Katolicy w protestanckim Gdańsku od drugiej połowy XVI do końca XVIII wieku
Gdańsk, jeden z najważniejszych ośrodków gospodarczych i kulturalnych tej części Europy, w wyniku reformacji stał się w XVI wieku miastem protestanckim. W mieście pozostał jednak pewien margines ludności katolickiej, przywiązanej do tradycyjnej religii, która w wyniku reform i odnowy Kościoła, a przede wszystkim sprzyjających procesów demograficznych, coraz bardziej zyskiwała na znaczeniu. Z jednej więc strony katolików w mieście nad Motławą dotyczyło wiele ograniczeń: brak dostępu do władzy, utrudnienia w nabywaniu obywatelstwa i członkowstwa w cechach, zakaz publicznego kultu. Z drugiej strony, ponieważ katolicyzm stał się w Rzeczypospolitej Obojga Narodów religią panującą, główne ośrodki protestantyzmu w Prusach Królewskich, w tym Gdańsk, poddano kontrreformacyjnej presji, mającej także wymiar polityczny. Niniejsza książka to próba oceny funkcjonowania mniejszościowej grupy w warunkach nieustającej konfesyjnej konfrontacji, a zarazem bilans dwóch stuleci koegzystencji wrogich sobie, a jednak w wielu płaszczyznach skazanych na współpracę społeczności.
- Kategorie:
- Język wydania: polski
- ISBN: 978-83-7865-013-3
- Liczba stron: 516
-
Sposób dostarczenia produktu elektronicznegoProdukty elektroniczne takie jak Ebooki czy Audiobooki są udostępniane online po opłaceniu zamówienia kartą lub przelewem na stronie Twoje konto > Biblioteka.Pliki można pobrać zazwyczaj w ciągu kilku-kilkunastu minut po uzyskaniu poprawnej autoryzacji płatności, choć w przypadku niektórych publikacji elektronicznych czas oczekiwania może być nieco dłuższy.Sprzedaż terytorialna towarów elektronicznych jest regulowana wyłącznie ograniczeniami terytorialnymi licencji konkretnych produktów.
-
Ważne informacje techniczneMinimalne wymagania sprzętowe:procesor: architektura x86 1GHz lub odpowiedniki w pozostałych architekturachPamięć operacyjna: 512MBMonitor i karta graficzna: zgodny ze standardem XGA, minimalna rozdzielczość 1024x768 16bitDysk twardy: dowolny obsługujący system operacyjny z minimalnie 100MB wolnego miejscaMysz lub inny manipulator + klawiaturaKarta sieciowa/modem: umożliwiająca dostęp do sieci Internet z prędkością 512kb/sMinimalne wymagania oprogramowania:System Operacyjny: System MS Windows 95 i wyżej, Linux z X.ORG, MacOS 9 lub wyżej, najnowsze systemy mobilne: Android, iPhone, SymbianOS, Windows MobilePrzeglądarka internetowa: Internet Explorer 7 lub wyżej, Opera 9 i wyżej, FireFox 2 i wyżej, Chrome 1.0 i wyżej, Safari 5Przeglądarka z obsługą ciasteczek i włączoną obsługą JavaScriptZalecany plugin Flash Player w wersji 10.0 lub wyżej.Informacja o formatach plików:
- PDF - format polecany do czytania na laptopach oraz komputerach stacjonarnych.
- EPUB - format pliku, który umożliwia czytanie książek elektronicznych na urządzeniach z mniejszymi ekranami (np. e-czytnik lub smartfon), dając możliwość dopasowania tekstu do wielkości urządzenia i preferencji użytkownika.
- MOBI - format zapisu firmy Mobipocket, który można pobrać na dowolne urządzenie elektroniczne (np.e-czytnik Kindle) z zainstalowanym programem (np. MobiPocket Reader) pozwalającym czytać pliki MOBI.
- Audiobooki w formacie MP3 - format pliku, przeznaczony do odsłuchu nagrań audio.
Rodzaje zabezpieczeń plików:- Watermark - (znak wodny) to zaszyfrowana informacja o użytkowniku, który zakupił produkt. Dzięki temu łatwo jest zidentyfikować użytkownika, który rozpowszechnił produkt w sposób niezgodny z prawem. Ten rodzaj zabezpieczenia jest zdecydowanie bardziej przyjazny dla użytkownika, ponieważ aby otworzyć książkę zabezpieczoną Watermarkiem nie jest potrzebne konto Adobe ID oraz autoryzacja urządzenia.
