Językowy obraz człowieka - charakter i osobowość w paremiologii polskiej, serbskiej i chorwackiej

• Druk: Gdańsk, 2012
• Autor: Regina Wyżkiewicz-Maksimow
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

W kontekście związków języka z kulturą nasuwa się pytanie, w jakiej mierze obraz świata, utrwalony w każdym z trzech języków słowiańskich: polskim, serbskim i chorwackim, kształtował się pod wpływem religii: katolicyzmu, prawosławia, częściowo również islamu, a także historii i realiów życia codziennego. Z językowym obrazem świata ściśle łączy się wartościowanie; istotne jest zatem znalezienie na podstawie danych językowych odpowiedzi, jak człowiek ocenia siebie i innych, jakie wartości preferuje, a jakie odrzuca, innymi słowy – jak przedstawia się językowy obraz rzeczywistości i samego człowieka w określonym kręgu kulturowym, w tym przypadku ograniczonym do języka polskiego, serbskiego i chorwackiego. Warto również podjąć próbę odpowiedzi na pytanie, jakimi środkami została utrwalona w języku hierarchizacja wartości i sposób widzenia przez język wybranych fragmentów rzeczywistości pozajęzykowej.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Językoznawstwo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-7326-905-7
• Liczba stron: 334

WPROWADZENIE	9

Rozdział pierwszy. PRZYSŁOWIA W ANALIZIE KULTUROWO-LINGWISTYCZNEJ, ROZWAŻANIA TEORETYCZNE	12

1. Zakres, metody i organizacja badań	12
2. Przysłowia w paremiologii i frazeologii	17
3. Ustalenie definicji przysłowia	19
3.1. Prezentacja postaw badawczych	19
3.2. Formacje pokrewne	25
3.3. Cechy istotne przysłów	28
4. Typologie przysłów	31
5. Pochodzenie i źródła przysłów	33
6. Schematy strukturalno-semantyczne odzwierciedlające kompozycję przysłów	35
7. Definicje charakteru i osobowości oraz ich językowy obraz we frazeologii	37

Rozdział drugi. LEKSYKALNA ORGANIZACJA PRZYSŁÓW	40

1. Specyfika doboru leksykalnego	40
2. Semantyczna antytetyczność przysłów	40
3. Synonimia przysłów	45
3.1. Synonimy semantyczne	46
3.2. Synonimy strukturalne	59
4. Potoczny styl przysłów	64

Rozdział trzeci. CHARAKTER, OSOBOWOŚĆ I ICH JĘZYKOWY OBRAZ W PRZYSŁOWIACH	66

1. Charakter narodowy jako problem naukowy	66
2. Stereotypizacja – definicje i funkcje stereotypów	71
3. W pułapce stereotypów etnicznych	79
3.1. Stereotyp Cygana w przysłowiach polskich, serbskich i chorwackich		81
3.2. Stereotyp Polaka	85
3.3. Stereotyp Niemca w przysłowiach polskich	90
3.4. Stereotyp Żyda w przysłowiach polskich	92
3.5. Stereotyp Serba	94
3.6. Stereotyp Turka w przysłowiach serbskich	97
3.7. Stereotyp Chorwata w przysłowiach chorwackich	99
3.8. Konkluzje	102
4. Obraz człowieka w przysłowiach polskich, serbskich i chorwackich	107
4.1. Wpływ epoki na wzorce charakterologiczne i osobowościowe	107
4.2. Stosunek do Boga	109
4.3. Stosunek do ludzi	112
4.4. Postawa wobec wolności i ojczyzny		122
4.5. Stosunek do pracy	123
4.6. Stosunek do dóbr materialnych	126
4.7. Postawa wobec wartości etycznych		127
4.8. Orzekanie o cechach intelektualnych	137

Rozdział czwarty. JĘZYKOWY OBRAZ ŚWIATA	141

1. Obraz świata w przysłowiach	141
2. Rola konotacji w opisie charakteru i osobowości	143
3. Rodzaje i funkcje metafory w paremiologii	146
4. Modele kognitywne w kulturowo-językowej organizacji przysłów	149
4.1. Kulturowe modele semantyczne w przysłowiach	150
4.1.1 .Elementy rustykalne jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	152
4.1.2. Elementy „cywilizacyjne” jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	156
4.1.3. Pożywienie jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	157
4.1.4. Odzież jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	161
4.1.5. Środki pieniężne jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	164
4.1.6. Obiekty architektoniczne jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	166
4.1.7. Militaria jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	168
4.1.8. Wyznaczniki kultu jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	170
4.1.9. Naczynia, narzędzia i urządzenia jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	172
4.2. Zjawiska kosmiczne i świat przyrody jako podstawa modeli semantycznych	173
4.2.1. Metale, perły i bursztyn jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	173
4.2.2. Elementy krajobrazu jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	176
4.2.3. Właściwości ciał niebieskich jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	179
4.2.4. Kolory jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	180
4.2.5. Świat roślin jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	181
4.2.6. Właściwości żywiołów jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	182
4.3. Modele paremiologiczne związane z człowiekiem	184
4.3.1. Status społeczny jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	184
4.3.2. Rodzina jako podstawa interpretacji rzeczywistości	189
4.3.3. Somatyzmy jako podstawa metaforycznej interpretacji rzeczywistości	190
4.4. Animalistyczne modele przysłów	198
4.4.1. Właściwości ptaków dzikich wykorzystane w metaforyzacji rzeczywistości	202
4.4.2. Właściwości ptaków domowych wykorzystane w metaforyzacji rzeczywistości	205
4.4.3. Właściwości zwierząt dzikich wykorzystane w metaforyzacji rzeczywistości	207
4.4.4. Właściwości zwierząt oswojonych i hodowlanych wykorzystane w metaforyzacji rzeczywistości	210
4.4.5. Ryby, płazy, gady i insekty wykorzystane w metaforycznej interpretacji rzeczywistości	216
4.4.6. Konkluzje	217

Rozdział piąty. PRAGMATYCZNA FUNKCJA PRZYSŁÓW	223

1. Przysłowia polskie, serbskie i chorwackie w analizie konfrontatywnej	223
2. Miejsce i rola przysłów w języku i kulturze	231
3. Przysłowia prototypowe jako inspiracja i podstawa dla quasi-, neo- i antyprzysłów	236
3.1. (Neo)logika (neo)proverbiów w kulturze masowej	242
3.2. Typy quasi-przysłów	243
4. Funkcjonowanie przysłów w językach współczesnych	248

WNIOSKI KOŃCOWE, PODSUMOWANIE		251

BIBLIOGRAFIA	261
Źródła	261
Literatura	262

PRZYSŁOWIA	280
Polskie	280
Serbskie	301
Chorwackie	315

ANTYPRZYSŁOWIA 	331
Polskie	331
Serbskie	332
Chorwackie	332