Geologiczna historia Polski

• Druk: Warszawa, 2020
• Autor: Marek Narkiewicz
• Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

W książce opisano etapy rozwoju geologicznego Polski – od utworzenia fundamentu krystalicznego niespełna 2 mld lat temu po okres czwartorzędowy i epokę lodową, do czasów obecnych i najbliższej przyszłości. Dzisiejsza budowa kraju jest przedstawiona jako efekt nakładających się kolejno na siebie procesów i zdarzeń geologicznych, częściowo wykorzystujących wcześniejsze plany i struktury tektoniczne. Etapy historii omówiono w nawiązaniu do aktualnej międzynarodowej skali stratygraficznej, na rozległym tle globalnym i kontynentalnym. Autor odwołuje się do wyników najnowszych badań geofizycznych i geologicznych prowadzonych między innymi z jego udziałem. Każdy rozdział kończy się podsumowaniem problemów otwartych, czekających na rozstrzygnięcie i będących przedmiotem dyskusji. Publikacja jest cenną lekturą dla pracowników naukowych zajmujących się szeroko pojętymi naukami o Ziemi, dla studentów, doktorantów, a także nauczycieli przedmiotów geograficznych szkół średnich. The book describes successive stages of Poland’s geological history: from accretion of the crystalline basement nearly 2 billion years ago to recent times and the near future. Present geological structure of the country is shown as the result of overlapping processes and events, using earlier tectonic patterns and structures. Historical phases are discussed against the current chronostratigraphy, in the continental and partly even global context. The author refers to the results of latest geophysical and geological research.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Geografia
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-235-4266-7
• ISBN druku: 978-83-235-4258-2
• Liczba stron: 280

Pobierz spis treści»

Wstęp 11

1. Polska w geologicznej historii Europy 17
1.1. Tożsamość geologiczna Europy 17
1.2. Główne etapy rozwoju Europy 20
1.3. Geologia Polski a geologia Europy 24
Literatura wybrana 27

2. Powstanie i wczesne etapy rozwoju kratonu prekambryjskiego 28
2.1. Szersze spojrzenie 28
2.1.1. Powstanie protokratonów i amalgamacja kratonu (do ok. 1,7 Ga) 29
2.1.2. Ewolucja kratonu do wczesnego neoproterozoiku (ok. 1,7–1,0 Ga) 32
2.2. Akrecja skorupowa polskiej części kratonu 33
2.2.1. Rozwój skorupy sarmackiej 33
2.2.2. Akrecja segmentu fennoskandzkiego 36
2.3. Wczesne etapy rozwoju platformowego 40
2.3.1. Magmatyzm mezoproterozoiczny asocjacji AMCG 40
2.3.2. Inne procesy kształtujące skorupę kratonu 41
2.4. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne 42
Literatura wybrana 43

3. Ryftowanie, wulkanizm i sedymentacja w ediakarze 45
3.1. Szersze spojrzenie 45
3.2. Brzeg kratonu wschodnioeuropejskiego a TTZ i TESZ 48
3.3. Tektonika a wulkanizm i sedymentacja w późnym neoproterozoiku 52
3.4. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne 54
Literatura wybrana 55

4. Epoka kaledońska – sedymentacja i akrecja we wczesnym paleozoiku 57
4.1. Szersze spojrzenie 57
4.2. Rozwój basenów perykratonicznych 61
4.2.1. Basen bałtycki 63
4.2.2. Basen podlasko-lubelski 67
4.3. Rozwój sedymentacji w strefi e akrecji kaledońskiej 71
4.3.1. Blok pomorski i strefa Koszalina–Chojnic 71
4.3.2. Basen bloku łysogórskiego 73
4.3.3. Basen bloku małopolskiego 75
4.3.4. Blok górnośląski 80
4.4. Scenariusze rozwoju obszaru Polski w starszym paleozoiku 81
4.4.1. Wariant prawoskrętnej akrecji przesuwczej 82
4.4.2. Wariant lewoskrętnej ucieczki tektonicznej 83
4.4.3. Wariant tektoniki suwakowej 85
4.5. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne 86
Literatura wybrana 88

5. Epoka waryscyjska – sedymentacja i akrecja w dewonie i karbonie 89
5.1. Szersze spojrzenie 89
5.2. Rozwój orogenu waryscyjskiego 94
5.2.1. Internidy sudeckie 94
5.2.2. Eksternidy morawsko-śląsko-wielkopolskie 101
5.3. Sedymentacja i tektonika przedpola waryscyjskiego 104
5.3.1. Rozwój basenów dewońskich 108
5.3.2. Tektonika bretońska 111
5.3.3. Turnej do wizenu środkowego – mobilny szelf i wulkanizm 112
5.3.4. Późny wizen–wczesny serpuchow – maksimum transgresji karbońskiej 112
5.3.5. Środkowy–późny serpuchow – erozja i sedymentacja paraliczna 115
5.3.6. Baszkir–moskow – sedymentacja lądowa 117
5.3.7. Inwersja waryscyjska (późny moskow–kazimow) 120
5.4. Podsumowanie: procesy orogeniczne a rozwój przedpola 122
5.5. Problemy otwarte i kwestie sporne 127
Literatura wybrana 127

