I. SPIS TREŚCI
II. WSTĘP........................ 13
II.1. Treść i zakres pracy............................ 13
II.2. Ogólne uwagi na temat stanu badań nad genealogią Mścisławowiczów....... 20
II.3. Źrodła do genealogii Mścisławowiczów.................. 22
II.3.a. Źródła ruskie........................... 22
Latopisy......................... 22
O specyfice latopisów jako źródeł do poznania genealogii....................... 25
Inne źródła ruskie............... 29
Materiały genealogiczne, księgi rodosłowne (rodoslovnye knigi) i Stepennaja kniga carskogo rodoslovija............. 29
Hagiografia (żywoty i różne drobne zabytki)......................... 32
Pomjaniki — synodiki............. 33
Źródła prawne.................... 35
Relacje z podróży................ 35
Gramoty.......................... 35
Materiał sfragistyczny........... 36
II.3.b. Źródła obce............................. 37
Źródła polskie................... 37
Źródła skandynawskie............. 40
Łacińskojęzyczne................. 40
Sagi............................. 41
Źródła niemieckie, czeskie, węgierskie i papieskie........................ 42
Źródła bizantyńskie i bułgarskie....................... 42
II.3.c. Genealogia Mścisławowiczów w dziejopisarstwie Rzeczypospolitej XVI–XVIII w................................ 43
II.4. Parametry i kryteria badawcze przydatne w badaniach nad genealogią Mścisławowiczów jako gałęzią Rurykowiczów........ 47
II.4.a. Uwagi ogólne........................... 47
II.4.b. Minimalna i maksymalna różnica pomiędzy wiekiem
rodziców i nowo narodzonego dziecka.......................... 48
II.4.c. Przeszkody prawne i zwyczajowe ograniczające możliwość zawarcia związku małżeńskiego..................... 49
II.4.d. Specyfika ruskiego systemu rachuby lat (stosowanie przez latopisy nie styczniowego, lecz marcowego, ultramarcowego
lub — z rzadka — wrześniowego systemu rozpoczynania roku)
i jej znaczenie dla badań genealogicznych.................. 51
II.4.e. Istnienie kategorii książąt uprzywilejowanych i nieuprzywilejowanych „latopisarsko”, czyli z powodów,
które zostaną przedstawione niżej, budzących lub
niebudzących zainteresowania latopisarzy...................... 52
II.4.f. Tak zwana dorosłość latopisarska, czyli — inaczej mówiąc
— zależność pomiędzy pierwszymi wzmiankowaniami na
kartach latopisów a wiekiem dynastów w tym momencie......................... 54
II.4.g. Zróżnicowanie charakteru pierwszych wzmiankowań i konieczność porównywania wiadomości należących do tych samych kategorii........................ 55
II.4.h. Kolejność pojawiania się na kartach latopisów........................ 55
II.4.i. Kolejność wymieniania przy wspólnych wzmiankowaniach.................. 56
II.4.j. Kolejność wchodzenia w związki małżeńskie....................... 57
II.4.k. Kryterium posiadanych włości........................... 59
II.4.l. Kryterium imionowe..........................61
II.4.m. Uwagi końcowe...........................61
PODZIĘKOWANIA.....................65
III. BIOGRAMY.....................67
III.1. Mścisławowicze rzeczywiści.......................69
III.1.a. Mścisław Harald Włodzimierzowicz i jego dzieci...................... 69
3.1. Mścisław Fiodor Harald Włodzimierzowicz..................69
3.2. N. Mścisławówna, żona Jarosława Światopełkowicza................. 82
3.3. Mal(m)fryda Mścisławówna......................88
3.4. Ingeborga Mścisławówna......................97
3.5. Wsiewołod Gabriel (Gavril) Mścisławowicz.....................103
3.6. Izjasław Pantalejmon Mścisławowicz.....................114
3.7. Rościsław Michał Mścisławowicz.....................127
3.8. N. Mścisławówna, w Cesarstwie Bizantyńskim Irena,
żona Aleksego Komnena, syna cesarza Jana II............................... 134
3.9. N. Mścisławówna (chrzestne lub zakonne imię Ksenia(?)),
żona księcia łohojskiego i izjasławskiego Brjaczysława..................... 141
3.10. N. Mścisławówna (na chrzcie lub w zakonie Maria(?)),
żona Wsiewołoda Olegowicza........................148
3.11. Światopełk Mścisławowicz.....................155
3.12. Rogneda Mścisławówna......................162
3.13. Eufrozyna Mścisławówna......................166
3.14. Włodzimierz Mścisławowicz Maczeszycz........................175
