Myślenie w edukacji
Tłumaczenie publikacji M. Lipmana (1923–2010) – klasyka teorii edukacji, twórcy programu Philosophy for Children, który zapoczątkował nowy ruch edukacyjny ukierunkowany na rozwijanie myślenia. Książka stanowi syntezę wiedzy na ten temat. Autor skupia się na trzech formach myślenia: twórczym, krytycznym I troskliwym oraz sposobach Ich rozwijania.
Publikacja dla pedagogów, nauczycieli, edukatorów, studentów pedagogiki i innych kierunków humanistyczno-społecznych, badaczy edukacji, filozofów – dla wszystkich zainteresowanych sposobami postępowania umożliwiającymi uczniom na wszystkich poziomach kształcenia stanie się ludźmi bardziej refleksyjnymi, rozumniejszymi i rozsądniejszymi. Lipman nie tylko przedstawia podstawy rzemiosła myślenia i sądzenia, ale pokazuje również, jak podstawowe narzędzie ukierunkowywania edukacji na myślenie – wspólnotę dociekania – można wykorzystać do zmniejszenia przemocy w klasie szkolnej i udoskonalenia kształcenia dzieci z grup ryzyka. Dla praktyki pedagogicznej cenne są zwłaszcza przykłady naturalnych sytuacji szkolnych (instruktażowe dialogi, cytowane pytania). Mogą one dostarczyć nauczycielom ogólnych wskazówek, w jaki sposób konstruował własną praktykę edukacyjną ukierunkowaną na myślenie.
Parafrazując tytuł książki i łącząc go z serią wydawniczą: edukacja ukierunkowana na myślenie to mądra edukacja – taka, która w przemyślany sposób prowadzi uczniów i nauczycieli ku mądrości.
Dr hab. Iwona Czaja-Chudyba, prof. UP
W serii ukazały się:
E. Płóciennik, Rozwijanie mądrości dziecka. Koncepcja i wskazówki metodyczne
E. Płóciennik, Rozwijanie mądrości w praktyce edukacyjnej. Scenariusze zajęć w przedszkolu i szkole podstawowej
E. Płóciennik, Rozwijanie mądrości w praktyce edukacyjnej. Scenariusze zajęć dla młodzieży
E. Płóciennik, Mądrość dziecka. Predyspozycje – przejawy – perspektywy wspierania
J. Sternberg, L. Jarvin, E. L. Grigorenko, Mądrość, inteligencja i twórczość w nauczaniu. Jak zapewnić uczniom sukces
Pobojewska, Edukacja do samodzielności. Warsztaty z dociekań filozoficznych. Teoria i metodyka
Czaja-Chudyba, Myślenie krytyczne w edukacji. Metodyka kształcenia w szkole podstawowej
K. J. Szmidt, E. Płóciennik, Myślenie pytajne. Teoria i kształcenie
Wprowadzenie do wydania polskiego (Anna Łagodzka) 11
Podziękowania 21
Wstęp do drugiego wydania 23
Część pierwsza. Edukacja ukierunkowana na myślenie 29
1. Refleksyjny model praktyki edukacyjnej 31
Racjonalność jako zasada porządkująca 33
Kształcenie bez myślenia 34
Normalna praktyka edukacji przeciwstawiona krytycznej 37
Restrukturyzacja praktyki edukacyjnej 40
Edukacja jako dociekanie 42
2. Różne podejścia do nauczania ukierunkowanego na myślenie 51
Pojawienie się ruchu krytycznego myślenia 51
Krytyczne myślenie a wpajanie przekonania 69
Alternatywne podejścia do uczenia praktycznego rozumowania 73
Nauczanie ukierunkowane na budowanie połączeń, przeniesienie i przekład 78
Niektóre charakterystyki krytycznego myślenia 80
3. Przeszkody i nieporozumienia w nauczaniu ukierunkowanym na myślenie 89
Przeszkody konceptualne we wzmacnianiu myślenia 89
Kilka nieporozumień dotyczących nauczania ukierunkowanego na krytyczne myślenie 99
Część druga. Wspólnoty dociekania 109
4. Myślenie we wspólnocie 111
