Medyczne laboratorium diagnostyczne

• Druk: Warszawa, 2015
• Autor: Bogdan Solnica, Krystyna Sztefko
• Wydawca: PZWL

Pierwsza na polskim rynku wydawniczym publikacja dotycząca działania nowoczesnego laboratorium diagnostycznego, przygotowana przez zespół ekspertów medycyny laboratoryjnej.
Książka zawiera opis metod analitycznych, w tym najnowszych technik (spektrometria mas, techniki biologii i genetyki molekularnej i in.) i aparatury, stosowanych obecnie rutynowo oraz w nowych obszarach diagnostyki laboratoryjnej, jak np. proteomika, lipidomika. Uwzględniono w niej również zagadnienia automatyzacji oraz informatyzacji laboratorium diagnostycznego.
Ta nowoczesna publikacja będzie doskonałym źródłem wiedzy dla studentów analityki medycznej/medycyny laboratoryjnej oraz diagnostów laboratoryjnych w codziennej praktyce.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Medycyna
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-200-4851-3
• ISBN druku: 978-83-200-4903-9
• Liczba stron: 388

 Przedmowa  8
1. Charakterystyka analityczna metody laboratoryjnej – Bogdan Solnica 1
	1.1. Wstęp 	1
	1.2. Granica próbki ślepej 	2
	1.3. Granica wykrywalności	2
	1.4. Granica oznaczalności	3
	1.5. Czułość funkcjonalna 	4
	1.6. Liniowość  	4
	1.7. Odporność  	5
	1.8. Dokładność	5
	1.9. Precyzja   	6
2. Metody spektroskopowe – Krystyna Sztefko 9
	2.1. Wstęp 	9
	2.2. Promieniowanie elektromagnetyczne 9
	2.3. Oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego z materią 10
	2.4. Kryteria podziału metod spektroskopowych 12
		2.4.1. Spektroskopia absorpcyjna UV-VIS 13
		2.4.2. Absorpcja atomowa    13
		2.4.3. Absorpcja cząsteczkowa  13
		2.4.4. Chromofory 	15
		2.4.5. Emisja atomowa	16
		2.4.6. Emisja cząsteczkowa    	16
		2.4.7. Spektroskopia UV-VIS w diagnostyce laboratoryjnej 16
	2.5. Jądrowy rezonans magnetyczny    	18
	2.6. Metody spektroskopii absorpcyjnej 18
		2.6.1. Metody spektrofotometryczne 19
		2.6.2. Metody pomiaru światła w roztworach mętnych (turbidymetria i nefelometria) 30
		2.6.3. Spektrometria atomowo-absorpcyjna 32
	2.7. Metody spektroskopii emisyjnej    	34
		2.7.1. Fotometria płomieniowa  34
	2.8. Spektroskopia luminescencji    	35
	2.9. Fluorescencja 35
		2.9.1. Aparatura do pomiaru fluorescencji (spektrofluorymetry)  	38
		2.9.2. Problemy z pomiarem fluorescencji  	39
		2.9.3. Zastosowanie fluorymetrii w diagnostyce laboratoryjnej 39
	2.10. Chemiluminescencja  	40
		2.10.1. Powstawanie chemiluminescencji   	40
		2.10.2. Aparatura do pomiaru chemiluminescencji  42
		2.10.3. Zastosowanie chemiluminescencji w diagnostyce laboratoryjnej 	42
	2.11. Reflektometria  42
	2.12. Podsumowanie  43
3. Metody elektrochemiczne – Krystyna Sztefko  45
	3.1. Wstęp 	45
	3.2. Zasady metod elektrochemicznych 46
		3.2.1. Potencjometria 	46
		3.2.2. Amperometria  	48
		3.2.3. Konduktometria 	48
		3.2.4. Kulometria 48
	3.3. Elektrody stosowane w elektrochemii 49
		3.3.1. Elektrody referencyjne (odniesienia, porównawcze)  49
		3.3.2. Elektrody selektywne (wskaźnikowe, indykatorowe)  50
	3.4. Elektrody selektywne dla cząsteczek 65
		3.4.1. Elektroda do pomiaru ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla 65