3.15. Jaropełk Mścisławowicz.....................183
III.1.b. Wsiewołodowicze......... 188
4.1. Iwor Iwan Wsiewołodowicz....................188
4.2. Wierchusława (Wierzchosława) Anastazja
Wsiewołodówna.....................192
4.3. Włodzimierz Wsiewołodowicz....................208
6 Spis treści
III.1.c. Izjasławowicze...........212
5a.1. N., c. Izjasława Mścisławowicza, ż. Rogwołoda Wasyla Borysowicza.......................212
5a.2. Mścisław Izjasławowicz.....................216
5a.3. Jarosław Izjasławowicz.....................229
5a.4. Jaropełk Izjasławowicz.....................243
5b.1. Światosław Mścisławowicz.....................248
5b.2. Roman Mścisławowicz.....................256
5b.3. Wsiewołod Mścisławowicz.....................266
5b.4. Włodzimierz Mścisławowicz.....................273
5c.1. Wsiewołod Jarosławowicz.....................276
5c.2. Ingwar Jarosławowicz.....................281
5c.3. Mścisław Jarosławowicz Niemy.............................285
5c.4. Izjasław Jarosławowicz.....................290
5c.5. N. Jarosławówna.............291
5b.5. Fiodora (Fedora, Teodora) Romanówna.........................294
5b.6. [Helena?] Romanówna.........................296
5b.7. Daniel Romanowicz........................300
5b.8. Wasylko Romanowicz........................315
5b.9. Aleksander Wsiewołodowicz....................320
5b.10. Wsiewołod Wsiewołodowicz....................327
5c.6. N. Ingwarowicz..............330
5c.7. N. Ingwarówna, pierwsza żona Leszka Białego.......................... 334
5c.8. Izjasław Ingwarowicz.......................337
5c.9. Jarosław Ingwarowicz.......................341
5c.10. Włodzimierz Ingwarowicz.......................345
5c.11. Iwan (Ioan) Mścisławowicz.....................347
5d.1. Herakliusz Daniłowicz........................350
5d.2. Lew Daniłowicz..............352
5d.3. Roman Daniłowicz........................357
5d.4. Anastazja(?) Daniłówna.........................363
5d.5. Mścisław (I) Daniłowicz........................366
5d.6. [Zofia?] Daniłówna.........................367
5d.7. Szwarno Daniłowicz........................373
5d.8. Co najmniej dwoje dzieci Daniela i Anny..............................376
5d.9. Mścisław (II) Daniłowicz........................377
5b.11. Olga Wasylkówna........................381
5b.12. Włodzimierz Iwan Wasylkowicz.......................383
5b.13. Wsiewołod Aleksandrowicz....................387
5b.14. Anastazja Aleksandrówna.....................389
III.1.d. Rościsławowicze......... 400
6a.1. Roman Rościsławowicz....................400
6a.2. Światosław Rościsławowicz....................406
6a.3. Ruryk Wasyl Rościsławowicz....................410
6a.4. Dawid Rościsławowicz....................420
Spis treści 7
6a.5. N. Rościsławówna, żona Wsiesława Wasylkowiczapołockiego............431
6a.6. Agafia Rościsławówna, żona Olega Światosławowicza................. 434
6a.7. Mścisław Rościsławowicz Chrobry...........................437
6b.1. Jaropełk Romanowicz........................444
6b.2. Mścisław Borys Romanowicz........................449
6c.1. Predsława Rurykówna, żona Romana Mścisławowicza................... 454
6a.2. N. (chrzestne lub zakonne imię Anastazja?) Rurykówna,
żona Gleba Światosławowicza...... 457
6c.3. Rościsław Michał Rurykowicz........................462
6c.4. Jarosława Rurykówna, żona Światosława Igoriewicza...................... 468
6c.5. Wsiesława Rurykówna, żona Jarosława Glebowicza....................... 471
6c.6. Włodzimierz Dymitr Rurykowicz........................474
6d.1. Mścisław Fiodor Dawidowicz (starszy).........................478
6d.2. Izjasław Dawidowicz........................483
6d.3. N. Dawidówna, żona Gleba Włodzimierzowicza.................486
6d.4. Konstantyn Dawidowicz........................489
6d.5. Mścisław Fiodor Dawidowicz (młodszy).........................494
6d.6. Rościsław Dawidowicz........................499
6e.1. Włodzimierz Mścisławowicz.....................501
6e.2. Mścisław Mścisławowicz (potocznie, aczkolwiek
niesłusznie zwany „Udatnym = Udałym”)..........................506
6e.3. N., dziecko lub dzieci Mścisława Rościsławowicza.................. 512
6b.3. N., w życiu zakonnym Agafia, córka Mścisława Borysa Romanowicza, żona Konstantyna Wsiewołodowicza.................. 513
