Historia państwa i prawa polskiego. Tom I (966-1795)

• Druk: 2015
• Seria / cykl: Akademicka. Prawo
• Autor: Wacław Uruszczak
• Wydawca: Wolters Kluwer Polska SA

Publikacja ukazuje ewolucję ustrojową państwa polskiego i następujące kolejno przekształcenia jego instytucji politycznych i prawnych. Polska jako państwo powstała w X wieku. Pod koniec wieku XVIII - w wyniku rozbiorów dokonanych przez Austrię, Prusy i Rosję - utraciła niepodległość, aby następnie w 1918 roku odrodzić się jako wolna Rzeczpospolita. W tym czasie zmieniały się jej terytorium, struktury społeczne, formy rządu, instytucje władzy i prawo. Zmiany te były wymuszane okolicznościami obiektywnymi, a zarazem wpływ na nie mieli konkretni ludzie odgrywający rolę liderów, w szczególności panujący książęta i królowie oraz osoby przynależące do elity społecznej i narodowej. Na tle innych publikacji tego rodzaju podręcznik ten wyróżnia się nowatorskim ujęciem tematu, lekkością języka i aktualnością prezentowanej wiedzy. Jego lektura wzbogaca znajomość zagadnień Polski przedrozbiorowej, kreśląc wolny od uprzedzeń i zgodny z prawdą historyczną obraz instytucji ustrojowych i prawnych z uwzględnieniem praktyki ich funkcjonowania. Wiedza z tego zakresu umożliwia głębsze poznanie przeszłości państwa i tym samym przygotowuje do podjęcia wyzwań, jakie stoją przed współczesnym pokoleniem Polaków. Adresaci: Opracowanie jest przeznaczone przede wszystkim dla studentów prawa, historii, politologii i wszystkich innych kierunków, które w swym programie mają zajęcia z historii ustroju i prawa polskiego. Może też w wysokim stopniu zaspokoić potrzeby poznawcze czytelników zainteresowanych przeszłością Polski.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Prawo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-264-9496-3
• ISBN druku: 978-83-264-8323-3
• EAN: 9788326494963
• Liczba stron: 512

Przedmowa | str. 17

Rozdział 1
Zagadnienia wstępne | str. 19

1. Przedmiot historii państwa i prawa polskiego | str. 19
2. Historia dyscypliny | str. 20
3. Pojęcie prawa i państwa | str. 24
3.1. Prawo | str. 24
3.2. Państwo | str. 26
4. Periodyzacja historii państwa i prawa polskiego | str. 29

