„Narracje o Zagładzie” 2017, nr 3: Zwierzęta/Zagłada - 32 sprawozdanie Zuzanny Pawlak i Jana Lodzińskiego z z międzynarodowego sympozjum Cosmopolitism, Modernism i Judaism
Dominantą tematyczną nowego numeru „Narracji o Zagładzie” jest kwestia relacji studiów nad Zagładą ze studiami nad zwierzętami – tym zagadnieniom poświęcony został zbiór artykułów: Barbary Czarneckiej, Katarzyny Ebigg, Magdaleny Kokoszki, Bartłomieja Krupy, Mirosława Loby, Darii Nowickiej, Kingi Piotrowiak-Junkiert, Beaty Przymuszały, Lucyny Sadzikowskiej, Patryka Szaja, Marty Tomczok, Moniki Żółkoś. Autorzy i autorki wieloaspektowo odnoszą się do możliwości, jakie stwarza przyjęcie perspektywy nieantropocentrycznej w badaniach humanistycznych, podejmują między innymi problem kontrowersyjnego porównania sytuacji zwierząt w hodowlach przemysłowych do obozów Zagłady i na powrót niuansują sens tej zleksykalizowanej analogii; dalej szeroko analizują charakterystyczne dla antroponormatywnego języka przemocy pejoratywnie nacechowane animalizacje, rozmaicie reinterpretowane w narracjach literackich; wreszcie wydobywają różnorakie strategie przedstawiania zwierzęcych bohaterów uwikłanych w opowieści o losach Żydów lub przeżywających własną wojenną historię.
Ważnym kontekstem dla tych rozpoznań są opublikowane na naszych łamach, ukazujące się po raz pierwszy po polsku fragmenty prekursorskiej rozprawy Edgara Kupfer-Koberwitza Bracia zwierzęta. Rozważania o etycznym życiu (w przekładzie i z komentarzem Katarzyny Kończal), napisanej w czasie uwięzienia autora w obozie w Dachau. Ponadto Czytelnik może zapoznać się z nieznanym wcześniej w Polsce opowiadaniem Primo Leviego pt. Mnemagogia (1946) (w tłumaczeniu Pawła Wolskiego) i przełożonym przez Monikę Żółkoś artykułem amerykańskiej badaczki Kitty Millet Cezura, ciągłość i mit. Implikacje łączenia Holokaustu z historią niemieckiego kolonializmu. Bieżący numer „Narracji o Zagładzie” przynosi również przekrojowe studium Andrzeja Juchniewicza poświęcone przekształceniom formy kołysanki w utworach poetyckich powstałych w czasie Zagłady oraz szkice Karoliny Koprowskiej o konceptualizacjach zemsty w wierszu Wej dir Jicchoka Kacenelsona i Anity Jasińskiej o dzienniku Rutki Laskier, który autorka bada, uwzględniając materialność zapisków. Szczególną dokumentalną wartość mają dwa artykuły: Hanny Gosk – o jej kwerendzie w domowym archiwum Leo Lipskiego, której efektem jest edycja tomu Paryż ze złota…; z kolei Michał Wachuła pisze o podobozie pracy przymusowej mieszczącym się przy krakowskiej Fabryce Kabli.
Spis treści
Poza imaginarium. O miejscu zwierząt w narracjach o Zagładzie i Zagłady w narracjach o zwierzętach (Anita Jarzyna) / 7
Zwierzęta/Zagłada
„Słowo »Żyd« było niewymawialne”. O mikrologii roślin i zwierząt jako perspektywie dla badań Zagłady. Z Aleksandrem Nawareckim rozmawiają Marta Tomczok i Beata Mytych‑Forajter / 21
Mirosław Loba: Zagłada, ofiara i zwierzęta w myśli Elisabeth de Fontenay / 42
Monika Żółkoś: Insektosemityzm / 51
Barbara Czarnecka: „Inwentarz nędzy ludzkiej”. Wszy w narracjach lagrowych / 66
Magdalena Kokoszka: Gzy żelazne i ludzkie owady. „Entomologia” wojenna Marii Pawlikowskiej‑
Jasnorzewskiej / 87
Marta Tomczok: Czajka (nad)zwyczajna. Perspektywa ekokrytyczna w narracjach o Zagładzie Izabeli
Czajki Stachowicz / 103
Patryk Szaj: Niepokoje. Tadeusz Różewicz wobec tzw. zwierząt hodowlanych / 121
Bartłomiej Krupa: Relacja człowiek – pies w opowiadaniach Idy Fink / 139
Katarzyna Ebbig: Monolog psa zaplątanego w dzieje. O nie‑ludzkich narracjach wojennych / 161