6b.4. Światosław Mścisławowicz Borysowicz........................517
6b.5. Wsiewołod Mścisławowicz Borysowicz........................520
6b.6. N., córka Mścisława Borysa Romanowicza,
żona ks. Andrzeja, poległego nad Kałką.............................526
6b.7. Roman Mścisławowicz Borysowicz........................527
6b.8. Teodozja (Feodosija), w życiu zakonnym Eufrozyna,
Mścisławówna Borysówna, ostatnia, trzecia żona Jarosława Wsiewołodowicza..........530
6b.9. Rościsław Mścisławowicz Borysowicz.........................535
6b.10. Jerzy Mścisławowicz Borysowicz.........................540
6c.7. Eufrozyna Szmaragd Rościsławówna......................542
6c.8. Co najmniej jedno dziecko Rościsława Michała
Rurykowicza nieznanej płci i imion..............................544
6c.9. N., córka Włodzimierza Dymitra Rurykowicza,
żona Wsiewołoda Juriewicza.........................544
6c.10. N., córka Włodzimierza Dymitra Rurykowicza,
żona Aleksandra Wsiewołodowicza....................546
6c.11. Rościsław Włodzimierzowicz Dymitrowicz........................548
6d.7. Rościsław Mścisławowicz — Fiodorowicz........................551
6e.4. Rościsława, c. Mścisława Mścisławowicza „Udałego”......................... 555
8 Spis treści
6e.5. Wasyl Mścisławowicz......................560
6e.6. Anna Mścisławówna, żona Daniela Romanowicza....................... 563
6e.7. Maria Mścisławówna, żona Andrzeja, syna króla Węgier Andrzeja II.................................566
6e.8. N., synowie [dzieci] Mścisława, książęta torczescy......................... 570
6d.8. Gleb Rościsławowicz.....................571
6d.9. Michał Rościsławowicz.....................574
6d.10. Fiodor Rościsławowicz Czarny.............................575
III.1.e. Włodzimierzowicze........ 580
7.1. Mścisław Włodzimierzowicz...................580
7.2. Jarosław Włodzimierzowicz...................585
7.3. Światosław Włodzimierzowicz...................595
7.4. Rościsław Włodzimierzowicz...................601
7.5. Włodzimierz Jarosławowicz (= Włodzimierz pskowski).......... 604
7.6. Grzymisława Jarosławówna, żona Leszka Białego........................... 616
7.7. Izjasław Michał Jarosławowicz......................621
7.8. N. Jarosławowicz..............623
7.9. Rościsław Jarosławowicz......................625
7.10. Dawid Jarosławowicz......................626
7.11. N., córka Włodzimierza Jarosławowicza wydana
za Teodoryka von Buxhoevedena.......................631
7.12. Jarosław Włodzimierzowicz...................633
7.14. N., dzieci Włodzimierza Jarosławowicza.....................639
7.15. N., syn Jarosława Włodzimierzowicza (pasynek, czyli
pasierb jego — prawdopodobnie — drugiej żony)............................. 640
III.2. Mścisławowicze domniemani.........................642
Agrypina, córka Rościsława Mścisławowicza,....................642
Andrzej (Dołgaja Ruka), jakoby syn Włodzimierza
Rurykowicza, w rzeczywistości potomek Michała Rościsławowicza....................647
Borys, domniemany syn Jarosława Ingwarowicza
ks. Międzyboża.....................648
Durancja, żona księcia morawskiego Ottona III................................649
Konstantyn (Bezręki) Rościsławowicz?....................652
N., córka Mścisława Borysa Romanowicza, żona
ks. dubrowickiego Aleksandra.........................653
N., dziecko (co najmniej jedno) Wsiewołoda Mścisławowicza.................... 655
Perejasława, jakoby córka Daniela Romanowicza........................656
Światosław kaniowski
(Mścisławowicz (Włodzimierzowicz?) domniemany)....................... 669
Światosław szumski, domniemany syn IzjasławaJarosławowicza, Ingwara Jarosławowicza (młodszy od
Izjasława) lub wnuk Włodzimierza Maczeszycza po
Mścisławie lub Rościsławie........................670
Spis treści 9
III.3. Mścisławowicze rzekomi (reprezentanci innych gałęzi Rurykowiczów lub osoby spoza dynastii, pomyłkowo
uznawane za Mścisławowiczów) oraz byty historiograficzne................. 674
Andrzej, rzekomy syn Mścisława Borysa Romanowicza
(w rzeczywistości syn Mścisława Glebowicza
z czernihowskiej linii Rurykowiczów)......................674
Borys (rzekomy syn Dawida Rościsławowicza) oraz jego synowie Wasylko, Wiaczko i Włodzimierz Wojciech...........................675
