Obligacyjne skutki ustawowego prawa odstąpienia od umowy

• Druk: 2014
• Seria / cykl: MONOGRAFIE
• Autor: Dominika Mróz-Krysta
• Wydawca: Wolters Kluwer Polska SA

W monografii przedstawiono koncepcję ukształtowania treści zobowiązania łączącego strony, powstałego po odstąpieniu od umowy w sytuacji, gdy spełnione są przesłanki ustawowego odstąpienia od umowy. Autorka prezentuje kompleksowy, spójny model wzajemnych rozliczeń stron po dokonaniu odstąpienia od umowy. Ma on charakter uniwersalny, ponieważ jest niezależny od kwestii przejścia lub nieprzejęcia własności rzeczy po odstąpieniu, jak również może dotyczyć wszystkich rodzajów umów. Rozważania zawarte w publikacji zostały wzbogacone konkretnymi przykładami praktycznymi, na podstawie których ukazano wady i zalety funkcjonowania różnych koncepcji dotyczących rozliczeń po dokonaniu odstąpienia. W książce uwzględniono polskie przepisy prawne i regulacje innych państw dotyczące omawianych zagadnień. Zaprezentowano orzecznictwo Sądu Najwyższego, sądów apelacyjnych oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a także poglądy doktryny. Adresaci: Monografia przeznaczona jest dla adwokatów, radców prawnych, notariuszy i sędziów. Zainteresuje także przedsiębiorców oraz pracowników naukowych.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Prawo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-264-7402-6
• ISBN druku: 978-83-264-3305-4
• Liczba stron: 412

Wykaz skrótów   17
Słowo wstępne   21
Wstęp   23
Część pierwsza	Podstawa rozliczeń między stronami po dokonaniu odstąpienia - kwestia odesłania do skutków bezpodstawnego wzbogacenia   53
Rozdział I	Skutki odstąpienia w praktyce - trudności i kontrowersje   55
1.1. Uwagi ogólne   55
1.2. Przedmiot obowiązku zwrotu   56
1.3. Stosowanie art. 494 k.c.   56
1.4. Wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy podlegającej zwrotowi   57
1.5. Stosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu   59
1.6. Odstąpienie a odszkodowanie z tytułu niewykonania zobowiązania   61
1.7. Jakie wartości i interesy stron chroni odstąpienie od umowy   62
1.8. Co należy uzyskać przez odstąpienie   66
1.8.1. Usługi jako przedmiot umowy (usługi jako świadczenie wzajemne)   72
1.8.2. Zbycie, utrata, uszkodzenie przedmiotu świadczenia   73
1.8.3. Dzieło lub roboty budowlane w postaci nieukończonej   76
1.9. Rozliczenia przy odstąpieniu częściowym   79
1.10. Wnioski   79
Rozdział II	Funkcje różnych rodzajów odstąpienia i rozliczeń po ich dokonaniu   81
2.1. Uwagi ogólne   81
2.2. Kryteria wyboru rodzajów odstąpienia do analizy   82
2.3. Różne rodzaje odstąpienia w kontekście pełnionych funkcji   83
2.3.1. Umowne prawo odstąpienia   83
2.3.2. Konsumenckie prawo odstąpienia   87
2.3.3. Odstąpienie syndyka masy upadłości od umowy wzajemnej   92
2.3.4. Ustawowe prawo odstąpienia od umowy wzajemnej   94
2.3.5. Model mieszany - odstąpienie przewidziane tak zwaną umową deweloperską   97
2.4. Pozostałe czynniki zróżnicowania różnych rodzajów odstąpienia   100
2.4.1. Definitywność zobowiązania   100
2.4.2. Układ interesów podmiotów stosunku prawnego   104
2.4.3. Konieczność liczenia się z obowiązkiem zwrotu przedmiotów świadczeń   106
2.5. Podobieństwa między różnymi rodzajami odstąpienia   109
