Na końcu języka
Język polski tak jak inne języki składa się z setek tysięcy słów. Słowa łączą się ze sobą w większe całości, na przykład wyrażenia i zdania, za pomocą których możemy się komunikować, wyrażać uczucia, wyobrażenia, śpiewać, pisać i tak dalej. Wyjątkowymi połączeniami słów są z jednej strony związki frazeologiczne (czyli inaczej frazeologizmy), a z drugiej – przysłowia. Dlaczego są to wyjątkowe połączenia? Ponieważ w zwięzły, obrazowy i przenośny sposób ujmują to, co chcemy powiedzieć. Czasem nawet trudno jest dokładnie, szczegółowo czy jednoznacznie wyjaśnić znaczenie frazeologizmów albo przysłów, dlatego że są one o wiele bogatsze treściowo niż inne, nieprzenośne połączenia wyrazów.
Autorka przedstawia i objaśnia ponad 120 trudnych słów, wyrażeń, pojęć, frazeologizmów oraz przysłów. Tych, z którymi dziecko ma styczność w codziennym języku, a także tych, które może spotkać w literaturze – i nie będzie wiedziało, co mogą znaczyć. Celem książki będzie rozbudzenie (lub pogłębienie) zainteresowania językiem polskim – w różnych aspektach. Wpisuje się to w naturalny rozwój poznawczy dzieci i odpowiada na ich naturalną ciekawość świata, w tym także sposobu komunikowania się ludzi.
Każdy rozdział jest pomyślany interakcyjnie, zawiera zachęty do zabawy i podpowiedzi zabaw związanych z danym tematem.
„Wyobraź sobie, że jesteś na ulicy i nagle mówisz do kogoś przypadkowego: biały kruk, albo podczas obiadu oznajmiasz rodzicom ni z tego, ni z owego: i wilk syty, i owca cała. Jak sądzisz, jaka byłaby reakcja? Pewnie te osoby zastanawiałyby się, dlaczego to powiedziałeś, o co ci właściwie chodzi. Przysłowie natomiast nawet bez kontekstu jest zamkniętym, skończony tekstem, myślą wyrażoną za pomocą historyjki. Przysłowie jest jak pudełko z zawartością. Frazeologizm zaś moglibyśmy porównać do naklejki, która musi być przylepiona do czegoś, żeby mogła coś nazywać, określać (na przykład ciężka, kiepsko płatna praca, której nikt nie chce wykonywać, mogłaby mieć naklejkę z napisem – czyli frazeologizmem – czarna robota)”.
Na końcu książki zamieszczone są ćwiczenia utrwalające poznany materiał. Książka jest przeznaczona dla dzieci w wieku 5–10 lat oraz rodziców poszukujących pomocy dydaktycznych do nauki języka polskiego na poziomie późnoprzedszkolnym i wczesnoszkolnym.
WSTĘP 11
FRAZEOLOGIA 17
CZŁOWIEK I CZĘŚCI CIAŁA 19
Mieć coś na końcu języka 19
Mieć nos na kwintę 21
Wystrychnąć kogoś na dudka 23
Wylać dziecko z kąpielą 25
Noga się komuś powinęła 27
Tajemnica poliszynela 28
Mieć łeb jak sklep 29
Wchodzić komuś na głowę 30
Zjeść zęby na czymś 31
Języczek u wagi 33
Chować głowę w piasek 35
Utrzeć komuś nosa 36
Strachy na Lachy! 37
Skóra i kości 39
Nerwy jak postronki 40
Wziąć się w garść 41
W mgnieniu oka 42
Od stóp do głów 43
W cztery oczy 44
Sam jak palec 45
Udawać Greka 47
Śmiać się w kułak 48
Sięgać prawą ręką do lewego ucha 49
Być z kimś, czymś za pan brat 51
ZWIERZĘTA 52
Zajęcze serce 52
Farbowany lis 53
Łabędzi śpiew 55
Niedźwiedzia przysługa 57
Mieć węża w kieszeni 59
Szpakami karmiony 61
Krokodyle łzy 63
Rzucać perły przed wieprze 64
Wyskoczyć jak filip z konopi 65
Mól książkowy 66
Chwytać kilka srok za ogon 67
Mieć kiełbie we łbie 68
Gęsia skórka 69
Dostać małpiego rozumu 70
Stawać okoniem 71
