Obligacyjne skutki ustawowego prawa odstąpienia od umowy

• Druk: 2014
• Autor: Dominika Mróz-Krysta
• Wydawca: Wolters Kluwer Polska SA

Nagroda w konkursie Złote Skrzydła Dziennika Gazety Prawnej.






W monografii przedstawiono koncepcję ukształtowania treści zobowiązania łączącego strony, powstałego po odstąpieniu od umowy w sytuacji, gdy spełnione są przesłanki ustawowego odstąpienia od umowy. Autorka prezentuje kompleksowy, spójny model wzajemnych rozliczeń stron po dokonaniu odstąpienia od umowy. Ma on charakter uniwersalny, ponieważ jest niezależny od kwestii przejścia lub nieprzejęcia własności rzeczy po odstąpieniu, jak również może dotyczyć wszystkich rodzajów umów. Rozważania zawarte w publikacji zostały wzbogacone konkretnymi przykładami praktycznymi, na podstawie których ukazano wady i zalety funkcjonowania różnych koncepcji dotyczących rozliczeń po dokonaniu odstąpienia. W książce uwzględniono polskie przepisy prawne i regulacje innych państw dotyczące omawianych zagadnień. Zaprezentowano orzecznictwo Sądu Najwyższego, sądów apelacyjnych oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a także poglądy doktryny. Adresaci: Monografia przeznaczona jest dla adwokatów, radców prawnych, notariuszy i sędziów. Zainteresuje także przedsiębiorców oraz pracowników naukowych.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Prawo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-264-7402-6
• ISBN druku: 978-83-264-3305-4
• EAN: 9788326474026
• Liczba stron: 412

Wykaz skrótów | str. 17

Słowo wstępne | str. 21

Wstęp | str. 23

Część pierwsza
Podstawa rozliczeń między stronami po dokonaniu odstąpienia - kwestia odesłania do skutków bezpodstawnego wzbogacenia | str. 53

Rozdział I
Skutki odstąpienia w praktyce - trudności i kontrowersje | str. 55

1.1. Uwagi ogólne | str. 55

1.2. Przedmiot obowiązku zwrotu | str. 56

1.3. Stosowanie art. 494 k.c. | str. 56

1.4. Wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy podlegającej zwrotowi | str. 57

1.5. Stosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu | str. 59

1.6. Odstąpienie a odszkodowanie z tytułu niewykonania zobowiązania | str. 61

1.7. Jakie wartości i interesy stron chroni odstąpienie od umowy | str. 62

1.8. Co należy uzyskać przez odstąpienie | str. 66

1.8.1. Usługi jako przedmiot umowy (usługi jako świadczenie wzajemne) | str. 72

1.8.2. Zbycie, utrata, uszkodzenie przedmiotu świadczenia | str. 73

1.8.3. Dzieło lub roboty budowlane w postaci nieukończonej | str. 76

1.9. Rozliczenia przy odstąpieniu częściowym | str. 79

1.10. Wnioski | str. 79

Rozdział II
Funkcje różnych rodzajów odstąpienia i rozliczeń po ich dokonaniu | str. 81

2.1. Uwagi ogólne | str. 81

2.2. Kryteria wyboru rodzajów odstąpienia do analizy | str. 82

2.3. Różne rodzaje odstąpienia w kontekście pełnionych funkcji | str. 83

2.3.1. Umowne prawo odstąpienia | str. 83

2.3.2. Konsumenckie prawo odstąpienia | str. 87

2.3.3. Odstąpienie syndyka masy upadłości od umowy wzajemnej | str. 92

2.3.4. Ustawowe prawo odstąpienia od umowy wzajemnej | str. 94

2.3.5. Model mieszany - odstąpienie przewidziane tak zwaną umową deweloperską | str. 97

2.4. Pozostałe czynniki zróżnicowania różnych rodzajów odstąpienia | str. 100

2.4.1. Definitywność zobowiązania | str. 100

2.4.2. Układ interesów podmiotów stosunku prawnego | str. 104

2.4.3. Konieczność liczenia się z obowiązkiem zwrotu przedmiotów świadczeń | str. 106

2.5. Podobieństwa między różnymi rodzajami odstąpienia | str. 109

2.6. Czynniki zróżnicowania różnych rodzajów odstąpienia a rozliczenia między stronami | str. 110

2.7. Wnioski | str. 111

Rozdział III
Wpływ odstąpienia na istnienie umowy i na stosunek zobowiązaniowy | str. 114