		3.4.2. Elektroda do pomiaru ciśnienia parcjalnego tlenu  66
		3.4.3. Elektrody wykorzystujące proces biologicznego rozpoznawania 67
		3.4.4. Biosensory DNA 	69
		3.4.5. Biosensory immunochemiczne 71
	3.5. Podsumowanie 71
4. Metody elektroforetyczne – Maria Kapusta 73
	4.1. Wstęp 	73
	4.2. Rodzaje nośników elektroforetycznych  76
		4.2.1. Żele agarozowe	77
		4.2.2. Żele poliakrylamidowe   	77
	4.3. Techniki stosowane do rozdziału, identyfikacji i oznaczania ilości białek 	78
		4.3.1. Elektroforeza w żelu poliakrylamidowym78
		4.3.2. Elektroforeza natywna    	80
		4.3.3. Ogniskowanie izoelektryczne 80
		4.3.4. Elektroforeza dwukierunkowa 80
		4.3.5. Elektrochromatografia    	82
		4.3.6. Elektroforeza kapilarna    	83
	4.4. Metody immunoelektroforetyczne  86
		4.4.1. Immunoelektroforeza   	86
		4.4.2. Immunofiksacja	87
		4.4.3. Immunoelektroforeza rakietowa według Laurella87
		4.4.4. Wykrywanie białek przy użyciu metody Western blot	88
	4.5. Techniki barwienia 88
	4.6. Ilościowa ocena rozdziałów elektroforetycznych 89
	4.7. Zastosowanie metod elektroforetycznych w diagnostyce laboratoryjnej  89
		4.7.1. Rozdział elektroforetyczny białek surowicy   	89
		4.7.2. Rozdział elektroforetyczny białek moczu	91
		4.7.3. Rozdział elektroforetyczny białek płynu mózgowo-rdzeniowego    	91
		4.7.4. Rozdział elektroforetyczny kwasów nukleinowych 92
5. Metody chromatograficzne – Agnieszka Kondracka, Zbigniew Bartoszewicz  95
	5.1. Zasada metod chromatograficznych 95
		5.1.1. Przygotowanie próbek do rozdziału chromatograficznego  	96
		5.1.2. Ocena jakości rozdziału chromatograficznego  	98
		5.1.3. Aspekty ilościowe rozdziału chromatograficznego  99
	5.2. Techniki pomiarowe i aparatura    	101
		5.2.1. Chromatografia gazowa    	101
		5.2.2. Kolumnowa chromatografia cieczowa 104
		5.2.3. Chromatografia cienkowarstwowa    	108
	5.3. Przykłady zastosowania metod chromatograficznych w diagnostyce laboratoryjnej   109
		5.3.1. Profil steroidów w moczu dobowym metodą chromatografii gazowej    	109
		5.3.2. Analiza składników powietrza wydychanego za pomocą chromatografii gazowej    	109
		5.3.3. Analiza składu kwasów mykolowych metodą HPLC 110
		5.3.4. Badanie wariantów hemoglobiny i oznaczanie HbA1c za pomocą analizatorów chromatograficznych  	110
		5.3.5. Oznaczanie amin biogennych z użyciem HPLC 	111
6. Technika spektrometrii mas – Zbigniew Bartoszewicz, Agnieszka Kondracka  113
	6.1. Zasada techniki spektrometrii mas  113
	6.2. Techniki pomiarowe i aparatura    	118
		6.2.1. Typy analizatorów  118
		6.2.2. Możliwości analizy związków w zależności od wybranej techniki spektrometrii mas  120
	6.3. Przykłady zastosowania techniki spektrometrii mas w diagnostyce laboratoryjnej  121
		6.3.1. Warunki wprowadzania techniki spektrometrii mas do rutynowych badań diagnostycznych	121
		6.3.2. Zastosowania spektrometrii mas w endokrynologii  123
		6.3.3. Wykrywanie wrodzonych wad metabolicznych  	127
		6.3.4. Zastosowania spektrometrii mas w mikrobiologii129
		6.3.5. Zastosowanie spektrometrii mas w monitorowaniu stężenia leków. 	131