2.6. Czynniki zróżnicowania różnych rodzajów odstąpienia a rozliczenia między stronami   110
2.7. Wnioski   111
Rozdział III	Wpływ odstąpienia na istnienie umowy i na stosunek zobowiązaniowy   114
3.1. Uwagi ogólne   114
3.2. Przedmiot oddziaływania odstąpienia - umowa czy stosunek zobowiązaniowy   116
3.2.1. Potrzeba i sens wyróżnienia przedmiotu oddziaływania odstąpienia   116
3.2.2. Struktura stosunku zobowiązaniowego   117
3.2.3. Koncepcje w dawnej literaturze niemieckiej - teoria skutków bezpośrednich, teoria pośrednia, teoria skutków pośrednich   120
3.2.4. Teoria wygaśnięcia zobowiązania   122
3.2.5. Teoria przekształcenia (Umwandlungstheorie)   124
3.2.6. Teoria samoistnego zobowiązania   128
3.3. Wpływ odstąpienia na poszczególne prawa i zobowiązania umowne   131
3.3.1. Wpływ odstąpienia na istnienie głównych zobowiązań umownych - zwalniająca funkcja odstąpienia   131
3.3.2. Wpływ odstąpienia na istnienie praw akcesoryjnych   132
3.3.2.1. Uwagi ogólne   132
3.3.2.2. Wpływ odstąpienia na zabezpieczenia wierzytelności   133
3.3.2.3. Wpływ odstąpienia na zastrzeżenie zadatku   141
3.4. Konwencja wiedeńska o międzynarodowej sprzedaży towarów oraz międzynarodowe projekty harmonizacyjne/unifikacyjne   141
3.4.1. Regulacja konwencyjna   141
3.4.2. Zasady europejskiego prawa umów (PECL), projekt Wspólnego systemu odniesienia (DCFR), Zasady Acquis, Zasady UNIDROIT, Zasady TRANS-LEX   147
3.5. Ocena poszczególnych koncepcji w świetle funkcji odstąpienia i wartości chronionych przez odstąpienie   150
3.6. Wnioski   151
Rozdział IV	Kontrowersje wokół zasięgu czasowego skutków odstąpienia   155
4.1. Uwagi ogólne   155
4.2. Niejednolitość regulacji dotyczących wpływu odstąpienia na istnienie zobowiązania w wybranych porządkach prawnych. System romański i system germański - prezentacja koncepcji   156
4.2.1. Koncepcja romańska - przyjęcie skutku odstąpienia ex tunc   157
4.2.2. Koncepcja germańska - przyjęcie skutku odstąpienia ex nunc   160
4.3. Prawo polskie   161
4.3.1. Odpadnięcie kauzy   165
4.3.2. Stosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu jako konsekwencja odstąpienia   166
4.3.3. Korzystanie z rzeczy po dokonaniu odstąpienia   168
4.4. Krytyka retroaktywności odstąpienia   168
4.4.1. Możliwość dochodzenia odszkodowania   169
4.4.2. Redefinicja pojęcia retroaktywności a funkcja odstąpienia   169
4.4.2.1. Wyróżnienie retroaktywności - fikcji i retroaktywności - techniki na gruncie prawa francuskiego i na tle art. 395 § 2 k.c.   172
4.4.3. Wykładnia językowa   175
4.4.4. Wpływ odstąpienia na możliwość dochodzenia zastrzeżonych kar umownych   183
4.5. Pogląd pośredni (obligacyjne skutki ex tunc)   186
4.5.1. Prawo włoskie - teoria zdarzenia odnawiającego zobowiązanie   189
4.5.2. Prawo austriackie   190
4.6. Projekty unifikacyjne/harmonizacyjne - europeizacja prawa cywilnego   190
4.6.1. Zasady europejskiego prawa umów (PECL)   190
4.6.2. Projekt Wspólnego systemu odniesienia (DCFR)   191
4.6.3. Zasady Acquis   191
4.6.4. Zasady międzynarodowych umów handlowych UNIDROIT   192
4.6.5. Projekt instrumentu opcjonalnego   192
4.6.6. Zasady TRANS-LEX   194
4.7. Zasięg czasowy skutków odstąpienia a rozliczenia między stronami po dokonaniu odstąpienia   194