Lucyna Sadzikowska: „Zwrot ku zwierzętom” w prozie Gustawa Morcinka. Rekonesans / 172
Beata Przymuszała: O nieludzkim „ludzkim” i „niezwierzęcym” zwierzęcym zachowaniu: z lektury wiersza Ludzie i hieny Frydzi Kiwatz / 189
Kinga Piotrowiak‑Junkiert: Zwierzęce idylle. O Razglednicach Miklósa Radnótiego / 200
Daria Nowicka: Zasypia ryba. Autobiograficzne i zwierzęce niepokojenia w malarstwie Andrzeja Wróblewskiego / 217
Przekłady
Edgar Kupfer‑Koberwitz: Bracia zwierzęta. Rozważania o etycznym życiu (wybrane fragmenty) (wybór i tłumaczenie Katarzyna Kończal) / 235
Kitty Millet: Cezura, ciągłość i mit. Implikacje łączenia Holokaustu z historią niemieckiego kolonializmu (tłumaczenie Monika Żółkoś) / 243
Primo Levi: Mnemagogia (1946) (tłumaczenie Paweł Wolski) / 262
Artykuły i rozprawy
Andrzej Juchniewicz: „Spieszczenie monstrualności”? Kołysanka w cieniu Zagłady / 271
Karolina Koprowska: Biada ci, narodzie‑morderco! Zemsta w wierszu Wej dir Jicchoka Kacenelsona / 298
Anita Jasińska: Nieporadne jeszcze dźwięki. O materialności dziennika Rutki Laskier / 311
Dokumenty
Hanna Gosk: Walizka z bibułkami. Edycja Paryża ze złota… Leo Lipskiego / 337
Michał Wachuła: Refleksja o statusie miejsca‑po‑obozie na przykładzie krakowskiej Fabryki Kabli w perspektywie relacji Joanny Ringel / 345
„Rutka jest niebezpieczna”. O nowo powstającej powieści inspirowanej losami będzińskiej Żydówki z Profesorem Zbigniewem Białasem rozmawia Anita Jasińska / 361
„Oni szli do lasu, po prostu do lasu…”. Zagłada Żydów w KL Auschwitz‑Birkenau we wspomnieniach Aliny Dąbrowskiej (opracowała Lucyna Sadzikowska) / 366
Przeglądy i omówienia
Anna Barcz: Zwierzę figuratywne, figuralne czy retoryczne? Piotr Krupiński: „Dlaczego gęsi krzyczały?”. Zwierzęta i Zagłada w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Warszawa, Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo, 2016, ss. 356 / 377
Piotr Krupiński: Zoosynteza, czyli mocny słaby podmiot. Anna Barcz: Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej. Katowice, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, 2016, ss. 365 / 386
Anna Staroniewska‑Wątróbska: Zagłada ogrodu – ogród Zagłady? Antony Lishak: Stars: A Story of Friendship, Courage and Small, Precious Victories. [no place], Acorn Digital Press, 2014, pp. 279 / 393
Agnieszka Czyżak: Emocje i konwencje – rzecz o narracjach ofiar Zagłady i ich dzieci. Beata Przymuszała: Smugi Zagłady. Emocjonalne i konwencjonalne aspekty tekstów ofiar i ich dzieci. Poznań,
Wydawnictwo Naukowe UAM, 2016, ss. 369 / 404
Katarzyna Kuczyńska‑Koschany: Ściegi i fastrygi. Mirosław Tryczyk: Miasta śmierci. Sąsiedzkie pogromy Żydów. Warszawa, Wydawnictwo RM, 2015, ss. 499 / 408
Agata Jankowska: Kolonie terroru. Wolfgang Sofsky: Ustrój terroru: obóz koncentracyjny. Przeł. Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, 2016, ss. 383 / 416
Marcin Różański: Tu mówi lager… Przeżywcy mają głos. Agnieszka Dauksza: Klub Auschwitz i inne kluby. Rwane opowieści przeżywców. Gdańsk, słowo/obraz terytoria, 2016, ss. 380 / 422
Andrzej Juchniewicz: „Próba całości”. Sławomir Buryła: Wokół Zagłady. Szkice o literaturze Holokaustu. Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, 2016,
ss. 365 / 431
Varia
Zuzanna Pawlak, Jan Lodziński: Pomiędzy otwartymi a zamkniętymi drzwiami. Sprawozdanie z międzynarodowego sympozjum „Cosmopolitism, Modernism & Judaism” z udziałem Zygmunta Baumana, Sztokholm, 15 maja 2016 roku / 447
Noty o Autorach / 453