		6.3.6. Zastosowanie spektrometrii mas w toksykologii  	131
		6.3.7. Przyszłość spektrometrii mas w laboratorium diagnostycznym 	132
7. Metody immunochemiczne – Krystyna Sztefko   135
	7.1. Zasada metod immunochemicznych 135
	7.2. Rodzaje metod immunochemicznych 136
		7.2.1. Metody strąceniowe    136
		7.2.2. Metody immunochemiczne ze znacznikiem 	137
	7.3. Standaryzacja i harmonizacja metod immunochemicznych  142
	7.4. Techniki pomiarowe w metodach immunochemicznych	143
	7.5. Zastosowanie metod immunochemicznych w diagnostyce laboratoryjnej  145
	7.6. Przedanalityczne i analityczne czynniki interferujące w metodach immunochemicznych 	146
		7.6.1. Reakcje krzyżowe w metodach immunochemicznych 148
		7.6.2. Białka wiążące jako źródło interferencji w metodach immunochemicznych    	150
		7.6.3. Nieimmunogenne kompleksy białek z IgG, autoprzeciwciała, przeciwciała heterofilowe i przeciwciała antyzwierzęce jako 

źródło interferencji w metodach immunochemicznych 152
	7.7. Efekt niskiej dawki i efekt wysokiej dawki   	159
	7.8. Poszukiwanie i usuwanie interferujących przeciwciał 	160
	7.9. Uwaga końcowa 160
8. Metody analityczne w technologii suchej chemii – Krystyna Sztefko, Przemysław Tomasik 163
	8.1. Wstęp 	163
	8.2. Techniki pomiarowe stosowane w suchej chemii	163
		8.2.1. Odczyt wzrokowy	164
		8.2.2. Reflektometria 	165
		8.2.3. Fluorymetria 	168
		8.2.4. Potencjometria 	168
	8.3. Wykorzystanie suchej chemii w diagnostyce laboratoryjnej  168
		8.3.1. Testy paskowe do badania ogólnego moczu	168
		8.3.2. System Vitros 	172
		8.3.3. Reflotron  178
		8.3.4. Systemy HemoCue  179
		8.3.5. Biosensory i immunosensory 180
		8.3.6. Metody immunochromatograficzne bocznego przepływu  	182
	8.4. Zalety metod suchej chemii    184
9. Metody izotopowe – Krystyna Sztefko    	187
	9.1. Wstęp 	187
	9.2. Emitery promieniowania alfa, beta i gamma w diagnostyce laboratoryjnej 188
	9.3. Prawo rozpadu promieniotwórczego 189
	9.4. Aktywność preparatu promieniotwórczego i jej jednostki	190
	9.5. Pomiar aktywności w laboratorium 192
	9.6. Ochrona przed promieniowaniem  192
		9.6.1. Dawka pochłonięta i dawka ekspozycyjna  193
	9.7. Ochrona przed skutkami promieniowania   	194
	9.8. Rodzaje metod izotopowych    	195
		9.8.1. Analiza aktywacyjna    195
		9.8.2. Metody radiometryczne    	195
		9.8.3. Rozcieńczania izotopowe  195
	9.9. Izotopy w diagnostyce laboratoryjnej  199
		9.9.1. Aparatura do pomiaru promieniowania	199
		9.9.2. Pomiar izotopów stabilnych 199
		9.9.3. Pomiar emiterów promieniowania beta	201
		9.9.4. Pomiar emiterów promieniowania gamma  203
	9.10. Zastosowanie metod izotopowych w diagnostyce laboratoryjnej 	203
		9.10.1. Metody immunochemiczne 204
		9.10.2. Metody stosowane w genetyce i biologii molekularnej 204
		9.10.3. Testy oddechowe  204
		9.10.4. Ocena funkcji mózgu    	206
		9.10.5. Ocena utraty białka z przewodu pokarmowego  	206
		9.10.6. Metoda rozcieńczenia znacznika   	206
		9.10.7. Zastosowanie techniki spektrometrii mas połączonej z rozcieńczeniem izotopowym 207
10. Cytometria przepływowa – Łukasz Sędek, Bogdan Mazur  209
	10.1. Wprowadzenie do techniki cytometrii przepływowej  	209