4.8. Wnioski   195
Rozdział V	Podstawa rozliczeń między stronami po skorzystaniu z ustawowego prawa odstąpienia - analiza krytyczna istniejących koncepcji   199
5.1. Uwagi ogólne   199
5.2. Prezentacja koncepcji   201
5.2.1. Wykładnia literalna art. 494 k.c. - samoistny i wyczerpujący charakter normy   201
5.2.2. Dopuszczalność wzajemnego stosowania analogii norm regulujących różne rodzaje odstąpienia   202
5.2.3. Bezpodstawne wzbogacenie   206
5.2.4. Przepisy o rozliczeniach między właścicielem a posiadaczem   209
5.3. Wpływ przyjęcia poszczególnych koncepcji na rozliczenia między stronami   211
5.3.1. Zwrot przedmiotu świadczenia (przedmiotu umowy)   211
5.3.2. Dalsze rozliczenia między stronami   215
5.3.2.1. Wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotu świadczenia   215
5.3.2.2. Nakłady   221
5.4. Reżim bezpodstawnego wzbogacenia - konsekwencje zastosowania pozostałych przepisów   223
5.4.1. Zasada surogacji   223
5.4.2. Wydanie korzyści przez osobę trzecią   224
5.4.3. Przepadek   225
5.5. Konsekwencje przyjęcia poszczególnych koncepcji rozliczeń między stronami a wartości i interesy stron chronione przez odstąpienie oraz trudności, które odstąpienie rodzi w praktyce   225
5.5.1. Reakcja na naruszenie zobowiązania   225
5.5.2. Dochodzenie naprawienia szkody   226
5.5.3. Brak możliwości dochodzenia równowartości utraconego przedmiotu świadczenia a restytucyjna funkcja odstąpienia   227
5.5.4. Obowiązek zwrotu a stan aktualności wzbogacenia   228
5.5.5. Zwrot wartości pierwotnej i przedmiot obowiązku zwrotu   229
5.5.6. Pozostałe rozliczenia między stronami   230
5.6. Wnioski   231
Rozdział VI	Koncepcja odesłania do skutków bezpodstawnego wzbogacenia   233
6.1. Uwagi ogólne   233
6.2. Stosunek bezpodstawnego wzbogacenia do art. 494 k.c.   234
6.3. Koncepcje odesłania do podstawy prawnej i odesłania do skutków prawnych   235
6.4. Odesłanie art. 494 k.c. do skutków prawnych bezpodstawnego wzbogacenia na gruncie prawa polskiego. Wzajemna relacja norm art. 494 i art. 495 § 1 k.c.   237
6.5. Charakter i technika odesłania - nakaz odpowiedniego stosowania przepisów   241
6.6. Co oznacza przyjęcie odesłania art. 494 k.c. do skutków bezpodstawnego wzbogacenia   244
6.7. Konsekwencje odesłania do skutków prawnych bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie obowiązku zwrotu   244
6.8. Konsekwencje odesłania do skutków prawnych bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie pozostałych rozliczeń między stronami   245
6.8.1. Wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotu świadczenia   245
6.8.2. Nakłady poczynione na przedmiot świadczenia   246
6.8.3. Odesłanie do skutków prawnych bezpodstawnego wzbogacenia a pozostałe środki restytucyjne przewidziane w przepisach regulujących bezpodstawne wzbogacenie   247
6.8.3.1. Wydanie korzyści przez osobę trzecią   247
6.8.3.2. Przepadek   248
6.8.3.3. Naprawienie szkody w świetle art. 414 k.c.   248
6.9. Koncepcja odesłania do skutków bezpodstawnego wzbogacenia a wartości i interesy chronione przez ustawowe prawo odstąpienia   249
6.10. Poszczególne przypadki odstąpienia a możliwość stosowania art. 494 k.c.   250
6.10.1. Uwagi ogólne   250
6.10.2. Odstąpienie z powodu częściowej niemożliwości świadczenia   251
