Namiestnicy rzymskiej Syrii w czasach przełomu (324-361 n.e.)
Książka opowiada o namiestnikach Syrii Coele, jednej z najważniejszych prowincji rzymskich na Bliskim Wschodzie, zajmującej północną i zachodnią część współczesnej Syrii oraz Libanu. Namiestnicy tej prowincji nosili wysoki tytuł konsulara i rezydowali w Antiochii nad Orontesem. Autor nie tylko odtwarza, koryguje i uzupełnia biogramy namiestników Syrii, zwracając uwagę na ich pochodzenie, wykształcenie, tożsamość religijną oraz przebieg kariery, ale także pokazuje ich rzeczywistą pozycję w lokalnym środowisku, między miejskimi elitami a wysokimi rangą urzędnikami państwowymi, również rezydującymi w Antiochii. Kreśli sylwetki namiestników okresu wielkich przemian politycznych i religijnych, zwanych często przełomem Konstantyna, zatrzymując się nad ich wpływem na dobór kadry zarządzającej Syrią oraz rozpatrując rolę zarządców w chrystianizacji prowincji.
Praca dra Pawła Filipczaka jest z merytorycznego punktu widzenia wartościowym osiągnięciem naukowym. Jest to publikacja dobrze przemyślana i napisana w sposób klarowny, a zarazem zwięzły. Solidna analiza źródeł pozwala czytelnikowi zrozumieć złożoność badań prozopograficzno-historycznych nad rzymską Syrią w latach panowania Konstantyna i jego syna, Konstancjusza II.
dr hab. Piotr Kochanek, prof. KUL
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Wstęp I
1. Geografia administracyjna rzymskiej Syrii w zarysie 1
2. Przegląd źródeł 6
3. Stan badań 17
3.1. O namiestnikach prowincji w późnym antyku 17
3.2. O namiestnikach Syrii w IV w. n.e. 26
4. Chronologia książki 33
Rozdział I. Namiestnik Plutarch. Nowe spojrzenie na związki Konstantyna z Syrią 37
1. Kronika Jana Malalasa punktem wyjścia do dyskusji nt. powołania Plutarcha na urząd namiestnika Syrii. Przegląd ustępu XIII, 3, w. 28–49 38
2. Czy Konstantyn poprowadził wyprawę na Persję? Komentarz do ustępu XIII, 3, w. 28–30 Kroniki 39
3. Czy Konstantyn utworzył prowincję Eufratenzję? Komentarz do ustępu XIII, 3, w. 30–32 Kroniki 44
4. Czy Konstantyn przebywał w Antiochii po zwycięstwie nad Licyniuszem w bitwie pod Chryzopolem (18 września 324 r.)? Polemiczne elementy teorii Timothy’ego Barnesa 46
4.1. Wizyta Konstantyna w Antiochii ok. 300–302 r 46
4.2. W którym miejscu Konstantyn przerwał podróż na Wschód w 324 r.? Komentarz do Życia Konstantyna (II, 72) Euzebiusza z Cezarei 47
4.3. Budowa wielkiego kościoła oraz bazyliki. Komentarz do ustępu XIII, 3, w. 32–40 Kroniki 51
4.4. Posąg Konstantyna. Komentarz do ustępu XIII, w. 44–49 Kroniki 57
4.5. Czy monety z grupy ADVENTUS AUGUSTI dowodzą wizyty Konstantyna w Antiochii? Komentarz do monet (RIC VII, 685, nr 48 i 49) z Antiochii 59
4.6. Czy Konstantyna spodziewano się w Egipcie? Komentarz do papirusów (P. Oxy. 1261 i P. Oxy. 1626) z Oksyryncha 67
4.7. Czy Felicjan, comes Orientis, był chrześcijaninem? Teoria Polymnii Athanassiadi i komentarz do ustępu XIII, 4 Kroniki 72
5. Rola Konstantyna w Kronice Malalasa 76
5.1. Dysproporcje w zawartości księgi XIII 76
5.2. Nieścisłości lub błędy w opisie Konstantyna 79
5.3. Inskrypcja na kościele katedralnym w Antiochii. Czy Malalas pomylił imiona Konstantyna i Konstancjusza w ustępie XIII, 17, w. 85–88? 81
5.4. Plutarch. Zarządca prowincji, zarządca diecezji czy radny miejski? 86
6. Podsumowanie 88
Rozdział II. Flawiusz Dionizjusz a organizacja i przebieg synodu w Tyrze (335 r.) 93
1. Flawiusz Dionizjusz jako namiestnik Fenicji 93
2. Synod w Tyrze. Uwagi wstępne 97
3. Synodalne who is who 99
4. Kariera Flawiusza Dionizjusza i rola władz państwowych na synodzie w Tyrze 115
Rozdział III. Między Arabią a Syrią. Podobne kariery Flawiusza Antoniusza Hieroklesa i Teodora 119
1. Namiestnicy Arabii 119
2. Namiestnicy Syrii Coele 126
3. Realia historyczne 130
4. Pochodzenie, wykształcenie, majątek i religia Flawiusza Antoniusza Hieroklesa 133
Rozdział IV. Anatoliusz z Bejrutu. Syryjski epizod w długiej i zagadkowej karierze 137
1. W świetle konstytucji z Kodeksu Teodozjusza 138
2. Listy Libaniusza sugerujące namiestnictwo Syrii 140
3. Charakter oraz styl urzędowania 147
4. Listy dowodzące wpływu Anatoliusza, prefekta Illyrikum, na obsadę urzędów w Syrii 153
5. Współczesne interpretacje 155
Rozdział V. Krótkie biogramy, niepewne kariery (od połowy lat 50. do początku lat 60. IV w. n.e.) 165
1. Ku nowej liście namiestników Syrii? [Honorat, Dionizjusz, Gimnazjusz, Syderiusz] 166
2. Namiestnicy między cesarzem a lokalnymi elitami [Teofil, Nicencjusz, Sabinus, Tryfonian, Italicjanus] 185
Wnioski końcowe 217
Wykaz skrótów 225
Bibliografia 229
Źródła 229
Opracowania 239
Summary 257
Indeksy 265
Indeks osób 265
Indeks nazw geograficznych i etnicznych 272
Abstrakt 277
Abstract 278