3.1. Uwagi ogólne | str. 114

3.2. Przedmiot oddziaływania odstąpienia - umowa czy stosunek zobowiązaniowy | str. 116

3.2.1. Potrzeba i sens wyróżnienia przedmiotu oddziaływania odstąpienia | str. 116

3.2.2. Struktura stosunku zobowiązaniowego | str. 117

3.2.3. Koncepcje w dawnej literaturze niemieckiej - teoria skutków bezpośrednich, teoria pośrednia, teoria skutków pośrednich | str. 120

3.2.4. Teoria wygaśnięcia zobowiązania | str. 122

3.2.5. Teoria przekształcenia (Umwandlungstheorie) | str. 124

3.2.6. Teoria samoistnego zobowiązania | str. 128

3.3. Wpływ odstąpienia na poszczególne prawa i zobowiązania umowne | str. 131

3.3.1. Wpływ odstąpienia na istnienie głównych zobowiązań umownych - zwalniająca funkcja odstąpienia | str. 131

3.3.2. Wpływ odstąpienia na istnienie praw akcesoryjnych | str. 132

3.3.2.1. Uwagi ogólne | str. 132

3.3.2.2. Wpływ odstąpienia na zabezpieczenia wierzytelności | str. 133

3.3.2.3. Wpływ odstąpienia na zastrzeżenie zadatku | str. 141

3.4. Konwencja wiedeńska o międzynarodowej sprzedaży towarów oraz międzynarodowe projekty harmonizacyjne/unifikacyjne | str. 141

3.4.1. Regulacja konwencyjna | str. 141

3.4.2. Zasady europejskiego prawa umów (PECL), projekt Wspólnego systemu odniesienia (DCFR), Zasady Acquis, Zasady UNIDROIT, Zasady TRANS-LEX | str. 147

3.5. Ocena poszczególnych koncepcji w świetle funkcji odstąpienia i wartości chronionych przez odstąpienie | str. 150

3.6. Wnioski | str. 151

Rozdział IV
Kontrowersje wokół zasięgu czasowego skutków odstąpienia | str. 155

4.1. Uwagi ogólne | str. 155

4.2. Niejednolitość regulacji dotyczących wpływu odstąpienia na istnienie zobowiązania w wybranych porządkach prawnych. System romański i system germański - prezentacja koncepcji | str. 156

4.2.1. Koncepcja romańska - przyjęcie skutku odstąpienia ex tunc | str. 157

4.2.2. Koncepcja germańska - przyjęcie skutku odstąpienia ex nunc | str. 160

4.3. Prawo polskie | str. 161

4.3.1. Odpadnięcie kauzy | str. 165

4.3.2. Stosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu jako konsekwencja odstąpienia | str. 166

4.3.3. Korzystanie z rzeczy po dokonaniu odstąpienia | str. 168

4.4. Krytyka retroaktywności odstąpienia | str. 168

4.4.1. Możliwość dochodzenia odszkodowania | str. 169

4.4.2. Redefinicja pojęcia retroaktywności a funkcja odstąpienia | str. 169

4.4.2.1. Wyróżnienie retroaktywności - fikcji i retroaktywności - techniki na gruncie prawa francuskiego i na tle art. 395 § 2 k.c. | str. 172

4.4.3. Wykładnia językowa | str. 175

4.4.4. Wpływ odstąpienia na możliwość dochodzenia zastrzeżonych kar umownych | str. 183

4.5. Pogląd pośredni (obligacyjne skutki ex tunc) | str. 186

4.5.1. Prawo włoskie - teoria zdarzenia odnawiającego zobowiązanie | str. 189

4.5.2. Prawo austriackie | str. 190

4.6. Projekty unifikacyjne/harmonizacyjne - europeizacja prawa cywilnego | str. 190

4.6.1. Zasady europejskiego prawa umów (PECL) | str. 190

4.6.2. Projekt Wspólnego systemu odniesienia (DCFR) | str. 191

4.6.3. Zasady Acquis | str. 191

4.6.4. Zasady międzynarodowych umów handlowych UNIDROIT | str. 192

4.6.5. Projekt instrumentu opcjonalnego | str. 192

4.6.6. Zasady TRANS-LEX | str. 194

4.7. Zasięg czasowy skutków odstąpienia a rozliczenia między stronami po dokonaniu odstąpienia | str. 194

4.8. Wnioski | str. 195

Rozdział V
Podstawa rozliczeń między stronami po skorzystaniu z ustawowego prawa odstąpienia - analiza krytyczna istniejących koncepcji | str. 199