Rozdział 2
Monarchia piastowska (966-1370) | str. 34

1. Geneza polskiej państwowości | str. 34
2. Charakterystyka ogólna | str. 37
3. Zasady ustrojowe | str. 39
3.1. Zasada monarchicznej formy rządu | str. 39
3.2. Zasada suwerenności państwa polskiego | str. 43
3.3. Zasada stratyfikacji społeczeństwa | str. 46
3.4. Zasada powiązania państwa i Kościoła katolickiego | str. 52
3.5. Zasada koncentracji władzy w osobie władcy | str. 56
3.6. Zasada personalizacji władzy państwowej | str. 60
3.7. Zasada hierarchicznej struktury urzędów państwowych | str. 62
3.8. Zasada rozporządzalności terytorium państwa przez władcę | str. 66
3.9. Zasada dziedziczności tronu | str. 67
3.10. Zasada ponoszenia ciężarów osobistych i majątkowych na rzecz państwa przez jego mieszkańców | str. 69
4. Źródła prawa w monarchii piastowskiej | str. 70
4.1. Źródła materialne. Prawo boże | str. 70
4.2. Źródła formalne | str. 71
4.2.1. Zwyczaj i prawo zwyczajowe | str. 71
4.2.2. Prawo stanowione, czyli ustawowe | str. 74
4.2.2.1. Przywileje | str. 74
4.2.2.2. Statuty | str. 77
4.2.2.3. Statuty Kazimierza Wielkiego | str. 78
4.2.2.4. Samodzielne ustawodawstwo królewskie | str. 81
4.2.2.5. Umowy międzypaństwowe | str. 82
4.2.3. Prawa obce | str. 83
4.2.3.1. Źródła prawa kościelnego | str. 83
4.2.3.1.1. Źródła powszechnego prawa kanonicznego | str. 83
4.2.3.1.2. Prawo kościelne partykularne | str. 84
4.2.3.1.3. Znaczenie prawa kanonicznego dla rozwoju prawa polskiego | str. 85
4.2.3.2. Prawo niemieckie w Polsce | str. 86
4.2.3.2.1. Zwierciadło Saskie (Sachsenspiegel, Speculum Saxonum) | str. 87
4.2.3.2.2. Weichbild magdeburski (Ius municipale Magdeburgense) | str. 87
4.2.3.2.3. Ortyle | str. 87
4.2.3.2.4. Prawo chełmińskie | str. 88
4.2.3.2.5. Prawo lubeckie | str. 88
4.2.3.2.6. Przywileje miejskie | str. 89
4.2.3.2.7. Wilkierze, czyli statuty miejskie | str. 90
4.2.3.3. Prawo lenne | str. 90
4.3. Dokumenty i ich znaczenie. Notariat publiczny | str. 91
4.3.1. Definicja i rodzaje dokumentu | str. 91
4.3.2. Forma dokumentu | str. 92
4.3.3. Recepcja dokumentu w Polsce | str. 93
4.3.4. Notariat publiczny w średniowiecznej Polsce | str. 94
4.4. Nauka prawa | str. 94
5. Prawo sądowe | str. 95
5.1. Organizacja sądów i postępowanie sądowe | str. 95
5.1.1. Sądy książęce prawa polskiego | str. 95
5.1.2. Sądy prawa niemieckiego | str. 97
5.1.3. Sądy kościelne | str. 97
5.1.4. Niezawisłość sędziowska | str. 98
5.1.5. Postępowanie sądowe | str. 99
5.1.5.1. Proces polski | str. 99
5.1.5.2. Proces sądowy kościelny | str. 100
5.2. Prawo prywatne | str. 101
5.2.1. Prawo osobowe i rodzinne | str. 101
5.2.1.1. Podmioty prawa | str. 101
5.2.1.2. Małżeństwo i rodzina | str. 103
5.2.1.3. Inne podmioty zbiorowe | str. 105
5.2.2. Prawo rzeczowe | str. 106
5.2.3. Zobowiązania | str. 109
5.2.4. Spadkobranie (dziedziczenie) | str. 111
5.3. Prawo karne | str. 113
5.3.1. Przestępstwa i ich karanie | str. 113
5.3.2. Rodzaje kar | str. 116
5.4. Kultura prawna | str. 117