- Brak zabezpieczenia - część oferowanych w naszym sklepie plików nie posiada zabezpieczeń. Zazwyczaj tego typu pliki można pobierać ograniczoną ilość razy, określaną przez dostawcę publikacji elektronicznych. W przypadku zbyt dużej ilości pobrań plików na stronie WWW pojawia się stosowny komunikat.
Wykaz skrótów 9 Wstęp 11 Przedmiot i cel badań 11 Literatura przedmiotu 14 Źródła 19 Uwagi techniczne i podziękowania 25 Rozdział 1. Etapy luteranizacji Gdańska w XVI wieku 27 Sytuacja religijna w mieście na przełomie XV i XVI wieku. Przyczyny reformacji w Gdańsku 27 Przebieg pierwszych wystąpień reformacyjnych w latach 1518–1526 34 Reformacja utajona – sukcesy działalności Pankratiusa Klemmego (1526–1546) 44 Reformacyjny przełom w Gdańsku – ustanowienie wolności wyznaniowej (1546–1557) 51 Ugruntowanie protestanckiego porządku w mieście (1557–1577) 58 Rozdział 2. Kościół katolicki w Gdańsku około 1580 roku – raport punktu wyjścia 69 Miejsce w strukturze lokalnego kościoła – przynależność diecezjalna, archidiakonalna i dekanalna Gdańska przed 1580 rokiem. Parafie dekanatu gdańskiego 69 Sieć parafialna na terenie miasta i jego terytorium wiejskim w późnym średniowieczu oraz jej wymuszone reformacją przemiany w XVI wieku 71 Zachowane w Gdańsku instytucje kościelne – ich stan i możliwości wykorzystania około 1580 roku 73 Obiekty sakralne w ręku katolików w Gdańsku około 1580 r. – ich stan i możliwości wykorzystania 82 Liczebność i przekrój społeczny gdańskich katolików u schyłku XVI wieku. Kondycja religijna wiernych 90 Wczesna kontrreformacja w Gdańsku: od (biskupów) Drzewickiego do Karnkowskiego. Metody, koncepcje, skuteczność 94 Rozdział 3. Kontrreformacja i reforma Kościoła w Gdańsku od drugiej połowy XVI do końca XVIII wieku. Sukcesy i porażki katolickiej ekspansji do wnętrza miasta 101 Działalność biskupa Hieronima Rozrażewskiego – kierunki kontrreformacji i reformy Kościoła w Gdańsku u progu epoki potrydenckiej 101 Procesy o Kościół Mariacki 106 Próby odzyskania innych kościołów parafialnych w mieście 114 Ustanowienie świątyni zastępczej – Kaplicy Królewskiej 116 Próba założenia wewnątrz miasta placówki jezuickiej, jezuickie kapelanie (wikariaty) i stacje misyjne w Gdańsku 120 Dominikanie – odnowa klasztoru. Liczebność i zadania konwentu. Obiekty klasztorne i sakralne – innowacje, wykorzystanie 128 Zakon Zbawiciela (brygidki i brygidianie) – odnowa klasztoru. Liczebność i zadania konwentów. Obiekty klasztorne i sakralne – innowacje, wykorzystanie 134 Karmelici – odnowa klasztoru. Liczebność i zadania konwentu. Obiekty sakralne – innowacje, wykorzystanie 144 Próby odnowienia klasztoru franciszkanów oraz osadzenia w Gdańsku innych zakonów 150 Rozdział 4. Prawne uwarunkowania egzystencji katolików w Gdańsku 153 Uwarunkowania prawne sprzed reformacji 153 Pozycja Kościoła i katolików w Gdańsku po zwycięstwie reformacji. Podstawy prawne. Dostęp do organów władzy, członkostwa w cechach i obywatelstwa. Ograniczenia w sprawowaniu kultu 154 Jurysdykcja kościelna na terenie miasta. Jurysdykcja miejska wobec katolików 163 Próba przechwycenia prawa patronatu nad klasztorem brygidek 170 Egzekwowanie jurysdykcji miejskiej na terenie klasztornych jurydyk 173 Problem jurysdykcji nad Biskupią Górką 177 Realizacja prawa małżeńskiego. Gdańszczanie przed konsystorzem gdańskim 179 Katolicka posługa na rzecz pensjonariuszy szpitali i skazańców w świetle