Iran 1925-2014. Od Pahlawich do Rouhaniego

• Druk: Warszawa, 2014
• Autor: Robert Czulda
• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Autor przedstawia historię Persji/Iranu w latach 1925–2014, zarówno w okresie rządów dynastii Pahlawich, jak i późniejszej rewolucji islamskiej i jej wpływu na współczesne państwo irańskie. Ciekawie omawia takie kwestie, jak: przejęcie władzy przez dynastię Pahlawich; projekt reform Mohammada Mosaddegha; brytyjsko-amerykański zamach stanu i jego dalekosiężne skutki; rządy Mohammada Rezy Pahlawiego i przeprowadzona przez niego „biała rewolucja”; rewolucja islamska; wojna iracko-irańska; rządy Mohammada Chatamiego, Mahmuda Ahmadineżada i początek prezydentury Hasana Rouhaniego. Ukazuje również główne cechy mentalności narodu irańskiego, co pozwala lepiej zrozumieć wiele działań Iranu na arenie międzynarodowej, także w kontekście kontrowersyjnego programu atomowego. Tekst uzupełniają starannie wybrane dokumenty, kalendarium wydarzeń, leksykon postaci i słownik pojęć.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Historia i archeologia
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-01-19070-5
• ISBN druku: 978-83-01-17947-2
• Liczba stron: 260

Wstęp     11

1. Iran przed dynastią Pahlawich     15

1.1 Czasy starożytne     15
1.2 Marazm dynastii Kadżarów     16
1.3 Rewolucja konstytucyjna     21
1.4 Iran wobec I wojny światowej     24

2. Od Rezy Szaha do Mohammada Rezy     28

2.1 Początki nowej dynastii     28
2.2 Agresja brytyjsko-sowiecka na Iran     34
2.3 Pałacowy przewrót i obalenie szacha     38
2.4 Problem separatyzmu w latach 40. XX w.     42

3. Kryzys naftowy w latach 50. XX w.     46

3.1 Narastanie sporu o irańską ropę naftową     46
3.2 Operacja „Ajax”     51
3.3 Wzmacnianie władzy autorytarnej i otwarcie na świat     65

4. Iran na drodze ku światowej potędze     70

4.1 Biała rewolucja     70
4.2 Budowa potegi wojskowej     77
4.3 Represje polityczne     81
4.4 Erozja systemu     88

5. Rewolucja islamska     100

5.1 Upadek szacha     100
5.2 Powrót Chomejniego     102
5.3 Rywalizacja o władzę     108
5.4 Kryzys związany z amerykańską ambasadą     113
5.5 Budowa nowego państwa     119

6. Czarne lata 80. XX w.     124

6.1 Wybuch wojny z Irakiem     124
6.2 Przebieg irackiej agresji     127
6.3 Zaangażowanie międzynarodowe     132
6.4 Wojna tankowców     135
6.5 Zakończenie wojny     137
6.6 Schyłek rządów Chomejniego     138

7. Iran współczesny     143

7.1 Prezydentura Rafsandżaniego – od nadziei do rozczarowania     143
7.2 Chatami – nowy prezydent, nowe nadzieje     147
7.3 Ahmadineżad – powrót konserwatyzmu     153
7.4 Zmiany w polityce zagranicznej     162
7.5 Rouhani – człowiek systemu czy zapowiedź zmiany?     166

Bibliografia     174

Aneks       181

Dokumenty       183

1. Wspomnienia Manuczehra Farmanfarmajana z wizyty w Abadanie (1949)       183
2. Przemówienie ministra spraw zagranicznych Herberta Morrisona na forum Izby Gmin (1 maja 1951 r. – fragmenty)       184
3. Przemówienie premiera Mosaddegha na forum Rady Bezpieczeństwa ONZ (15 października 1951 r. – fragmenty)       187
4. Przemówienie premiera Mosaddegha na forum Rady Bezpieczeństwa ONZ (17 października 1951 r. – fragmenty)       188
5. Przykładowy paszkwil CIA na premiera Mosaddegha z 1953 r.       189
6. Zarys planu CIA zamachu stanu w Iranie z 1953 r.       190
7. Depesza amerykańskiego chargé d’affaires w Teheranie Gordona Mattisona do Departamentu Stanu (12 sierpnia 1953 r. – fragmenty)       192
8. Królewski dekret powołujący na stanowisko premiera generała Zahediego (16 sierpnia 1953 r.)       194
9. Depesza ambasadora Stanów Zjednoczonych w Iraku Burtona Y. Berry’ego do Departamentu Stanu (17 sierpnia 1953 r. – fragmenty)       195
10. Depesza zastępcy sekretarza stanu ds. Bliskiego Wschodu, Azji Południowej i Afryki Henry’ego A. Byroade’a do dyrektora Departamentu Planowania Polityki Roberta R. Bowie (21 sierpnia 1953 r.)       196
11. Sprawozdanie ministra spraw zagranicznych Anthony’ego Edena na temat sytuacji w Iranie po przewrocie (2 listopada 1954 r. – fragmenty)       197
12. Przemówienie ajatollaha Chomejniego w Kom (15 kwietnia 1964 r. – fragmenty)       199
13. Przemówienie ajatollaha Chomejniego w Kom (27 października 1964 r. – fragmenty)       201
14. List otwarty ajatollaha Chomejniego do premiera Howejdy (16 kwietnia 1967 r. – fragmenty)       205
15. Porozumienie algierskie w sprawie sporu granicznego (1975)       206
16. List prezydenta Jimmy’ego Cartera do ajatollaha Chomejniego (6 listopada 1979 r.)       209
17. Wspomnienia żołnierzy z wojny iracko-irańskiej (1980–1988)       210
18. Rezolucja nr 598 Rady Bezpieczeństwa ONZ (20 lipca 1987 r.)       212
19. Przemówienie na forum ONZ premiera Izraela Benjamina Netanjahu na temat irańskiego zagrożenia jądrowego (1 października 2013 r. – fragmenty)       215
20. Wspólny plan działania z Genewy (24 listopada 2013 r. – fragmenty)       217
21. Wybrane cytaty z szacha Iranu Mohammada Rezy Pahlawiego       221
22. Wybrane cytaty z ajatollaha Chomejniego       224
23. Wybrane cytaty z prezydenta Rouhaniego       228

Kalendarium wydarzeń 	230
Wykazy i leksykon postaci	241
Słownik pojęć	249
Mapy	253
Indeks nazwisk	255
Spis map	260