Rozdział 3
Monarchia Andegawenów i Jagiellonów (1370-1572) | str. 119

1. Charakterystyka epoki. Unia z Królestwem Węgierskim i Wielkim Księstwem Litewskim | str. 119
2. Zasady ustrojowe monarchii Andegawenów i Jagiellonów | str. 121
2.1. Zasada stanowo-korporacyjnego podziału społeczeństwa | str. 121
2.2. Zasada powiązania państwa i Kościoła katolickiego | str. 128
2.3. Zasada tolerancji religijnej | str. 130
2.4. Zasada suwerenności Korony Królestwa | str. 131
2.5. Zasada monarchiczno-arystokratycznej formy rządu | str. 132
2.6. Zasada ustroju parlamentarnego | str. 136
2.7. Zasada elekcyjności tronu | str. 141
2.8. Zasada nadrzędności prawa | str. 142
2.9. Zasada integralności terytorialnej Królestwa Polskiego | str. 143
2.10. Zasady podziału władzy państwowej i hierarchicznej struktury urzędów (król - urzędy - sejm) | str. 145
2.11. Zasada zróżnicowanych obowiązków ludności w zakresie obronności i skarbowości | str. 150
2.12. Zasada samorządności | str. 152
3. Źródła prawa | str. 157
3.1. Źródła materialne | str. 157
3.2. Źródła formalne | str. 157
3.2.1. Ustawodawstwo królewskie | str. 157
3.2.1.1. Przywileje generalne | str. 158
3.2.1.2. Przywileje inkorporacyjne | str. 159
3.2.1.3. Przywileje konfirmacyjne | str. 160
3.2.1.4. Statuty królewskie | str. 160
3.2.1.5. Dekrety, edykty, ordynacje | str. 162
3.2.1.6. Przywileje jednostkowe | str. 162
3.2.2. Konstytucje sejmowe | str. 162
3.2.3. Ustawodawstwo lokalne | str. 164
3.2.4. Akty prawodawcze organów administracyjnych | str. 165
3.2.5. Prawo zwyczajowe | str. 165
3.2.6. Kodyfikacja prawa pospolitego | str. 166
3.2.7. Kodyfikacje partykularne | str. 172
3.2.8. Recepcja prawa rzymskiego w Polsce | str. 174
3.2.9. Księgi sądowe | str. 175
3.2.10. Księgi urzędów | str. 177
3.2.11. Prawo miejskie | str. 179
3.2.11.1. Źródła podstawowe | str. 179
3.2.11.2. Próba kodyfikacji prawa miejskiego | str. 180
3.2.11.3. Przywileje królewskie | str. 180
3.2.11.4. Wilkierze | str. 180
3.2.11.5. Konstytucje sejmowe w sprawach miejskich | str. 181
3.2.11.6. Ortyle | str. 181
3.2.12. Prawo kościelne | str. 181
3.2.12.1. Charakterystyka ogólna | str. 181
3.2.12.2. Statuty synodalne i ich kodyfikacje | str. 182
3.2.12.3. Księgi kościelne | str. 183
3.2.12.4. Prawo kościoła prawosławnego | str. 183
3.2.13. Prawo wiejskie | str. 183
3.2.14. Nauka prawa w XV-XVI w. | str. 184
3.2.14.1. Ośrodki kształcenia | str. 184
3.2.14.2. Nauka prawa | str. 185
3.2.15. Kultura prawna | str. 186