6.10.3. Odstąpienie z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej   252
6.10.4. Odstąpienie od umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane (art. 635, art. 637 § 2, art. 640, art. 644 i art. 656 k.c.)   253
6.10.4.1. Opóźnienie z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła (art. 635 k.c.)   253
6.10.4.2. Wadliwe wykonywanie dzieła (art. 636 § 1 k.c.)   256
6.10.4.3. Rękojmia za wady dzieła (art. 637 § 2 k.c.)   257
6.10.4.4. Odstąpienie z powodu braku współdziałania zamawiającego (art. 640 k.c.)   258
6.10.4.5. Odstąpienie za zapłatą umówionego wynagrodzenia (art. 644 k.c.)   259
6.10.4.6. Odstąpienie od umowy o roboty budowlane ze względu na brak wymaganej gwarancji zapłaty (art. 6494 § 1 k.c.)   259
6.10.4.7. Odstąpienie od umowy o roboty budowlane ze względu na wadliwe ich wykonywanie lub z tytułu rękojmi (art. 656 k.c.)   260
6.10.5. Odstąpienie z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową (art. 8 ust. 4 ustawy o sprzedaży konsumenckiej)   260
6.10.6. Odstąpienie w razie zastrzeżenia zadatku (art. 394 k.c.)   263
6.10.7. Odstąpienie od umowy na podstawie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych   264
6.10.8. Odstąpienie na gruncie ustawy deweloperskiej   265
6.11. Wnioski   267
Rozdział VII	Zróżnicowanie czynników wpływu na rozliczenia między stronami po dokonaniu odstąpienia   269
7.1. Uwagi ogólne   269
7.2. Wpływ winy na rozliczenia między stronami   269
7.2.1. Wina jako zasada odpowiedzialności   270
7.2.2. Wina w znaczeniu okoliczności, za które strona ponosi odpowiedzialność   270
7.3. Status konsumenta (skutki odstąpienia od umowy sprzedaży konsumenckiej)   272
7.3.1. Zakres zwrotu spełnionych świadczeń   272
7.3.2. Wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotu świadczenia   274
7.4. Zbieg podstaw do odstąpienia   279
7.5. Wpływ zastrzeżenia własności rzeczy sprzedanej na rozliczenia między stronami   281
7.6. Wnioski   284
Część druga	Konsekwencje odesłania do skutków bezpodstawnego wzbogacenia   285
Rozdział VIII	Zasady wykonania i skutki niewykonania obowiązku zwrotu przedmiotu spełnionego świadczenia   287
8.1. Uwagi ogólne   287
8.2. Zakres przedmiotowy obowiązku zwrotu - wyłączenie zasady aktualności wzbogacenia   288
8.2.1. Wartość przedmiotu świadczenia podlegającego zwrotowi   288
8.2.2. Wydanie pożytków i korzyści uzyskanych z przedmiotu świadczenia   293
8.2.3. Wydanie równowartości korzyści   294
8.2.3.1. Wydanie równowartości korzyści w przypadku całkowitej utraty przedmiotu świadczenia (gdy zwrot jest niemożliwy)   294
8.2.3.2. Wydanie równowartości korzyści jako instrument wyrównania do pierwotnej wartości przedmiotu świadczenia. Sposób obliczania równowartości korzyści podlegającej wydaniu   296
8.2.3.3. Wydanie równowartości korzyści w przypadku, gdy zwrot przedmiotu świadczenia jest niecelowy lub nadmiernie utrudniony   297
8.3. Roszczenie o wydanie surogatów   297
8.4. Charakter i źródło zobowiązań do zwrotu przedmiotów świadczeń   298
8.5. Zasady wykonania obowiązku zwrotu   302
8.5.1. Ogólne zasady wykonania zobowiązań   302
8.5.2. "Zasięg" teorii przekształcenia   303
8.5.2.1. Prawo wstrzymania się ze spełnieniem świadczenia wzajemnego   304