5.1. Uwagi ogólne | str. 199

5.2. Prezentacja koncepcji | str. 201

5.2.1. Wykładnia literalna art. 494 k.c. - samoistny i wyczerpujący charakter normy | str. 201

5.2.2. Dopuszczalność wzajemnego stosowania analogii norm regulujących różne rodzaje odstąpienia | str. 202

5.2.3. Bezpodstawne wzbogacenie | str. 206

5.2.4. Przepisy o rozliczeniach między właścicielem a posiadaczem | str. 209

5.3. Wpływ przyjęcia poszczególnych koncepcji na rozliczenia między stronami | str. 211

5.3.1. Zwrot przedmiotu świadczenia (przedmiotu umowy) | str. 211

5.3.2. Dalsze rozliczenia między stronami | str. 215

5.3.2.1. Wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotu świadczenia | str. 215

5.3.2.2. Nakłady | str. 221

5.4. Reżim bezpodstawnego wzbogacenia - konsekwencje zastosowania pozostałych przepisów | str. 223

5.4.1. Zasada surogacji | str. 223

5.4.2. Wydanie korzyści przez osobę trzecią | str. 224

5.4.3. Przepadek | str. 225

5.5. Konsekwencje przyjęcia poszczególnych koncepcji rozliczeń między stronami a wartości i interesy stron chronione przez odstąpienie oraz trudności, które odstąpienie rodzi w praktyce | str. 225

5.5.1. Reakcja na naruszenie zobowiązania | str. 225

5.5.2. Dochodzenie naprawienia szkody | str. 226

5.5.3. Brak możliwości dochodzenia równowartości utraconego przedmiotu świadczenia a restytucyjna funkcja odstąpienia | str. 227

5.5.4. Obowiązek zwrotu a stan aktualności wzbogacenia | str. 228

5.5.5. Zwrot wartości pierwotnej i przedmiot obowiązku zwrotu | str. 229

5.5.6. Pozostałe rozliczenia między stronami | str. 230

5.6. Wnioski | str. 231

Rozdział VI
Koncepcja odesłania do skutków bezpodstawnego wzbogacenia | str. 233

6.1. Uwagi ogólne | str. 233

6.2. Stosunek bezpodstawnego wzbogacenia do art. 494 k.c. | str. 234

6.3. Koncepcje odesłania do podstawy prawnej i odesłania do skutków prawnych | str. 235

6.4. Odesłanie art. 494 k.c. do skutków prawnych bezpodstawnego wzbogacenia na gruncie prawa polskiego. Wzajemna relacja norm art. 494 i art. 495 § 1 k.c. | str. 237

6.5. Charakter i technika odesłania - nakaz odpowiedniego stosowania przepisów | str. 241

6.6. Co oznacza przyjęcie odesłania art. 494 k.c. do skutków bezpodstawnego wzbogacenia | str. 244

6.7. Konsekwencje odesłania do skutków prawnych bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie obowiązku zwrotu | str. 244

6.8. Konsekwencje odesłania do skutków prawnych bezpodstawnego wzbogacenia w zakresie pozostałych rozliczeń między stronami | str. 245

6.8.1. Wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotu świadczenia | str. 245

6.8.2. Nakłady poczynione na przedmiot świadczenia | str. 246

6.8.3. Odesłanie do skutków prawnych bezpodstawnego wzbogacenia a pozostałe środki restytucyjne przewidziane w przepisach regulujących bezpodstawne wzbogacenie | str. 247

6.8.3.1. Wydanie korzyści przez osobę trzecią | str. 247

6.8.3.2. Przepadek | str. 248

6.8.3.3. Naprawienie szkody w świetle art. 414 k.c. | str. 248

6.9. Koncepcja odesłania do skutków bezpodstawnego wzbogacenia a wartości i interesy chronione przez ustawowe prawo odstąpienia | str. 249