		10.1.1. Rozwój cytometrii przepływowej   	209
		10.1.2. Budowa cytometru przepływowego   	210
		10.1.3. Materiał do badań cytometrycznych 212
		10.1.4. Zasada pomiaru cytometrycznego   	212
		10.1.5. Techniki barwienia materiału do analizy cytometrycznej 	216
		10.1.6. Podstawy zjawiska fluorescencji   	218
		10.1.7. Właściwości spektralne fluorochromów stosowanych w cytometrii przepływowej 219
		10.1.8. Kontrola poprawności pracy cytometru	220
	10.2. Zastosowania cytometrii przepływowej   221
		10.2.1. Zastosowanie cytometrii przepływowej w immunologii i hematologii 	222
		10.2.2. Pozostałe zastosowania cytometrii przepływowej	226
	10.3. Podsumowanie  230
11. Metody biologii i genetyki molekularnej – Marek Sanak 	233
	11.1. Wstęp 	233
	11.2. Kliniczne skutki mutacji	235
	11.3. Rodzaje mutacji genetycznych 	236
		11.3.1. Mutacje punktowe  237
		11.3.2. Mutacje wielonukleotydowe 238
	11.4. Mutacje genomu mitochondrialnego 239
	11.5. Metody wykrywania mutacji genowych  239
		11.5.1. Materiał biologiczny do badania DNA	239
		11.5.2. Techniki wykrywania mutacji genowych	241
	11.6. Metody celowane wykrywania mutacji genowych  245
		11.6.1. Klasyczne techniki hybrydyzacji DNA genomowego 245
		11.6.2. Amplifikacja DNA genomowego techniką polimerazowej reakcji łańcuchowej    246
		11.6.3. Badanie polimorfizmu restrykcyjnego produktów amplifikacji PCR  247
		11.6.4. Badanie produktów amplifikacji PCR poprzez ich detekcję techniką hybrydyzacji  	249
		11.6.5. Inne celowane metody wykrywania mutacji genowej 251
		11.6.6. Metody celowane wykrywania mutacji typu insercyjno-delecyjnego  	252
		11.6.7. Wykrywanie mutacji dynamicznych techniką PCR 	255
	11.7. Dostępność badań w genetycznej diagnostyce molekularnej  256
		11.7.1. Metody molekularne w badaniach cytogenetycznych 256
12. Metody stosowane w badaniach hematologicznych – Bogdan Mazur 257
	12.1. Historia badań hematologicznych  257
	12.2. Materiał do badań hematologicznych 258
	12.3. Metody badań hematologicznych  259
		12.3.1. Metoda 3-diff 	260
		12.3.2. Metoda 5-diff 	263
	12.4. Wyniki badań hematologicznych 268
	12.5. Standaryzacja  272
	12.6. Automatyzacja w immunohematologii 274
13. Metody stosowane w badaniach hemostazy– Anna Raszeja-Specht,Jacek Golański 	279
	13.1. Wstęp 	279
	13.2. Materiał do badań układu hemostazy 279
	13.3. Badania układu krzepnięcia metodami fizykochemicznymi  280
	13.4. Oznaczanie liczby płytek krwi     	281
	13.5. Badanie reaktywności płytek krwi  282
		13.5.1. Turbidymetryczny pomiar agregacji 282
		13.5.2. Impedancyjny pomiar agregacji   283
		13.5.3. Pomiar czasu okluzji    	283
	13.6. Badania z wykorzystaniem wiskozymetrycznych i/lub optycznych metod detekcji skrzepu	284
		13.6.1. Czas protrombinowy (PT)  284
		13.6.2. Czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (APTT)  	285
		13.6.3. Fibrynogen (Fg)	286
		13.6.4. Czas trombinowy (TT)    	287
		13.6.5. Czas reptylazowy (RT) lub czas ankrodowy  	287
		13.6.6. Czas ekarynowy (ECT)    	288
		13.6.7. Oznaczanie aktywności czynników VIII, IX i XI	288
		13.6.8. Oznaczanie aktywności czynników VII, V, II i X	289