Dawid, książę toropiecki, rzekomy syn Mścisława
Rościsławowicza....................677
Eudoksja, żona Mieszka III Starego (domniemana
Mścisławówna, w rzeczywistości prawdopodobnie córka
Jerzego Dołgorukiego)..............677
Gleb, rzekomy syn Rościsława Michała Rurykowicza (w rzeczywistości Gleb, syn Rościsława Światopełkowicza pińskiego) i Iwan Glebowicz..........................687
Grzymisława, rzekoma córka Aleksandra Wsiewołodowicza,
żona Leszka Białego............................687
Grzymisława, rzekoma Ingwarówna, żona Leszka Białego............. 689
Helena, żona Kazimierza Sprawiedliwego, rzekoma córka Rościsława Mścisławowicza, Wsiewołoda Mścisławowicza
(wnuka Izjasława Mścisławowicza) lub Izjasława
Mścisławowicza.....................689
Iwan, rzekomy syn Wsiewołoda Jarosławowicza.....................692
Izjasław oraz Mścisław i Jarosław, jakoby synowie Mścisława Mścisławowicza.....................692
Izjasław, rzekomy syn Mścisława Borysa Romanowicza....................... 694
Jaropełk, rzekomy syn Mścisława Mścisławowicza.....................696
Jarosław Włodzimierzowicz (syn Włodzimierza
Mścisławowicza pskowskiego).......................697
Jerzy, rzekomy syn Konstantyna Dawidowicza........................698
Jerzy, rzekomy syn Mścisława Mścisławowicza.....................698
Jerzy, rzekomo najmłodsze dziecko Rościsława
Mścisławowicza, oraz jego potomstwo (syn Dawid,
ks. muromski, a także wnuki: N. Dawidówna, wydana za Światosława Wsiewołodowicza z Czernihowa, i Jerzy Dawidowicz) (fałszywi).........................699
Konstanty, rzekomy brat Gleba, Michała i Fiodora Czarnego Rościsławowiczów...................699
Mścisław, rzekomy syn Mścisława Mścisławowicza,
w rzeczywistości syn Gleba Światosławowicza...................699
Mścisław, jakoby syn Wsiewołoda Gawriła Mścisławowicza.................... 702
N., rzekoma córka Dawida Rościsławowicza,
żona Rościsława Światosławowicza riazańskiego.......................703
10 Spis treści
N., rzekoma córka Dawida Rościsławowicza,
żona ks. połockiego Wasylka............................704
N., rzekoma córka Romana Rościsławowicza,
żona ks. połockiego Wsiesława Wasylkowicza.......................704
N., rzekoma córka Wsiewołoda Mścisławowicza Borysowicza,
żona Konrada von Meyendorffa, a następnie Konrada von Bardewiza..........................704
N., rzekomy syn Jarosława Izjasławowicza.....................705
N., nietożsamy ze Światosławem Mścisławowiczem,
najstarszy potomek Mścisława Izjasławowcza i Agnieszki Bolesławówny.......................705
Roman, rzekomy syn Mścisława Fiodora Włodzimierzowicza................. 705
Rościsław, rzekomy syn Izjasława Mścisławowicza.....................706
Salomea Romanówna lub Daniłówna, jakoby żona
Świętopełka Mściwojowica.......................706
Stefan, rzekomy syn Romana Mścisławowicza, oraz Prokop, rzekomy syn Wasylka Romanowicza........................706
Wasylko, ks. połocki i witebski, rzekomy syn Dawida Rościsławowicza.............707
Wasylko Jaropełkowicz (w rzeczywistości syn Jaropełka Włodzimierzowicza Monomachowicza, a więc
Mścisławowicz rzekomy)...........................707
Wisława (Wiaczesława), rzekoma córka Jaropełka
Romanowicza, żona księcia szczecińskiego Bogusława II...................... 715
Włodzimierz, rzekomy syn Izjasława Pantalejmona
Mścisławowicza.....................719
Włodzimierz pskowski, rzekomy syn Mścisława Rościsławicza......................720
Zofia, jakoby córka Włodzimierza Wsiewołodowicza
(w rzeczywistości córka przedstawiciela połockiej linii Rurykowiczów noszącego imię Wołodar)...........................720
IV. Zakończenie....................731
V. Wykaz częściej używanych skrótów............................735
VI. Bibliografia...................737
VI.1. Źródła.......................737
VI.2. Literatura do końca XVIII w. (z wyłączeniem latopisów)............ 747
VI.3. Literatura:..................749
VII. Indeks osobowy (postaci historyczne i autorzy średniowieczni)............775
VIII. Summary......................811
IX. Tablice genealogiczne......................815
Wprowadzenie i legenda............................815
Spis tablic........................816
Tablice............................817
