Młodzież wobec wyboru profilu kształcenia i zawodu na przykładzie licealistów z Podkarpacia
Książka jest próbą diagnozy aspiracji i planów życiowych młodzieży liceów publicznych i niepublicznych oraz czynników je warunkujących. Wpisuje się więc w nurt badań, który pozwoli prognozować kierunek zmian aspiracji młodzieży w następnych latach oraz wyznaczać obszar działań w zakresie preorientacji zawodowej. Być może także przyczyni się w jakimś stopniu do podniesienia poziomu poradnictwa zawodowego w szkołach. Wykorzystanie wiedzy z tego zakresu powinno pozwolić na racjonalne zagospodarowanie czasu pobytu młodych ludzi w liceum w celu wszechstronnego ich rozwoju. Jeśli szkoła ma się wywiązać z tych zadań, to jej najmocniejszą stroną powinny być odpowiednie kompetencje nauczyciela gotowego podjąć wysiłek związany z przygotowaniem młodego pokolenia do sprostania wyzwaniom bliskiej i odległej przyszłości, do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, samodzielnego i odpowiedzialnego poszukiwania własnego miejsca w świecie [Banach 2001; Szempruch 2001].
Praca dr Małgorzaty Dubis wychodzi naprzeciw wyzwaniom nowej rzeczywistości społecznej ukształtowanej w Polsce po 1989 roku, kiedy zaczęto zwracać uwagę na tworzenie oferty edukacyjnej i dostosowanie jej do potrzeb i dążeń uczących się.
Wieloaspektowość i złożoność tego problemu powodują konieczność takiego przygotowania młodzieży, aby wchodząc w świat pracy, miała szansę na sukces, aby aktywnie dokonując wyborów i świadomie planując karierę zawodową, brała odpowiedzialność za swoją przyszłość.
Prezentowane opracowanie mieści się w nurcie głębokiej refleksji teoretycznej i empirycznej, zmierzającej do wielostronnego ukazania roli i zadań stojących przed współczesną szkołą w zakresie przygotowania uczniów do wyboru kierunku kształcenia i zawodu. Książka jest próbą diagnozy wyborów edukacyjnych i zawodowych młodzieży liceów publicznych i niepublicznych oraz czynników je warunkujących. Wpisuje się więc w nurt badań, które pozwolą prognozować kierunek aspiracji młodzieży na następne lata oraz wyznaczać obszar działań w zakresie preorientacji zawodowej. Z recenzji dr hab.
Jolanty Sempruch, prof. UJK w Kielcach
Wstęp 7
Rozdział 1. Kierunki zmian w systemie edukacji w Polsce 11
1.1. Uwarunkowania i kierunki zmian edukacyjnych 11
1.2. Cele, funkcje i zadania systemu edukacji 17
1.3. Wyzwania edukacyjne współczesności a przygotowanie młodzieży do podejmowania decyzji dotyczących własnej przyszłości 24
1.4. Szkolnictwo publiczne i niepubliczne jako środowiska edukacyjne 28
Rozdział 2. Problematyka aspiracji w ujęciu interdyscyplinarnym 33
2.1. Projektowanie przyszłości w warunkach zmieniającego się społeczeństwa 33
2.2. Aspiracje – ich rodzaje, struktura i dynamika 35
2.3. Uwarunkowania aspiracji młodzieży 44
2.3.1. Uwarunkowania pedagogiczne i szkolne 44
2.3.2. Determinanty osobowościowe 47
2.3.3. Czynniki rodzinne i środowiskowe 49
2.4. Wyniki dotychczasowych badań nad aspiracjami młodzieży 55
Rozdział 3. Założenia metodologiczne badań i ich realizacja 59
3.1. Przedmiot i cele pracy 60
3.2. Problemy i hipotezy badawcze 61
3.3. Zmienne i ich wskaźniki 65
3.4. Metody, techniki i narzędzia badawcze 66
3.5. Charakterystyka terenu badań i badanej próby 69
3.6. Organizacja i przebieg badań 74
3.7. Sposób opracowania materiału empirycznego 75
Rozdział 4. Dążenia edukacyjne i zawodowe badanych uczniów liceów ogólnokształcących 79
4.1. Treść aspiracji edukacyjnych i zawodowych uczniów szkół publicznych i niepublicznych 79
4.2. Poziom aspiracji uczniów szkół publicznych i niepublicznych 88
Rozdział 5. Pedagogiczne uwarunkowania wyborów edukacyjno-zawodowych młodzieży 93
5.1. Kadra pedagogiczna badanych szkół a aspiracje edukacyjno-zawodowe młodzieży 93
5.2. Organizacja procesu kształcenia w szkołach publicznych i niepublicznych 100
5.3. Style i metody pracy wychowawczej nauczycieli szkół publicznych i niepublicznych a aspiracje młodzieży 107
5.4. Działalność pozalekcyjna szkół a aspiracje uczniów 113
5.5. Osiągnięcia szkolne uczniów a ich aspiracje 115
5.6. Rodzaj szkoły a przygotowanie młodzieży do podejmowania decyzji dotyczących własnej przyszłości 117
Rozdział 6. Rodzinne i środowiskowe uwarunkowania aspiracji edukacyjnych i zawodowych młodzieży 125
6.1. Wykształcenie rodziców a aspiracje edukacyjno-zawodowe młodzieży 126
6.2. Sytuacja materialna badanych rodzin 131
6.3. Związek aspiracji młodzieży z funkcjonowaniem rodziny 136
6.4. Tradycje rodzinne a aspiracje młodzieży 142
6.5. Formy współpracy rodziny ze szkołą a aspiracje badanych uczniów 144
6.6. Środowisko terytorialne a poziom aspiracji uczniów 147
6.7. Rówieśnicze i społeczne uwarunkowania aspiracji edukacyjno-zawodowych młodzieży 151
Rozdział 7. Koncepcja pracy z młodzieżą w zakresie ukierunkowywania i rozwijania aspiracji 157
Zakończenie 173
Uogólnienie wyników badań 173
Wnioski oraz postulaty pedagogiczne i społeczne 180
Bibliografia 185
Publikacje autorskie i prace zbiorowe 185
Artykuły w czasopismach 196
Akty prawne 199
Spis tabel, schematów i wykresów 201
Tabele 201
Schematy 202
Wykresy 202
