Lekcja (nie)obecności
Jak uczyć patriotyzmu, który jest „oparty na odpowiedzialności za wspólnotę, niewykluczający nikogo, krytyczny wobec historii i zachowujący szacunek dla dziedzictwa przodków” (Jerzy Nikitorowicz)? Gdzie we współczesnej edukacji polonistycznej znaleźć miejsce dla dziedzictwa polsko-żydowskiego jako znaczącego elementu polskości? Czy w trudnej sytuacji społeczno-politycznej Europy i świata w XXI wieku odrabiamy lekcję daną nam przez historię w wieku XX?
Niniejsza książka to swoista kontynuacja rozpoznań poczynionych przez autorkę w poprzedniej rozprawie, odnosząca się do kulturowej teorii narodu jako bardziej inkluzyjnej niż teoria etniczna.
Doświadczenia Agnieszki Kani z realizacji projektów edukacyjnych (także międzynarodowych) i twórcze podejście do osiągnięć dydaktyki zagranicznej (głównie amerykańskiej) zaowocowały szczególnie obficie w tych fragmentach książki, które wprowadzają praktyczną wizję edukacji na wskroś humanistycznej, budującej wizerunek człowieka zdolnego wznieść się ponad identyfikację narodową. Fundamentem takiej edukacji Autorka czyni – dostępne wszak uczniom i afirmowane przez nich – przeświadczenie o naturalnej, przyrodzonej nam wszystkim różnorodności, odmienności ludzi. Kluczowe dla tej filozofii edukacji jest rozpoznanie, że kategoria „inności” dotyczy w pierwszym rzędzie nas samych, a jej świadomość pozwala na otwarcie się na drugiego człowieka i pozbycie się lęku.
Witold Bobiński
SPIS TREŚCI
• Wprowadzenie
OD TOŻSAMOŚCI „NARODOWEJ” DO „KULTUROWEJ”
• Tożsamość narodowa a tożsamość kulturowa
• Tożsamość wielokulturowa w praktyce
• „Inni” to przede wszystkim my
• Polska – ojczyzna Polaków i Żydów?
• Wyzwania wielokulturowości dzisiaj
DZIEDZICTWA POLSKO-ŻYDOWSKIEGO NA LEKCJI OBECNOŚĆ OBOWIĄZKOWA
• Palimpsest?
• „Zło bierze się z gadania” lub… z milczenia. Językowy obraz relacji polsko-żydowskich i jego konsekwencje dla współczesności
• Kultura żydowska i relacje z innością w młodszych klasach szkoły podstawowej
• W poszukiwaniu inspiracji
• Edukacja pozalekcyjna
HOLOKAUST A EDUKACJA NA MIARĘ XXI WIEKU
• Jak rzucić wieniec zielony na grób wykopany w powietrzu? O sposobach „zapisywania Zagłady” i nowej „bibliotece Shoah”
• Jak uczyć o Holokauście?
• Ogniska poglądów. Propozycja amerykańska w polskiej wersji
• Casus Sprawiedliwych, czyli praca wychowawcza
• Na czym polega i jaką ma wartość „rozmowa w milczeniu”. Opowiadania Idy Fink
• Film Biegnij, chłopcze, biegnij, czyli łagodne wprowadzenie w temat
• W stronę edukacji globalnej
PROBLEMY POLSKIEJ PAMIĘCI ZBIOROWEJ
• Co i jak pamiętają Polacy, a o czym pamiętać nie chcą
• Na pozornym marginesie. Powojenna wizja historii
• Dziedzictwo polsko-żydowskie – więcej pytań niż odpowiedzi
• Współcześni Polacy wobec „obcych”
• Podsumowanie, czyli lekcja (nie) do odrobienia?
• Aneks
Karen Shawn, Ogniska poglądów. O paleniu książek przez nazistów w 1933 roku, przeł. Marianna Szumal, red. i adapt. Agnieszka Kania
Marianna Szumal, „Ogniska poglądów”. Przygotowanie uczniów szkoły podstawowej do odbioru tekstów na temat Holokaustu. Eksperyment dydaktyczny
Małgorzata Kulik, Klaudia Mucha, „To wszystko jest antysemicką legendą…”. Przełamując stereotyp Żyda
• Bibliografia i omawiane pozycje literackie (wybór)
• Indeks nazwisk
