Kultura przeworska
Tom, który oddajemy obecnie do rąk Czytelników to 25 autorskich wypowiedzi, oryginalnych i w przewadze nowatorskich, zachowujących przy tym najwyższe standardy naukowe. Łączy je wspólna tematyka, jaką stanowią przemiany i transformacje dotyczące społeczności kultury przeworskiej oraz jej relacje z innymi środkowoeuropejskimi populacjami i kulturami obejmowanymi umownym określeniem Barbaricum. Polecając nasz wspólny autorski trud, mamy nadzieję, iż prezentowane treści nie tylko wzbudzą zainteresowanie Czytelników, ale też staną się zaczynem dalszych przemyśleń i studiów oraz zachęcą do aktywnego podejmowania tak pożądanych w nauce dyskusji.
The volume we currently present to our readers is 25 works of authorship, original and mostly innovative, while maintaining the highest scientific standards. They share a common theme of changes and transformations regarding the Przeworsk culture community and its relations with other Central European populations and cultures covered by the conventional term Barbaricum. Recommending our joint authoring effort, we hope that the presented content will not only arouse the readers’ interest, but it will also become a leaven for further reflection and studies, as well as encourage active discussions such desirable in science.
Od Redakcji 9
ANDRZEJ MICHAŁOWSKI — Tadeusz Makiewicz (1945–2019) badacz kultury przeworskiej 11
I. Tradycja badań / Tradition in the research 19
ANDRZEJ MICHAŁOWSKI, KAROLINA KOT-LEGIEĆ — Historia badań nad kulturą przeworską do roku 1981 / History of research on Przeworsk culture until 1981 21
KAROLINA KOT-LEGIEĆ, ANDRZEJ MICHAŁOWSKI — Historia badań nad kulturą przeworską po 1981 roku / History of research on Przeworsk culture after 1981 39
II. Problemy młodszego okresu przedrzymskiego w strefie kultury przeworskiej / The issues of the younger pre-Roman period in the Przeworsk culture zone 53
MAŁGORZATA BYRSKA-FUDALI — Chronologia i typologia najstarszych zapinek z terenu kultury przeworskiej jako przyczynek do datowania jej powstania / The chronology and typology of the oldest fibulae from the Przeworsk culture, a contribution to dating of the beginnings of this culture 55
ADAM KĘDZIERSKI, MAREK OLĘDZKI, LESZEK ZIĄBKA — Nowe znalezisko monety typu Janków we wsi Jastrzębniki, gm. Blizanów, woj. wielkopolskie / New find of the Janków type coin from Jastrzębniki, Blizanów commune, Wielkopolska region 73
JOANNA EWA MARKIEWICZ — Cultural change in economy, economic change in culture: the case of the younger Pre-Roman Iron Age Oder River area / Przemiany kulturowe w gospodarce, przemiany gospodarcze w kulturze: młodszy okres przedrzymski w dorzeczu Odry 79
WOJCIECH RUTKOWSKI — Wesółki i Oblin – próba rekonstrukcji drużyny wojowników kultury przeworskiej / Wesółki and Oblin – an attempt to reconstruct a warrior team from the Przeworsk culture 89
III. Badania nad kulturą przeworską okresu rzymskiego / Research on the Przeworsk culture in the Roman period 101
KATARZYNA BADOWSKA — Moda w środkowo- i północnoeuropejskim Barbaricum. Przyczynek do badań nad rekonstrukcją stroju / Fashion in central and north European Barbaricum. A contribution to research on the reconstruction of the costume 103
KAMILA LOJTEK — Zespoły osadnicze kultury przeworskiej w okresach przedrzymskim i rzymskim. Wiktorów, Wólka Łasiecka, Wólka Domaniowska / Settlement complexes of Przeworsk culture from pre-Roman and Roman periods. Wiktorów, Wólka Łasiecka, Wólka Domaniowska 123
MAREK OLĘDZKI — Niektóre problemy chronologii relatywnej kultury przeworskiej oraz propozycja wydzielenia na jej gruncie nowej jednostki taksonomicznej skupiającej groby z bronią – podgrupa 4a / Some issues in the relative chronology of the Przeworsk culture and a proposal for the creation of a new taxonomic unit comprising burials with weapons – subgroup 4a 133
