Homo sanctus
Książka przedstawia wzorce świętości wypracowane w chrześcijaństwie łacińskim w średniowieczu. Autor na przykładzie wybranych postaci ukazuje nam różne kategorie świętych m.in. męczenników, pustelników, biskupów, zakonników, a nawet władców. Bohaterowie książki wywodzili się z różnych stanów społecznych – mieszczaństwa, rycerstwa, arystokracji i rodzin królewskich, reprezentowali rozmaite rejony średniowiecznej Europy – Italię, Hiszpanię, Francję, Germanię, Anglię, Szkocję, Czechy, Węgry oraz Polskę. Poznamy barwne, a niekiedy przerażające historie: nieustraszonych męczenników za wiarę – świętej Perpetuy i świętego Wawrzyńca, doskonałego pustelnika Pawła tebańskiego, wielkiego biskupa Marcina z Tours, wybitnego opata Benedykta z Nursji, pobożnego króla Stefana Węgierskiego, także ważnych dla dziejów Polski świętych – Wojciecha i Stanisława, oraz wielu innych.
Kim byli święci z opowieści hagiograficznych? Dla wiernych pragnących zbawienia byli wzorami, ideałami, a czasem wręcz legendarnymi bohaterami. Wiedli doskonałe życie, o jakim zwykły człowiek mógł tylko marzyć, czynili cuda, zasłużyli na nagrodę w niebie i szacunek śmiertelników. Modlono się do nich, proszono ich o opiekę, wstawiennictwo, a ich dzieje opowiadano sobie z wypiekami na twarzy jak najciekawszą baśń. Dla władców i biskupów mogli być doskonałym instrumentem polityki. Każdy liczący się ośrodek życia religijnego i politycznego pragnął mieć własnego świętego – opiekuna, a także postać przyciągającą tłumy wiernych, a – co za tym idzie – strumień pieniędzy. Pielęgnowanie legendy i kultu świętego było więc bardzo ważnym zadaniem ówczesnych elit.
Autor opisuje, jak wraz z przemianami cywilizacyjnymi, społecznymi i kulturalnymi zmieniało się wyobrażenie świętości, jakie były typy pobożności, wzorcowe życiorysy. Przywołuje teksty hagiograficzne, które ukazują nam koloryt epoki. W żywotach świętych jak w zwierciadle odbijały się nie tylko programy ewangelizacyjne formułowane przez duchownych, plany polityczne i społeczne wyznaczane przez rządzących, lecz także wielkie oczekiwania wiernych.
Wstęp 7
I. Narodziny kultu świętych 15
II. Święta Perpetua i święty Wawrzyniec, czyli o nieustraszonych męczennikach za wiarę 25
III. Święty Paweł tebański, czyli o doskonałym życiu pustelników 47
IV. Święty Marcin z Tours, czyli o wielkich biskupach wczesnego średniowiecza 73
V. Święty Benedykt z Nursji, czyli o opatach prowadzących swych uczniów do raju 97
VI. Święta Leoba, czyli o doskonałym życiu mniszek i mnichów 115
VII. Święty Winfryd-Bonifacy i święty Wojciech, czyli o misjonarzach męczennikach 151
VIII. Święty Stefan i święta Małgorzata Szkocka, czyli o tym, że władcy też mogą zostać świętymi 185
IX. Święty Stanisław i święty Tomasz, czyli o biskupach broniących swobód Kościoła 205
X. Święci rycerze, czyli o tym, jak aniołowie zabrali duszę hrabiego Rolanda do raju 227
XI. Święty Godryk i święty Homobonus, czyli o tym, że i kupiec może zostać świętym 247
XII. Święty Franciszek i święty Dominik, czyli o tym, że zakonnik może żyć wśród świeckich 261
XIII. Święta Katarzyna, czyli o tym, jak król Dawid grał przy zaślubinach córki farbiarza ze Sieny 287
XIV Święta Maryna, święty Eustachy i Jan Paulus, czyli o tym, że teksty hagiograficzne można czytać z wypiekami na twarzy 317
Zakończenie 337
Bibliografia 345
Indeks osób 355
Spis ilustracji 363