8.5.2.2. Przedawnienie   305
8.6. Skutki niewykonania obowiązku zwrotu - wyłączenie niektórych przepisów o skutkach niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych   307
8.7. Konieczność liczenia się z obowiązkiem zwrotu świadczeń (dotyczy to statusu konsumenta)   308
8.8. Dopuszczalność odstąpienia w sytuacji, gdy przedmiot świadczenia został zniszczony lub w inny sposób utracony (unicestwiony)   308
8.9. Wnioski   310
Rozdział IX	Wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotu świadczenia oraz odszkodowanie za pogorszenie jego wartości lub utratę   312
9.1. Uwagi ogólne   312
9.2. Podstawa dochodzenia wynagrodzenia   315
9.3. Zapłata wynagrodzenia za korzystanie z przedmiotu świadczenia jako postać wydania równowartości korzyści   318
9.4. Charakter roszczenia o zapłatę wynagrodzenia oraz kwestie dowodowe   319
9.5. Zakres przedmiotowy wynagrodzenia za korzystanie z przedmiotu świadczenia   320
9.6. Zasady dotyczące ustalania wynagrodzenia   322
9.7. Wartość korzyści, której równowartość podlega zwrotowi   324
9.8. Początkowy moment naliczania wynagrodzenia   327
9.9. Wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotu świadczenia w świetle projektów harmonizacyjnych/unifikacyjnych   329
9.10. Odszkodowanie za utratę i pogorszenie rzeczy   331
9.11. Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z przedmiotu świadczenia a roszczenie o zwrot świadczeń   331
9.12. Wnioski   333
Rozdział X	Rozliczenie nakładów dokonanych na przedmiot świadczenia   335
10.1. Uwagi ogólne   335
10.2. Pojęcie nakładów w kontekście odstąpienia   335
10.3. Podstawa i przesłanki dochodzenia zwrotu nakładów na przedmiot świadczenia - kilka uwag szczegółowych   336
10.3.1. Podstawa   336
10.3.2. Przesłanki dochodzenia zwrotu nakładów. Nakłady w świetle projektów harmonizacyjnych/unifikacyjnych   337
10.4. Rodzaj nakładów podlegających zwrotowi   340
10.5. Nakłady podlegające zwrotowi przed dokonaniem odstąpienia. Moment miarodajny dla obliczania wartości nakładów   342
10.6. Nakłady podlegające zwrotowi po dokonaniu odstąpienia   344
10.7. Zwrot równowartości świadczenia z odliczeniem nakładów   344
10.8. Obliczanie wartości nakładów   346
10.9. Zwrot pożytków   347
10.10. Zwrot nakładów a wartości i interesy chronione przez odstąpienie   350
10.11. Wnioski   351
Rozdział XI	Wpływ odstąpienia na możliwość dochodzenia odszkodowania z tytułu niewykonania zobowiązania   354
11.1. Uwagi ogólne   354
11.2. Podstawa dochodzenia odszkodowania   355
11.3. Podmioty uprawnione do dochodzenia odszkodowania   356
11.4. Przesłanki dochodzenia odszkodowania   357
11.4.1. Zdarzenie wywołujące szkodę   358
11.4.2. Szkoda   361
11.4.3. Związek przyczynowy   362
11.5. Zakres przedmiotowy odszkodowania - okoliczności wpływające na wysokość odszkodowania   364
11.6. Przyczynienie się poszkodowanego   370
11.7. Roszczenie odszkodowawcze w projektach harmonizacyjnych/unifikacyjnych oraz w umowach międzynarodowych   371
11.8. Wpływ odstąpienia na uprawnienia wierzyciela na wypadek zwłoki   373
11.9. Roszczenia odszkodowawcze a odstąpienie jako uprawnienie z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej   377
11.10. Wnioski   378
Zakończenie - wnioski i dyskusja   381
Bibliografia   395