Neuronauka społeczna. Wprowadzenie
Mózg jest najbardziej złożonym narządem w znanym nam Wszechświecie, a opisanie mechanizmów neuronowych stanowiących podłoże struktur i kontaktów społecznych stało się jednym z największych wyzwań neuronauki XXI wieku. Przedsięwzięcie to jest ekscytujące i zniechęcające zarazem, ponieważ wymaga zintegrowania teorii, metodologii i danych z różnych poziomów organizacji, uwzględnianych w licznych dyscyplinach i dotyczących różnych gatunków społecznych. Żeby sprostać takiemu wyzwaniu, obszar neuronauki społecznej rozrósł się spektakularnie, przekształcając się w dziedzinę interdyscyplinarną.
Z tekstu
Celem tej książki jest przybliżenie Czytelnikom neuronalnych podstaw aktywności społecznej człowieka i innych zwierząt. Podręcznik zapewnia podstawową wiedzę niezbędną do zrozumienia psychologicznych, neuronalnych, hormonalnych, komórkowych i genomicznych mechanizmów leżących u podstaw tak różnorodnych procesów społecznych, jak samotność, empatia, teoria umysłu, zaufanie i współpraca. Tym, co wyróżnia tę książkę, jest integracja badań prowadzonych z udziałem ludzi i zwierząt, opisy przypadków klinicznych, wielopoziomowe analizy zagadnień od płaszczyzny genów po społeczeństwo oraz różnorodne metodologie. Stephanie i John T. Cacioppo zawarli tu:
• podstawowe informacje na temat rozwoju neuronauki społecznej oraz jej związków z innymi dyscyplinami nauki,
• opis kształtowania się „mózgu społecznego” oraz metod poznawania go i wnioskowania o jego ewolucji i funkcjonowaniu,
• wiedzę na temat znaczenia relacji społecznych dla prawidłowego funkcjonowania człowieka oraz konsekwencji obiektywnej i postrzeganej izolacji społecznej, a także opis ewolucyjnej teorii samotności,
• opis tzw. sił łączących, czyli zjawisk umożliwiających społeczną wymianę, jak zarażanie emocjonalne,
mentalizacja, empatia, identyfikacja czy
społeczne uczenie się,
• doniesienia z badań na temat percepcji społecznej i znaczenia różnego rodzaju informacji w odczytywaniu i interpretowaniu sygnałów z twarzy i oczu,
• wiedzę na temat zjawisk zachodzących w grupach społecznych, m.in. wzajemności, współpracy, powstawania stereotypów i uprzedzeń, dyskryminacji oraz altruizmu,
• informacje o neuronalnych podstawach wpływu społecznego,
• opis zdrowych więzi społecznych z punktu widzenia neuronauki: autorzy opisali proces tworzenia wspólnych reprezentacji poznawczych z osobami znaczącymi, rodzaje miłości oraz jej wpływ na poznanie społeczne i ucieleśnione, a także aktywność neuronalną zachodzącą u osób, które doświadczyły odrzucenia.