Rozdział 4
Rzeczpospolita Obojga Narodów (1569/1572-1795) | str. 189

1. Powstanie Rzeczypospolitej - Unia Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1569 r. | str. 189
2. Charakterystyka ogólna | str. 190
3. Zasady ustrojowe | str. 190
3.1. Zasada podziału stanowego społeczeństwa | str. 191
3.2. Zasada wolności obywatelskich szlachty | str. 192
3.3. Zasada równości szlachty | str. 194
3.4. Zasada upośledzenia prawnego mieszczaństwa | str. 195
3.5. Zasada poddaństwa chłopów | str. 197
3.6. Zasada powiązania państwa i Kościoła katolickiego | str. 198
3.7. Zasada tolerancji religijnej (pokoju religijnego) | str. 200
3.8. Zasada poszanowania praw mniejszości etnicznych | str. 202
3.9. Zasada suwerenności (samowładności i niepodległości) Rzeczypospolitej | str. 203
3.10. Zasada suwerenności narodu szlacheckiego | str. 204
3.11. Zasada mieszanej (monarchiczno-republikańskiej) formy rządu | str. 205
3.12. Zasada jedności Rzeczypospolitej | str. 206
3.13. Zasada podziału władzy | str. 209
3.14. Zasada ustroju parlamentarnego | str. 209
3.15. Zasada elekcyjności tronu | str. 210
3.16. Zasada nadrzędności prawa (zasada praworządności) | str. 212
3.17. Zasada poszanowania partykularnych odrębności prawnych prowincji i ziem | str. 214
3.18. Zasada odpowiedzialności głowy państwa (króla) | str. 214
3.19. Zasady dożywotniości i niepołączalności urzędów | str. 215
3.20. Zasada samorządności | str. 216
3.21. Zasada jednomyślności | str. 220
3.22. Prawo wolnego głosu i wolnego sprzeciwu (liberum veto) | str. 221
3.23. Zasada wyboru sędziów | str. 222
4. Źródła prawa | str. 223
4.1. Źródła materialne - prawo boże | str. 223
4.2. Źródła formalne | str. 223
4.2.1. Prawa fundamentalne. Ustawy zasadnicze | str. 224
4.2.2. Ustawy - konstytucje sejmowe | str. 228
4.2.3. Ustawy konfederackie | str. 230
4.2.4. Uchwały sejmikowe | str. 231
4.2.5. Prawo zwyczajowe | str. 232
4.2.6. Senatus consulta | str. 232
4.2.7. Traktaty międzynarodowe | str. 233
4.2.8. Akty królewskie | str. 234
4.2.9. Rezolucje Rady Nieustającej | str. 235
4.2.10. Akty prawodawcze innych władz administracyjnych i sądowych, centralnych i lokalnych | str. 235
4.2.11. Prawa partykularne | str. 236
4.2.12. Próby kodyfikacji prawa polskiego w epoce oświecenia | str. 240
4.2.13. Prawo miejskie - ustawy miejskie - księgi miejskie | str. 245
4.2.14. Prawo wiejskie - ustawy wiejskie | str. 247
4.2.15. Prawo kościelne | str. 248
4.2.16. Akty prawne insurekcji kościuszkowskiej | str. 249
4.2.17. Nauka prawa w Rzeczypospolitej Obojga Narodów (XVI-XVIII wieku) | str. 250

Rozdział 5
Sądownictwo i prawo sądowe w monarchii Andegawenów i Jagiellonów oraz w I Rzeczypospolitej (1370-1795) | str. 255