Co wytwarza wspólnotę i co wytwarza wspólnota 111
Podążanie za argumentem tam, dokąd prowadzi 112
Logika dyskursu konwersacyjnego 115
Sztuka rozmowy 116
Struktura dialogu 118
Dialog i wspólnota 119
Uczenie się z doświadczenia innych 121
Rola wspólnoty dociekania w edukacji 122
Formowanie wspólnot dociekania 129
Epistemologiczny status dyskusji we wspólnocie dociekania 131
5. Wspólnoty dociekania jako podejście redukujące przemoc 133
Edukacja, nie indoktrynacja 133
Do jakich kryteriów możemy się odwoływać? 136
Przemoc i usprawiedliwienie 140
Wzmacnianie sądzenia przez pracę poznawczą 145
Wspólnota dociekania w edukacji ukierunkowanej na wartości i znaczenia 148
Redukcja przemocy w otoczeniu szkolnym 150
Część trzecia. Koordynacja składników 155
6. Emocje w myśleniu i edukacji 157
Emocje i edukacja 157
Czy jest paradygmatyczna wersja myślenia emotywnego? 160
Czy możemy kształcić pod względem emocjonalnym? 161
Emocje i język 163
Zgrupowania słów służące rozwojowi płynnego nazywania emocji 165
7. Akty umysłowe 169
Świadomość a spełnianie aktów umysłowych 169
Uświadamianie sobie swoich aktów umysłowych 172
Akty umysłowe jako dokonania 173
Nastawienia zdaniowe 176
Ruch epistemiczny: akty i stany umysłowe mogą się rozwinąć w umiejętności myślowe 179
Rozwijanie się ruchów umysłowych w filozoficzny dialog 181
Przez szkło powiększające: bliższe spojrzenie na to, jak filozofia może doskonalić myślenie 187
8. Umiejętności myślowe 193
O uczeniu dzieci umiejętności myślowych 193
Umiejętności i znaczenia 202
Cztery główne odmiany umiejętności myślowych 207
Czy warto uczyć rozumowania? 215
Umiejętności i ich koordynacja 216
Od umiejętności podstawowych do przedmiotów nauczanych w szkole podstawowej 219
Granice umiejętności 220
Część czwarta. Edukacja ukierunkowana na doskonalenie myślenia 225
9. Transakcyjne wymiary myślenia 227
Myślenie wielowymiarowe 227
Prawo do bycia zdolnym do myślenia 232
10. Edukacja ukierunkowana na krytyczne myślenie 235
Czym może być krytyczne myślenie 235
Praktyka rozumowania – zachowania uczniów oznaczające konkluzje 253
Kształcenie profesjonalistów a kultywowanie sądzenia 255
Krytyczne myślenie a błędy nieformalne 260
11. Edukacja ukierunkowana na twórcze myślenie 273
Prymarny aspekt dzieła sztuki jako standard dzieła 273
Twórcze myślenie w perspektywie krytycznej 274
Świeżość, problematyczność i zrozumiałość 277
Myślenie poszerzające 279
Myślenie nieposłuszne 281
Myślenie majeutyczne 282
Twórcze i troskliwe myślenie 283
Twórcze i krytyczne myślenie 284
Ruchy poznawcze w procesie twórczego myślenia 285
Twórczość i dialog we wspólnocie dociekania 286
Twórczość i samodzielne myślenie 288
12. Edukacja ukierunkowana na troskliwe myślenie 291
Miejsce uczuć w myśleniu 291
Troskliwe myślenie jako troska o sprawy, które mają dla nas znaczenie 292
Niektóre rodzaje troskliwego myślenia 294
13. Wzmacnianie władzy sądzenia 303
Wdrożenie nauczania ukierunkowanego na doskonalenie sądzenia 303
Krytyczny, twórczy i troskliwy sąd 305
Połączenie tego, co uniwersalne, z tym, co partykularne 308
Trzy porządki sądu 310
Sądzenie jako kółko wahadłowe w środowiskach edukacyjnych 320
Sądy jako ekspresja osób 323
Bibliografia 325
Indeks nazwisk 339
Indeks przedmiotowy 343
Posłowie do wydania polskiego (Iwona Czaja-Chudyba) 349
