cz. III, L. van Beethovena 86
– Rondo c-moll op. 1 F. Chopina 92
Sprawdzian II. Rondo 95
Wykład 9. Formy wariacyjne 97
l. Pojęcie i cechy form wariacyjnych 97
2. Typy wariacji 98
3. Charakterystyka typów wariacji 99
4. Uwagi o historycznym rozwoju form wariacyjnych 103
Wykład 10. Analiza form wariacyjnych 105
l. Zasady analizy 105
2. Przykłady analiz: 106
– W.A. Mozart Sonata fortepianowa A-dur KV 331, cz. I 106
– M. Reger Wariacje i fuga na temat Mozarta op. 132 110
– N. Paganini Kaprys nr 24 op. 1 118
– W. Lutosławski Wariacje na temat Paganiniego 123
– D. Buxtehude Passacaglia organowa d-moll 132
– J.S. Bach Passacaglia organowa c-moll 135
– W. Lutosławski Passacaglia z Koncertu na orkiestrę 138
Sprawdzian III. Formy wariacyjne 143
Wykład 11. Fuga 146
l. Rozwój fugi przed J.S. Bachem 146
2. Fugi J.S. Bacha 148
3. Fuga, jej rodzaje, elementy budowy 150
4. Charakterystyka jednotematowej fugi Bachowskiej 150
– temat 150
– odpowiedź 157
– kontrapunkt 160
– łączniki 163
– przekształcenia tematyczne 165
– ekspozycja 172
– formy fugi jednotematowej 173
Wykład 12. Analiza fug jednotematowych 176
1. Zasady analizy 176
2. Przykłady analiz: 178
– Fuga E-dur (z I t. Das wohltemperierte Klavier) 178
– Fuga F-dur 179
– Fuga g-moll 180
– Fuga d-moll 180
– Fuga dis-moll 181
Sprawdzian IV. Fuga 184
Wykład 13. Rozwój pieśni chóralnej – rys historyczny 189
1. Wprowadzenie 189
2. Pieśń chóralna XVIII wieku 190
3. Pieśń chóralna w okresie romantyzmu 191
4. Pieśń chóralna XX wieku 193
5. Rozwój pieśni chóralnej w Polsce 195
Wykład 14. Zasady analizy utworu wokalno-instrumentalnego i pieśni chóralnej a cappella 203
1. Zasady analizy utworu wokalno-instrumentalnego 203
2. Zasady analizy pieśni chóralnej a cappella 206
Wykład 15. Analiza wybranych pieśni chóralnych a cappella 208
– J.A. Maklakiewicz Kołysanka 208
– T. Szeligowski Pod okapem śniegu 216
– S. Wiechowicz Na glinianym wazoniku 225
Sprawdzian V. Pieśń chóralna 237
Wykład 16. Forma sonatowa 240
1. Cechy formy sonatowej 240
– Uwagi wstępne 240
– Omówienie cech formy sonatowej 242
– Rekapitulacja rozważań 251
2. Sonaty fortepianowe Beethovena 254
3. Zasady analizy formy sonatowej 255
4. Analiza wybranych sonat fortepianowych Beethovena 256
Sprawdzian VI. Forma sonatowa 335
Pozycje literatury muzycznej wykorzystane w wykładach i ćwiczeniach 337
