Konteksty stylistyki
Książka profesor Elżbiety Sękowskiej jest poświęcona stylom współczesnej polszczyzny. Stylistyka obfituje w wiele ujęć teoretycznych i metodologicznych. Problem natomiast stanowi przeniesienie ustaleń z poziomu znajomości terminów do praktyki szkolnej i akademickiej. Dyskusje nad statusem stylistyki oraz nad kategorią stylu pokazują jej przydatność w badaniach interdyscyplinarnych, w których występuje aspekt językowy, a mianowicie: w tekstologii, genologii, pragmalingwistyce, badaniu komunikacji i dyskursu.
Książka w praktyczny sposób pokazuje metody badawcze, dzięki którym możemy analizować poszczególne typy tekstów za pomocą narzędzi stylistycznych. Autorka wykorzystuje narzędzia stylistyki do analizy różnych gatunków wypowiedzi, takich jak: mowy noblowskie, orędzia prezydenckie, recenzje literackie i filmowe, eseje o sztuce, opis języka pisarzy. W przemówieniach (orędziach i mowach noblowskich), gatunku odziedziczonym ze starożytności, mamy do czynienia ze środkami retorycznymi, które realizują funkcje informacyjne i perswazyjne. Mowy są sytuacyjnie uwarunkowane (temat, audytorium), językowa indywidualizacja jest podyktowana również osobowością mówcy.
Recenzje jako gatunek są związane z rozwojem czasopiśmiennictwa; recenzje literackie i teatralne są rozważane w kontekście publicystycznym, recenzje naukowe zaś są rezultatem powstania i rozwoje danej dyscypliny wiedzy, a ich obieg umożliwiają pisma specjalistyczne. Esej o tematyce malarskiej wymaga szczególnych predyspozycji autora, uchwycenia „języka” obrazu, a refleksje na ten temat są prowadzone subtelnymi środkami językowymi: leksykalnymi, słowotwórczymi, poetyckimi.
Opisy języka pisarza i pamiętnikarzy zawierają dwa teksty. Język pism Stefana Żeromskiego doczekał się wielu opracowań – w artykule podejmuję wycinek z bogatej twórczości pisarza. Funkcje stylistyczne wybranych elementów językowych (potocznych, gwarowych, obcych) przedstawiano na wybranych przykładach literackich bądź utworów z danej epoki. W tekście o pamiętnikach kresowych scharakteryzowano udział języków obcych biorąc pod uwagę pochodzenie społeczne autorów jako reprezentantów pewnej klasy.
Książka będzie przydatna na zajęciach z lingwistyki stosowanej, kultury języka polskiego i dziennikarstwa. Po publikację mogą sięgnąć także nauczyciele poloniści, osoby zawodowo zajmujące się pisaniem i redagowaniem tekstów. Książka jest adresowana nie tylko do wąskiego grona stylistyków, badaczy i studentów kierunków filologicznych, lecz także do tych wszystkich, których zajmuje problematyka społecznej komunikacji.
Styl – gatunek – tekst. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Praktyczna stylistyka w dydaktyce uniwersyteckiej . . . . . . 17
Między językiem oficjalnym a poetyckim – przemówienia
noblowskie Czesława Miłosza i Wisławy Szymborskiej . . . . . 33
Orędzie prezydenckie w komunikacji publicznej –
konwencja i/lub oryginalność a kontekst polityczny . . . . 65
Powstanie i rozkwit recenzji językoznawczej . . . . . . . . . . . . . . . 99
Tekstowe realizacje wypowiedzi krytycznoteatralnych
w „Tygodniku Wileńskim” (1815–1822) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Stylistyczne wykładniki motywu domu w Rodzinie
Połanieckich Henryka Sienkiewicza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Sposoby wyrażania uczuć w Dziennikach Stefana
Żeromskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Jak się pisze o malarstwie? Środki stylistyczne
w esejach o sztuce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Funkcje stylistyczne zapożyczeń w pamiętnikach
kresowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
Streszczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