1. Sądownictwo | str. 255
1.1. Zasady ustrojowe sądownictwa | str. 255
1.1.1. Zasada sądów stanowych i wspólnotowych | str. 255
1.1.2. Zasada kolegialności sądów | str. 256
1.1.3. Zasada wybieralności sędziów | str. 256
1.1.4. Zasada instancyjności | str. 257
1.1.5. Zasada niezawisłości sędziów | str. 257
1.1.6. Zasada odpowiedzialności sędziów za wydany wyrok | str. 258
1.1.7. Zasada oddzielenia sądów od władzy administracyjnej | str. 258
1.1.8. Prawo łaski | str. 258
2. Organizacja sądów w XIV-XVIII w. | str. 259
2.1. Sądy szlacheckie | str. 259
2.2. Sądy miejskie | str. 265
2.3. Sądy wiejskie | str. 266
2.4. Sądy kościelne | str. 266
2.5. Adwokatura | str. 267
2.6. Instygatorzy | str. 268
2.7. Reforma sądownictwa w czasach Sejmu Wielkiego (1788-1792) | str. 268
2.8. Sądy nadzwyczajne insurekcji kościuszkowskiej (1794) | str. 270
3. Postępowanie sądowe | str. 271
3.1. Charakterystyka ogólna | str. 271
3.2. Postępowanie w sądach prawa polskiego | str. 272
3.2.1. Właściwość sądowa | str. 272
3.2.2. Strony procesowe | str. 273
3.2.3. Pozwanie | str. 274
3.2.4. Terminy, dylacje, ferie sądowe | str. 276
3.2.5. Wokanda | str. 277
3.2.6. Rozprawa | str. 278
3.2.7. Dowody | str. 279
3.2.8. Wyrok | str. 283
3.2.9. Proces niestanny | str. 284
3.2.10. Środki odwoławcze | str. 285
3.2.11. Egzekucja wyroków sądowych | str. 287
3.2.12. Postępowanie konkursowe | str. 288
3.2.13. Opłaty sądowe. Koszty postępowania | str. 288
3.2.14. Odrębności procesowe w sprawach karnych | str. 289
3.2.14.1. Postępowanie per inquisitionem. Proces mieszany | str. 289
3.2.14.2. Środki zapobiegawcze | str. 291
3.2.15. Postępowania szczególne | str. 292
3.2.16. Postępowanie polubowne | str. 294
3.3. Postępowanie w sądach miejskich | str. 295
3.4. Postępowanie w sądach wiejskich | str. 297
4. Prawo prywatne | str. 299
4.1. Charakterystyka ogólna | str. 299
4.2. Podmioty prawa | str. 301
4.2.1. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych | str. 301
4.3. Prawo małżeńskie osobowe | str. 302
4.4. Prawo małżeńskie majątkowe | str. 304
4.5. Prawo rodzinne i opiekuńcze | str. 306
4.5.1. Stosunki rodzinne | str. 306
4.5.2. Opieka | str. 307
4.6. Prawo spadkowe | str. 307
4.6.1. Dziedziczenie ustawowe (beztestamentowe) | str. 307
4.6.2. Dziedziczenie testamentowe | str. 310
4.6.3. Dziedziczenie prawem kaduka (iure caduco) | str. 311
4.6.4. Działy spadkowe | str. 311
4.6.5. Ordynacje | str. 312
4.7. Prawo rzeczowe | str. 312
4.7.1. Rzeczy | str. 312
4.7.2. Posiadanie. Ochrona posiadania | str. 314
4.7.3. Własność | str. 315
4.7.3.1. Treść prawa własności | str. 315
4.7.3.2. Współwłasność. Niedział rodzinny | str. 317
4.7.3.3. Ograniczenia własności | str. 318
4.7.3.4. Ochrona własności | str. 319
4.7.3.5. Nabycie własności | str. 320
4.7.4. Ograniczone prawa rzeczowe | str. 322
4.7.4.1. Wolności | str. 322
4.7.4.2. Użytkowanie rzeczy | str. 323
4.7.4.3. Ciężary realne. Wyderkaf | str. 323
4.7.4.4. Zastaw | str. 324
4.8. Prawo zobowiązań | str. 326
4.8.1. Zobowiązania z umów (ex contractu) | str. 326
4.8.1.1. Zawarcie umowy | str. 326
4.8.1.2. Ograniczenia wolności umów | str. 328
4.8.1.3. Causa contractus | str. 330
4.8.1.4. Utwierdzenie i umocnienie zobowiązań | str. 330
4.8.1.5. Umowy typowe | str. 333
4.8.2. Zobowiązania z czynów niedozwolonych | str. 340
4.8.3. Zobowiązania z mocy prawa (ex lege) | str. 341
4.8.4. Wygaśnięcie zobowiązań | str. 342
4.8.4.1. Zapłata | str. 342
4.8.4.2. Egzekucja przymusowa | str. 343