Zachowywać się jak słoń w składzie porcelany 73
Włożyć kij w mrowisko 75
Psim swędem 76
Niebieski ptak 77
Konia z rzędem 79
ROŚLINY I JEDZENIE 80
Na pniu 80
Łaknąć czegoś jak kania dżdżu 81
Amator kwaśnych jabłek 83
Zjeść z kimś beczkę soli 85
Sól ziemi 86
Łyżka dziegciu w beczce miodu 87
Dobrać się jak w korcu maku 89
Skrobać marchewkę 91
Myśleć o niebieskich migdałach 93
Wpuścić w maliny 95
Twardy orzech do zgryzienia 97
PRZEDMIOTY 98
Podbijać komuś bębenka 98
Znać kogoś jak zły szeląg 99
Zabić komuś ćwieka 100
Skórka za wyprawkę 101
Robić z igły widły 102
Ze świecą szukać 103
Spalić na panewce 104
Poczta pantoflowa 105
Puścić płazem 106
INNE 107
Obiecanki cacanki (a głupiemu radość) 107
Łut szczęścia 108
Śmichy-chichy 109
Trącić myszką 111
Ani widu, ani słychu 112
W te pędy 113
Ani mru-mru 115
Żywe srebro 117
Nudy na pudy 119
Ulotnić się jak kamfora 120
Rychło w czas 121
Mieć coś w zanadrzu 122
Pal (go) sześć! 123
Robić wszystko na jedno kopyto 125
Zejść na manowce 126
Co do joty 127
Ćwiczenia 128
PRZYSŁOWIA 135
CZŁOWIEK I JEGO CZĘŚCI CIAŁA 137
Mądrej głowie dość dwie słowie 137
Kto nie ma w głowie, ten ma w nogach 139
Koniec języka za przewodnika 141
Złej baletnicy przeszkadza rąbek u spódnicy 145
Tak krawiec kraje, jak mu materii staje 147
Zamienił stryjek siekierkę na kijek 148
Czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał 149
Nie szata zdobi człowieka 151
Kłamstwo ma krótkie nogi 152
Na złodzieju czapka gore 153
Jaka mać, taka nać 155
Szewc bez butów chodzi 157
Nie kładź palca między drzwi 159
Na złość mamie odmrożę sobie uszy 161
ZWIERZĘTA 163
Nie miała baba kłopotu, kupiła sobie prosię 163
Koń ma cztery nogi i też się potknie 165
Zły to ptak, co własne gniazdo kala 169
Na pochyłe drzewo wszystkie kozy skaczą 170
Trafiło się ślepej kurze ziarno 171
Nosił wilk razy kilka, ponieśli i wilka 172
Jajo chce być mądrzejsze od kury 173
Daj kurze grzędę, a ona: wyżej siędę 175
Krowa, która dużo ryczy, mało mleka daje 177
Każda liszka swój ogonek chwali 179
Zapomniał wół, jak cielęciem był 183
Góra porodziła mysz 184
Ryba psuje się od głowy 185
W nocy wszystkie koty są szare 187
Małpa zawsze będzie małpą, choćby i w jedwabiu 188
Psy szczekają, karawana idzie dalej 189
Kto chce krowę doić, powinien ją paść 190
Na bezrybiu i rak ryba 191
Kruk krukowi oka nie wykole 193
ROŚLINY I JEDZENIE 194
Oliwa sprawiedliwa, zawsze na wierzch wypływa 194
Z tej mąki chleba nie będzie 195
Każdy sobie rzepkę skrobie 197
PRZEDMIOTY 198
Dopóty dzban wodę nosi, dopóki ucho się nie urwie 198
Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci 199
Dlatego dzwon głośny, że próżny 200
Honor nie kapota, nie zmyjesz zeń błota 201
INNE 203
Kto nisko mierzy, nie trafi wysoko 203
Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe 204
Mowa jest srebrem, a milczenie złotem 205
Weź to, co połkniesz, a nie to, czym się udławisz 207
Ten się kłania pierwszy, kto grzeczniejszy 208
Kto się czubi, ten się lubi 209
Nie mów: hop, póki nie przeskoczysz 211
Jeszcze się taki nie narodził, co by wszystkim dogodził 212
Dla chcącego nic trudnego 213
Potrzeba matką wynalazków 215
Kradzione nie tuczy 216
Co za dużo, to niezdrowo 217
Syty głodnego nie zrozumie 218
Lepsze jest wrogiem dobrego 219
Ćwiczenia 220
Źródła 222