		13.6.9. Wykrywanie oporności na aktywowane białko C (APC-R) 289
		13.6.10. Wykrywanie przeciwciał antyfosfolipidowych: antykoagulantu tocznia (LA) i innych	290
	13.7. Badania układu krzepnięcia metodami biochemicznymi z zastosowaniem substratów chromogennych 291
		13.7.1. Oznaczanie aktywności antytrombiny (AT)  292
		13.7.2. Oznaczanie aktywności białka C (PC) 293
		13.7.3. Oznaczanie aktywności anty-Xa    	293
	13.8. Badania układu krzepnięcia metodami immunochemicznymi 294
		13.8.1. Oznaczanie stężenia dimeru D (DD) 294
		13.8.2. Antygen czynnika von Willebranda (vWF:Ag)  	296
		13.8.3. Wiązanie czynnika von Willebranda z kolagenem (vWF:CB)    	296
		13.8.4. Aktywność czynnika von Willebranda jako kofaktora rystocetyny (vWF:RCo)    	297
		13.8.5. Oznaczanie stężenia całkowitego (PS) i wolnego (fPS) białka S  297
		13.8.6. Oznaczanie stężeń przeciwciał antykardiolipinowych (ACA) i przeciwciał przeciw β2-glikoproteinie I (β2-GPI)	298
		13.8.7. Oznaczanie stężeń przeciwciał przeciw kompleksowi czynnik płytkowy 4–heparyna (anty-PF4/H)  	299
	13.9. Metody biologii molekularnej    	299
	13.10. Aparatura wykorzystywana w diagnostyce zaburzeń hemostazy 	300
	13.11. Analizatory POCT  	301
	13.12. Automatyzacja i integracja laboratoryjnej diagnostyki hemostazy 302
	13.13. Kierunki rozwoju diagnostyki hemostazy    	302
14. Metody stosowane w diagnostyce mikrobiologicznej – Elżbieta Stefaniuk	305
	14.1. Wstęp 	305
	14.2. Hodowla drobnoustrojów  306
		14.2.1. Hodowla bakterii i grzybów 306
		14.2.2. Diagnostyka wirusologiczna oparta na hodowlach komórkowych 	309
		14.2.3. Systemy automatyczne do hodowli bakterii i grzybów z krwi i płynów z jam ciała 310
	14.3. Metody mikroskopowe  	311
	14.4. Techniki barwienia  	312
	14.5. Identyfikacja drobnoustrojów   	314
		14.5.1. Klasyczne schematy identyfikacyjne drobnoustrojów 314
		14.5.2. Automatyczne systemy do identyfikacji drobnoustrojów	315
		14.5.3. Spektrometria mas  315
	14.6. Metody serologiczne i immunochemiczne 	316
	14.7. Oznaczanie lekowrażliwości drobnoustrojów 318
		14.7.1. Automatyczne systemy do identyfikacji i oznaczania lekowrażliwości drobnoustrojów  	321
	14.8. Metody biologii molekularnej   	323
		14.8.1. Molekularna diagnostyka zakażeń  324
		14.8.2. Typowanie genetyczne do celów epidemiologii	327
15. Laboratoryjny system informatyczny – Barbara Kopeć, Piotr Sitkowski 335
	15.1. Wstęp 	335
	15.2. Funkcje laboratoryjnego systemu informatycznego  337
		15.2.1. Moduł „Rejestracja zleceń” 338
		15.2.2. Moduł „Przyjęcie materiału do laboratorium”  	339
		15.2.3. Moduł „Komunikacja z analizatorami”	340
		15.2.4. Moduł „Kontrola jakości”  342
		15.2.5. Moduł „Autoryzacja wyniku badania” 342
		15.2.6. Moduły wspomagające zarządzanie laboratorium	346
	15.3. Ochrona danych medycznych i osobowych pacjentów w laboratorium  348
	15.4. Koszty informatyzacji	349
16. Automatyzacja w medycznym laboratorium diagnostycznym – Bogdan Solnica  	353
	16.1. Wstęp 	353
	16.2. Automatyczne analizatory laboratoryjne. Konsolidacja badań 354
	16.3. Automatyzacja fazy pozaanalitycznej 356
	16.4. Częściowa i całkowita automatyzacja laboratorium 	357
Skorowidz 361