przepisów prawnych 199 Inne prawne aspekty funkcjonowania Kościoła w Gdańsku 201 Rozdział 5. Własność i dochody Kościoła w Gdańsku w XVII i XVIII wieku 203 Uposażenie ziemskie gdańskich instytucji kościelnych 203 Nieruchomości w mieście należące do gdańskich instytucji katolickich: grunty i domy 206 Nieruchomości w mieście należące do pozamiejskich instytucji katolickich: grunty i domy 217 Podsumowanie zasobu nieruchomości katolickich instytucji w Gdańsku 225 Działalność gospodarcza w jurydykach 227 Kapitały i lokaty gdańskich instytucji kościelnych na kontach Kamlarii 231 Kapitały i lokaty pozagdańskich instytucji kościelnych na kontach Kamlarii 237 Problem dziesięciny 240 Zwyczajowe subsydia i wypłaty z kasy miejskiej (fundacji) – stałe świadczenia na rzecz katolików ze strony luteran 241 Subsydia jednorazowe. Jałmużna. Darowizny testamentowe 244 Opłaty za czynności duszpasterskie 246 Zarząd nad majątkami kościelnymi w mieście 248 Rozdział 6. Posługa duszpasterska w kościołach parafii gdańskiej w świetle ksiąg metrykalnych 251 Wezwanie i granice parafii w XVII–XVIII wieku. Podział na okręgi filialne w 1718 r 251 Proboszczowie 256 Wikarzy w parafii gdańskiej 266 Rozdział 7. Inne formy duszpasterstwa i działalności religijnej. Wspomaganie z terenu podmiejskich osad 303 Msze i nabożeństwa. Kazania. Procesje 303 Katolickie bractwa religijne w mieście 309 Kult świętych, literatura religijna, dewocjonalia 315 Szkoły katolickie na terenie miasta 317 Szpitale, opieka charytatywna wewnątrz miasta 321 Wsparcie z podmiejskich osad – domy zakonne 322 Wsparcie z podmiejskich osad – szkolnictwo 331 Wsparcie z podmiejskich osad – szpitale 336 Wsparcie z podmiejskich osad – bractwa religijne 337 Rozdział 8. Katolicka społeczność w Gdańsku w XVII i XVIII wieku 341 Liczebność – dynamika wzrostu ludności katolickiej w Gdańsku. Rozmieszczenie katolików w obrębie gdańskiego zespołu miejskiego 341 Elity – w kręgu gdańskich patrycjuszy 346 Elity – funkcjonariusze pozamiejskich urzędów publicznych 349 Elity – zamożni kupcy i armatorzy (aspirujący do Trzeciego Ordynku) 356 Obywatele – członkowie miejskiego pospólstwa (kupcy, rzemieślnicy) 359 Obywatele – artyści, muzycy, przedstawiciele wolnych zawodów 366 Charakterystyka katolickiego plebsu w Gdańsku (służba domowa, inne zawody) 373 Mieszkańcy katolickich jurydyk 376 Emigranci i przybysze z odleglejszych krajów 377 Szlacheccy rezydenci z Prus Królewskich i Rzeczypospolitej 380 Katolicka szlachta cudzoziemskiego pochodzenia 384 Rozdział 9. Koegzystencja z protestancką większością miasta 387 Tumulty i religijne spory 387 Paszkwile i inwektywy. Przejawy uprzedzeń, niechęci, nienawiści. Zachowania i opinie: negatywne – pozytywne 398 Problem konwersji na katolicyzm i z katolicyzmu na protestantyzm 404 Więzi rodzinne i towarzyskie między katolikami a protestantami 413 Kooperacja gospodarcza i kulturalna, wspólne interesy, zamówienia, sprawy majątkowe i sporne (m.in. posagi brygidek), sąsiedzkie współżycie 419 Gesty dobrej woli, wspólne akcje dobroczynne 423 Podsumowanie 427 Miejsce katolików w protestanckim Gdańsku 427 Modele protestancko-katolickich stosunków w miastach Rzeszy i Prusach Królewskich (Polsce) – próba porównania 433 Bibliografia 443 Spis tabel 481 Indeks osób 483 Katholiken im protestantischen Danzig von der 2. Hälfte des 16. Jahrhunderts zum Ende des 18. Jahrhunderts (Inhaltsangabe) 503