4.8.4.3. Śmierć dłużnika lub wierzyciela | str. 344
4.8.4.4. Dawność (praescriptio) | str. 344
4.8.4.5. Potrącenie | str. 344
4.8.4.6. Porozumienie stron (nowacja) | str. 345
5. Prawo karne | str. 345
5.1. Charakterystyka ogólna | str. 345
5.2. Pojęcie przestępstwa | str. 347
5.3. Związek przyczynowy | str. 348
5.4. Podmiot przestępstwa | str. 348
5.4.1. Odpowiedzialność indywidualna. Wyjątki | str. 348
5.4.2. Udział w przestępstwie | str. 349
5.4.3. Współsprawstwo i pomocnictwo | str. 349
5.4.4. Podżeganie | str. 350
5.4.5. Poplecznictwo | str. 350
5.5. Usiłowanie | str. 350
5.6. Podmiotowa strona przestępstwa | str. 351
5.6.1. Wina umyślna | str. 351
5.6.2. Wina nieumyślna | str. 352
5.7. Okoliczności wykluczające karalność | str. 353
5.7.1. Szczególne uprawnienia | str. 353
5.7.2. Obrona konieczna | str. 353
5.7.3. Zemsta, dozwolona samopomoc | str. 354
5.7.4. Czynny żal | str. 355
5.7.5. Łaska królewska | str. 355
5.7.6. Ugoda z pokrzywdzonym | str. 355
5.7.7. Dawność | str. 356
5.7.8. Zgoda potencjalnego pokrzywdzonego | str. 356
5.7.9. Stan wyższej konieczności | str. 356
5.7.10. Rozkaz | str. 357
5.7.11. Błąd | str. 357
5.7.12. Nieletniość, upośledzenie umysłowe | str. 357
5.8. Zbieg przestępstw | str. 358
5.9. Kara | str. 358
5.9.1. Cele kary | str. 358
5.9.2. Zasady wymiaru kary | str. 360
5.9.2.1. Kara odpowiednia | str. 360
5.9.2.2. Okoliczności wpływające na wymiar kary | str. 360
5.9.3. Kary publiczne | str. 362
5.9.3.1. Kara śmierci | str. 363
5.9.3.2. Kary na ciele | str. 363
5.9.3.3. Infamia | str. 364
5.9.3.4. Kary na wolności | str. 365
5.9.3.5. Utrata urzędu | str. 367
5.9.3.6. Kary majątkowe publiczne | str. 367
5.9.3.7. Kary arbitralne | str. 368
5.9.4. Kary prywatne | str. 369
5.9.4.1. Kary pieniężne | str. 369
5.9.4.2. Zadośćuczynienie moralne | str. 370
5.9.5. Kary kościelne | str. 370
5.9.6. Zakłady (vadia) | str. 371
5.9.7. Struktura kar | str. 372
5.10. Rodzaje przestępstw | str. 372
5.10.1. Przestępstwa publiczne i prywatne | str. 372
5.10.2. Obraza majestatu królewskiego (crimen laesae maiestatis) i zdrada państwa (crimen perduellionis) | str. 373
5.10.3. Przestępstwa przeciwko interesom skarbowym państwa | str. 374
5.10.4. Przestępstwa przeciwko religii i Kościołowi katolickiemu | str. 376
5.10.5. Pogwałcenie miru sądów i zgromadzeń szlacheckich | str. 379
5.10.6. Przestępstwa urzędnicze | str. 379
5.10.7. Przestępstwa wojskowe | str. 380
5.10.8. Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości | str. 381
5.10.9. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu publicznemu | str. 383
5.10.10. Przestępstwa przeciwko interesom pospolitym | str. 384
5.10.11. Przestępstwa przeciwko ludności żydowskiej | str. 385
5.10.12. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu | str. 385
5.10.13. Przestępstwa przeciwko czci szlacheckiej | str. 388
5.10.14. Przestępstwa przeciwko obyczajności publicznej | str. 388
5.10.15. Przestępstwa przeciwko własności prywatnej | str. 389
5.10.16. Gwałty na osobie | str. 391
5.10.17. Gwałty na mieniu i szkody ziemskie | str. 391
5.10.18. Zbiegostwo poddanych | str. 392

Epilog
Rozbiory I Rzeczypospolitej. Przyczyny i skutki | str. 394

1. "Zadawnione rządu naszego wady" | str. 394
2. Rozbiory I Rzeczypospolitej | str. 395
3. Przyczyny i skutki rozbiorów | str. 397

Ilustracje | str. 401

Bibliografia (wybór) | str. 409

Indeks osobowy | str. 435

Indeks przedmiotowy | str. 449