6.10. Poszczególne przypadki odstąpienia a możliwość stosowania art. 494 k.c. | str. 250

6.10.1. Uwagi ogólne | str. 250

6.10.2. Odstąpienie z powodu częściowej niemożliwości świadczenia | str. 251

6.10.3. Odstąpienie z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej | str. 252

6.10.4. Odstąpienie od umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane (art. 635, art. 637 § 2, art. 640, art. 644 i art. 656 k.c.) | str. 253

6.10.4.1. Opóźnienie z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła (art. 635 k.c.) | str. 253

6.10.4.2. Wadliwe wykonywanie dzieła (art. 636 § 1 k.c.) | str. 256

6.10.4.3. Rękojmia za wady dzieła (art. 637 § 2 k.c.) | str. 257

6.10.4.4. Odstąpienie z powodu braku współdziałania zamawiającego (art. 640 k.c.) | str. 258

6.10.4.5. Odstąpienie za zapłatą umówionego wynagrodzenia (art. 644 k.c.) | str. 259

6.10.4.6. Odstąpienie od umowy o roboty budowlane ze względu na brak wymaganej gwarancji zapłaty (art. 6494 § 1 k.c.) | str. 259

6.10.4.7. Odstąpienie od umowy o roboty budowlane ze względu na wadliwe ich wykonywanie lub z tytułu rękojmi (art. 656 k.c.) | str. 260

6.10.5. Odstąpienie z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową (art. 8 ust. 4 ustawy o sprzedaży konsumenckiej) | str. 260

6.10.6. Odstąpienie w razie zastrzeżenia zadatku (art. 394 k.c.) | str. 263

6.10.7. Odstąpienie od umowy na podstawie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych | str. 264

6.10.8. Odstąpienie na gruncie ustawy deweloperskiej | str. 265

6.11. Wnioski | str. 267

Rozdział VII
Zróżnicowanie czynników wpływu na rozliczenia między stronami po dokonaniu odstąpienia | str. 269

7.1. Uwagi ogólne | str. 269

7.2. Wpływ winy na rozliczenia między stronami | str. 269

7.2.1. Wina jako zasada odpowiedzialności | str. 270

7.2.2. Wina w znaczeniu okoliczności, za które strona ponosi odpowiedzialność | str. 270

7.3. Status konsumenta (skutki odstąpienia od umowy sprzedaży konsumenckiej) | str. 272

7.3.1. Zakres zwrotu spełnionych świadczeń | str. 272

7.3.2. Wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotu świadczenia | str. 274

7.4. Zbieg podstaw do odstąpienia | str. 279

7.5. Wpływ zastrzeżenia własności rzeczy sprzedanej na rozliczenia między stronami | str. 281

7.6. Wnioski | str. 284

Część druga
Konsekwencje odesłania do skutków bezpodstawnego wzbogacenia | str. 285

Rozdział VIII
Zasady wykonania i skutki niewykonania obowiązku zwrotu przedmiotu spełnionego świadczenia | str. 287

8.1. Uwagi ogólne | str. 287

8.2. Zakres przedmiotowy obowiązku zwrotu - wyłączenie zasady aktualności wzbogacenia | str. 288

8.2.1. Wartość przedmiotu świadczenia podlegającego zwrotowi | str. 288

8.2.2. Wydanie pożytków i korzyści uzyskanych z przedmiotu świadczenia | str. 293

8.2.3. Wydanie równowartości korzyści | str. 294

8.2.3.1. Wydanie równowartości korzyści w przypadku całkowitej utraty przedmiotu świadczenia (gdy zwrot jest niemożliwy) | str. 294

8.2.3.2. Wydanie równowartości korzyści jako instrument wyrównania do pierwotnej wartości przedmiotu świadczenia. Sposób obliczania równowartości korzyści podlegającej wydaniu | str. 296

8.2.3.3. Wydanie równowartości korzyści w przypadku, gdy zwrot przedmiotu świadczenia jest niecelowy lub nadmiernie utrudniony | str. 297

8.3. Roszczenie o wydanie surogatów | str. 297

8.4. Charakter i źródło zobowiązań do zwrotu przedmiotów świadczeń | str. 298

8.5. Zasady wykonania obowiązku zwrotu | str. 302

8.5.1. Ogólne zasady wykonania zobowiązań | str. 302

8.5.2. "Zasięg" teorii przekształcenia | str. 303

8.5.2.1. Prawo wstrzymania się ze spełnieniem świadczenia wzajemnego | str. 304

8.5.2.2. Przedawnienie | str. 305

8.6. Skutki niewykonania obowiązku zwrotu - wyłączenie niektórych przepisów o skutkach niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych | str. 307