6. Powaryscyjska tektonika, magmatyzm i sedymentacja 129
6.1. Szersze spojrzenie 129
6.2. Obszar Sudetów 133
6.2.1. Magmatyzm 133
6.2.2. Sedymentacja i tektonika – basen śródsudecki i północnosudecki 136
6.3. Obszar eksternidów i przedpola waryscyjskiego 137
6.3.1. Magmatyzm 137
6.3.2. Sedymentacja a wulkanizm i tektonika 140
6.4. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne 142
Literatura wybrana 143

7. Rozwój basenu polskiego od środkowego permu do kredy wczesnej 145
7.1. Szersze spojrzenie 145
7.2. Basen polski – charakterystyka ogólna 148
7.3. Baseny permskie 149
7.3.1. Baseny czerwonego spągowca górnego 151
7.3.2. Basen cechsztyński 154
7.4. Basen polski od triasu do wczesnej kredy 159
7.4.1. Trias (do noryku) 159
7.4.2. Retyk–jura wczesna 162
7.4.3. Jura środkowa–jura późna 166
7.4.4. Kreda wczesna 168
7.5. Podsumowanie i problemy otwarte 168
Literatura wybrana 169

8. Sedymentacja i inwersja tektoniczna w późnej kredzie i wczesnym paleogenie 171
8.1. Szersze spojrzenie 171
8.2. Basen polski 175
8.3. Niewielkie baseny w południowo-zachodniej Polsce 177
8.4. Inwersja strukturalna w późnej kredzie i wczesnym paleogenie 179
8.5. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne 182
Literatura wybrana 183

9. Historia równoległa: rozwój Karpat Polskich 185
9.1. Szersze spojrzenie 185
9.2. Strefowa budowa Karpat Polskich 188
9.3. Tatry i Pieniny od paleozoiku po wczesny paleogen 192
9.3.1. Masyw tatrzański (karbon–późna kreda) 192
9.3.2. Pieniński pas skałkowy (wczesna jura–środkowy eocen) 195
9.4. Historia paleogeńskiego basenu podhalańskiego 198
9.5. Procesy tektoniczno-sedymentacyjne w Karpatach zewnętrznych 200
9.5.1. Jura późna (środkowa?)–kreda wczesna 202
9.5.2. Kreda późna–paleogen wczesny 204
9.5.3. Eocen późny–miocen późny 204
9.5.4. Konsekwencje procesów kształtujących Karpaty zewnętrzne 206
9.6. Rozwój basenu przedkarpackiego 207
9.7. Małe baseny śródgórskie a proces wypiętrzania Karpat 210
9.8. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne 211
Literatura wybrana 214

10. Polska pozakarpacka w paleogenie i neogenie 215
10.1. Szersze spojrzenie 215
10.2. Wypiętrzenie, erozja i wulkanizm w południowej Polsce 219
10.3. Rozwój sedymentacji w basenie Niżu Polskiego 223
10.3.1. Paleogen 225
10.3.2. Neogen 228
10.4. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne 231
Literatura wybrana 232

11. Od zlodowaceń plejstoceńskich do czasów dzisiejszych i dalej 234
11.1. Szersze spojrzenie 234
11.2. Neotektonika i sejsmiczność 239
11.3. Rozwój obszaru Polski w plejstocenie 241
11.3.1. Plejstocen wczesny 243
11.3.2. Plejstocen środkowy 244
11.3.3. Plejstocen późny 246
11.4. Holocen i geologiczna przyszłość Polski 250
11.4.1. Holocen wczesny (11,7–8,3 ka przed A.D. 2000) 250
11.4.2. Holocen środkowy (8,3–4,25 ka przed A.D. 2000) 251
11.4.3. Holocen późny (4,25 ka przed A.D. 2000 do dzisiaj) 252
11.4.4. Geologiczna przyszłość Polski 253
11.5. Podsumowanie, problemy otwarte i kwestie sporne 255
Literatura wybrana 256

12. Podsumowanie: najkrótsza geologiczna historia Polski 257

Dodatek A
Słowniczek terminów i pojęć ogólnych 261
Dodatek B
Słowniczek terminów regionalnych 267
Dodatek C
Komentarz do nazw jednostek chronostratygraficznych 272
Indeks terminów regionalnych 273