SZYMON ORZECHOWSKI — Hutnictwo żelaza na ziemiach polskich w starożytności poza obszarem wyspecjalizowanych centrów – ekstensywny nurt produkcji / Iron smelting in the Polish lands in the antiquity outside the area of specialized centers – extensive production trend 157
MAGDALENA PIOTROWSKA — Zaczerpnąć wody. Sposoby użytkowania studni w pradziejach na przykładzie znalezisk związanych z kulturą przeworską / Drawing water. The uses of water wells in Prehistory on the example of finds related to the Przeworsk culture 179
WOJCIECH RUTKOWSKI — Rekonstrukcja wariantu fibuli kapturkowej typu A41 wykonanego z żelaza / Reconstruction of the iron variant of the hood-shaped fibula A41 type 201
LUBOMIRA TYSZLER — Problematyka chronologii grobów wojowników z ceramiką terra sigillata z obszaru dorzecza Bzury. Grupy 4a, 5 i 6 grobów z bronią / The issue of chronology of graves with the terra sigillata pottery from the Bzura River basin. The groups 4a, 5 and 6 of graves with weapons 209
IV. Kontakty interregionalne społeczności kultury przeworskiej / Interregional contacts of the Przeworsk culture societies 229
MIROSŁAW CIESIELSKI — Obce elementy kulturowe z Wielkopolski wschodniej we wczesnych fazach kultury przeworskiej / Fremde Kulturelemente im östlichen Großpolen in der Frühphase der Przeworsk-Kultur 231
EDUARD DROBERJAR — Wpływy kultury przeworskiej w Czechach i na Morawach od okresu późnolateńskiego po wczesną fazę okresu wędrówek ludów / The Przeworsk culture influence from the late Latène to the beginning of the migration period of Bohemia and Moravia 251
ROBERT IVAN, LINDA KOVACSOVA, JAN RAJTAR — Das germanische Brandgräberfeld in Sekule und seine Bindungen zur Przeworsk-Kultur / Germanic cremation cemetery in Sekule and its relations to the Przeworsk culture 291
BARTOSZ KONTNY — Cultural influence or migrations? The Przeworsk culture model of military equipment in the European Barbaricum in the Roman Period / Wpływ kulturowy czy migracje? Przeworski model uzbrojenia w Barbaricum europejskim okresu wpływów rzymskich 327
JAROSLAV ONYSHCHUK — Kariv I – nowo odkryte cmentarzysko z okresu wczesnorzymskiego na Zachodnim Pobużu. Wstępna analiza kulturowo-historyczna / The new burial ground of the early Roman times of Kariv-I in the Western Pobuzhya (attempt of cultural-historical interpretation) 359
ESZTER SOÓS — Wheel-thrown stamped ware from settlements of the Przeworsk culture in the territory of Hungary. A re-evaluation of the ‘Bereg culture’ / Gestempelte Drehscheibenkeramik aus Siedlungen der Przeworsk-Kultur in Ungarn. Eine Neubewertung der „Bereg-Kultur” 377
JAROSLAV JIŘÍK, JOAN PINAR GIL — Late Przeworsk and post-Przeworsk, Elbian and Danubian. Vandals, Suebi and the dissemination of Central European elements of material culture in the Western provinces / Pozdně przeworský a post-przeworský horizont, polabské a podunajské nálezy. Vandalové, Svébové a rozšíření středoevropských prvků materiální kultury v Západních Provinciích 405
V. Nowe materiały i ich interpretacje / New materials and their interpretations 491
ARTUR BŁAŻEJEWSKI — Groby z okresu rzymskiego ze stan. 29 we Wrocławiu–Zakrzowie / The Graves from Roman Period on the site 29 at Wrocław–Zakrzów 493
MARCIN BOHR — Kultura przeworska w Kotlinie Sandomierskiej w świetle nowszych badań / Die Przeworsk Kultur in Sandomierz Kessel im Lichte der neueren Forschungen 509
JAN SCHUSTER — Pierwszy typ długich domów na obszarze kultury przeworskiej ‒ typ Konotopa / Der erste Langhaustyp im Gebiet der Przeworsk-Kultur ‒ der Typ Konotopa 533
MAREK OLĘDZKI, LUBOMIRA TYSZLER — Miecze typu VII według M. Biborskiego na obszarze kultury przeworskiej. Zagadnienie typologii i chronologii w świetle nowych znalezisk / Swords of type VII according to M. Biborski in the area of the Przeworsk culture. The problems of typology and chronology in the light of new finds 551
EMILIA SMÓŁKA-ANTKOWIAK, LUKASZ CIESIELSKI — Uwagi na temat dyspersji ostróg w przestrzeni cmentarzysk kultury przeworskiej / Remarks on the distribution of spurs in Przeworsk culture cemeteries 569