8.7. Konieczność liczenia się z obowiązkiem zwrotu świadczeń (dotyczy to statusu konsumenta) | str. 308

8.8. Dopuszczalność odstąpienia w sytuacji, gdy przedmiot świadczenia został zniszczony lub w inny sposób utracony (unicestwiony) | str. 308

8.9. Wnioski | str. 310

Rozdział IX
Wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotu świadczenia oraz odszkodowanie za pogorszenie jego wartości lub utratę | str. 312

9.1. Uwagi ogólne | str. 312

9.2. Podstawa dochodzenia wynagrodzenia | str. 315

9.3. Zapłata wynagrodzenia za korzystanie z przedmiotu świadczenia jako postać wydania równowartości korzyści | str. 318

9.4. Charakter roszczenia o zapłatę wynagrodzenia oraz kwestie dowodowe | str. 319

9.5. Zakres przedmiotowy wynagrodzenia za korzystanie z przedmiotu świadczenia | str. 320

9.6. Zasady dotyczące ustalania wynagrodzenia | str. 322

9.7. Wartość korzyści, której równowartość podlega zwrotowi | str. 324

9.8. Początkowy moment naliczania wynagrodzenia | str. 327

9.9. Wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotu świadczenia w świetle projektów harmonizacyjnych/unifikacyjnych | str. 329

9.10. Odszkodowanie za utratę i pogorszenie rzeczy | str. 331

9.11. Roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z przedmiotu świadczenia a roszczenie o zwrot świadczeń | str. 331

9.12. Wnioski | str. 333

Rozdział X
Rozliczenie nakładów dokonanych na przedmiot świadczenia | str. 335

10.1. Uwagi ogólne | str. 335

10.2. Pojęcie nakładów w kontekście odstąpienia | str. 335

10.3. Podstawa i przesłanki dochodzenia zwrotu nakładów na przedmiot świadczenia - kilka uwag szczegółowych | str. 336

10.3.1. Podstawa | str. 336

10.3.2. Przesłanki dochodzenia zwrotu nakładów. Nakłady w świetle projektów harmonizacyjnych/unifikacyjnych | str. 337

10.4. Rodzaj nakładów podlegających zwrotowi | str. 340

10.5. Nakłady podlegające zwrotowi przed dokonaniem odstąpienia. Moment miarodajny dla obliczania wartości nakładów | str. 342

10.6. Nakłady podlegające zwrotowi po dokonaniu odstąpienia | str. 344

10.7. Zwrot równowartości świadczenia z odliczeniem nakładów | str. 344

10.8. Obliczanie wartości nakładów | str. 346

10.9. Zwrot pożytków | str. 347

10.10. Zwrot nakładów a wartości i interesy chronione przez odstąpienie | str. 350

10.11. Wnioski | str. 351

Rozdział XI
Wpływ odstąpienia na możliwość dochodzenia odszkodowania z tytułu niewykonania zobowiązania | str. 354

11.1. Uwagi ogólne | str. 354

11.2. Podstawa dochodzenia odszkodowania | str. 355

11.3. Podmioty uprawnione do dochodzenia odszkodowania | str. 356

11.4. Przesłanki dochodzenia odszkodowania | str. 357

11.4.1. Zdarzenie wywołujące szkodę | str. 358

11.4.2. Szkoda | str. 361

11.4.3. Związek przyczynowy | str. 362

11.5. Zakres przedmiotowy odszkodowania - okoliczności wpływające na wysokość odszkodowania | str. 364

11.6. Przyczynienie się poszkodowanego | str. 370

11.7. Roszczenie odszkodowawcze w projektach harmonizacyjnych/unifikacyjnych oraz w umowach międzynarodowych | str. 371

11.8. Wpływ odstąpienia na uprawnienia wierzyciela na wypadek zwłoki | str. 373

11.9. Roszczenia odszkodowawcze a odstąpienie jako uprawnienie z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej | str. 377

11.10. Wnioski | str. 378

Zakończenie - wnioski i dyskusja | str. 381

Bibliografia | str. 395