1. Wprowadzenie do neuronauki społecznej 1
1.1. Ewolucja zachowań społecznych 1
1.2. Mózg społeczny szarańczy pustynnej 3
1.3. Neuronauka i neuronauka społeczna 6
1.4. Co czyni nas ludźmi? 9
1.5. Doktryna analizy wielopoziomowej i złoty trójkąt 15
1.6. Uwagi końcowe 20
2. Kontakty społeczne są ważne 23
2.1. Zdrowe więzi społeczne 24
2.2. Pomiar obiektywnej i postrzeganej izolacji społecznej 26
2.3. Ewolucyjna teoria samotności 30
2.4. Ścieżki i konsekwencje izolacji społecznej 34
2.4.1. Teoretyczne ścieżki łączące samotność ze śmiertelnością we współczesnym świecie 36
2.5. Postrzegana izolacja społeczna a funkcjonowanie mózgowia 52
2.6. Uwagi końcowe 56
3. Mózg społeczny 59
3.1. Metody badania mózgu społecznego 61
3.1.1. Metody neuroobrazowe 62
3.1.2. Procesy epigenetyczne i ekspresja genów w mózgu społecznym 68
3.2. Ewolucja mózgu społecznego 70
3.2.1. Narodziny Homo sapiens 72
3.2.2. Hipoteza mózgu społecznego 77
3.3. Rozwój mózgu społecznego w okresie niemowlęcym 80
3.4. Rozwój mózgu społecznego dzięki zdrowym związkom społecznym 83
3.5. Uwagi końcowe 91
4. Siły łączące 95
4.1. Zarażanie emocjonalne, przyjmowanie perspektywy afektywnej i empatia 96
4.2. Imitacja i identyfikacja 105
4.3. Mentalizacja 106
4.3.1. Perspektywa egocentryzmu 108
4.3.2. Perspektywa symulacji 109
4.3.3. Perspektywa teorii umysłu 114
4.3.4. Wiele ścieżek 117
4.4. Uczenie społeczne 118
4.5. Uwagi końcowe 119
5. Percepcja społeczna: czytanie twarzy 123
5.1. Postrzeganie twarzy 123
5.2. Sygnały statyczne 130
5.3. Sygnały powolne 133
5.4. Sygnały sztuczne 135
5.5. Sygnały szybkie 135
5.5.1. Ekspresja emocji 136
5.5.2. Badania pacjentów i zwierząt 140
5.5.3. Negatywne emocje moralne 142
5.6. Uwagi końcowe 144
6. Oszustwa społeczne: czytanie oczu 147
6.1. Zwodnicze ekspresje 148
6.2. Czytanie oczu 151
6.3. Kierunek spojrzenia 152
6.4. Umiejętność oszukiwania i wykrywanie oszustw 158
6.4.1. Organizacja funkcjonalna ośrodkowego układu nerwowego 159
6.4.2. Zwodnicze sygnały i ekspresje – nowe spojrzenie 161
6.5. Integracja wpływów fizycznych, kontekstowych i behawioralnych 162
6.6. Uwagi końcowe 164
7. Procesy grupowe 165
7.1. Konkurencja międzygatunkowa i wewnątrzgatunkowa 166
7.2. Wzajemność 167
7.3. Grupy własne i grupy obce 170
7.4. Neuronalne podłoże uprzedzeń i stereotypów 173
7.4.1. Stereotypizacja 174
7.4.2. Uprzedzenia i dyskryminacja 176
7.4.3. Łagodzenie stereotypów i uprzedzeń 178
7.5. Altruistyczne karanie i współpraca 180
7.6. Uwagi końcowe 184
8. Wpływ społeczny 187
8.1. Konformizm 188
8.2. Posłuszeństwo wobec autorytetów 193
8.3. Perswazja 196
8.3.1. Ewolucyjny i kulturowy wkład w perswazję 196
8.3.2. Komunikacja i perswazja 199
8.4. Uwagi końcowe 204
9. Zdrowe więzi społeczne 207
9.1. Od „ja” do „my” 207
9.2. Namiętna miłość romantyczna 210
9.3. Inne rodzaje miłości i popędy biologiczne 217
9.4. Szybkość miłości w ludzkim mózgu 223
9.5. Romantyczne odrzucenie 225
9.6. Poznawcze korzyści miłości 227
9.6.1. Korzyści miłości dla poznania ucieleśnionego 227
9.6.2. Korzyści miłości dla poznania społecznego 229
9.7. Uwagi końcowe 230
Załącznik A 233
Ewolucyjna teoria samotności Cacioppo (ETL)
Załącznik B 237
Skala namiętnej miłości
Piśmiennictwo 245
Spis rycin 299
Spis tabel 302
Spis ramek 303
Indeks nazwisk 305
Indeks rzeczowy 309
O autorach 317
