Podręczna gramatyka języka polskiego

• Druk: Warszawa, 2010
• Autor: Alicja Nagórko
• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Nowy podręcznik do gramatyki języka polskiego przeznaczony dla studentów polonistyki, slawistyki i innych kierunków humanistycznych. Autorka, wykorzystując najnowszy stan badań, omawia zagadnienia dotyczące budowy i funkcjonowania języka. Porządkuje terminologię oraz omawia dyskusyjne kwestie, takie jak chociażby podział na części mowy i części zdania, w bardzo przystępny sposób, aby nawet początkujący student mógł zrozumieć istotę problemu. Wykład urozmaicają analizy przykładów zaczerpniętych nie tylko z literatury pięknej, ale również z rozmów, tekstów prasowych i internetowych oraz materiałów reklamowych.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Językoznawstwo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-01-16092-0
• ISBN druku: 978-83-01-16092-0
• Liczba stron: 226

Przedmowa 13
1. Wstęp  15
	1.1. Czym jest gramatyka? 15
	1.2. Polszczyzna na tle innych języków  22
	1.3. Ewolucja systemu gramatycznego  27
		1.3.1. Fleksja rzeczownika  29
		1.3.2. Liczebniki  30
		1.3.3. Zaimki  31
		1.3.4. Fleksja czasownika  32
		1.3.5. Innowacje składniowe  33
		1.3.6. Językowe skutki globalizacji   34
2. Fonetyka 38
	2.1. Mówienie - fonetyka artykulacyjna   38
	2.2. Dźwięki mowy - fonetyka akustyczna 40
	2.3. Słyszenie - fonetyka audytywna 43
	2.4. Alfabet fonetyczny   46
	2.5. Inwentarz polskich głosek 47
		2.5.1. Samogłoski   47
			2.5.1.1. Samogłoski ustne 47
			2.5.1.2. Samogłoski nosowe   49
			2.5.1.3. Dyftongi   51
		2.5.2. Spółgłoski  52
			2.5.2.1. Spółgłoski zwarto-wybuchowe (okluzywne)  53
			2.5.2.2. Spółgłoski półotwarte (sonorne, sonanty)   55
				2.5.2.2.1. Spółgłoski nosowe  55
				2.5.2.2.2. Spółgłoski drżące (wibranty, trele)  56
				2.5.2.2.3. Spółgłoski boczne (lateralne) 57
			2.5.2.3. Spółgłoski szczelinowe (frykaty, spiranty)   57
			2.5.2.4. Spółgłoski zwarto-szczelinowe (afrykaty)   59
	2.6. Wpływ pisma na wymowę 60
3. Fonologia  62
	3.1. Fonologia a fonetyka 62
	3.2. Podstawowa jednostka fonologii: fonem  64
	3.3. Ile fonemów liczy polszczyzna? 66
	3.4. Upodobnienia i inne procesy fonologiczne   69
		3.4.1. Upodobnienia pod względem dźwięczności 71
		3.4.2. Upodobnienia pod względem miejsca artykulacji 72
		3.4.3. Upodobnienia pod względem sposobu artykulacji   73
			3.4.3.1. Odpodobnienie (dysymilacja)  73
			3.4.3.2. Uproszczenie (elizja)   74
			3.4.3.3. Przestawka (metateza) 74
			3.4.3.4. Wstawienie (epenteza) 74
	3.5. Fonologia suprasegmentalna  75
		3.5.1. Sylaba  75
			3.5.1.1. Model liniowy   75
			3.5.1.2. Model nieliniowy  76
		3.5.2. Wyraz fonologiczny 78
			3.5.2.1. Akcent  78
			3.5.2.2. Rytm 81
		3.5.3. Fraza fonologiczna  81
		3.5.4. Intonacja zdaniowa. Akcent rematyczny (fokus) 82
4. Morfematyka (analiza morfemowa)   84
	4.1. Mniejsze od wyrazu: morfemy 84
	4.2. Warianty morfemów: allomorfy 87
	4.3. Rodzaje morfemów   89
	4.4.  Łączliwość morfemów: morfotaktyka 92
5. Morfologia jako gramatyka wyrazu   95
	5.1. Granice wyrazu 95
		5.1.1. Słowo a wyraz 95
		5.1.2. Cztery piętra abstrakcji w rozumieniu wyrazu 96
			5.1.2.1. Wyraz pisany (graficzny) lub mówiony (fonetyczny)   96
			5.1.2.2. Wyraz tekstowy - najmniejsza forma swobodna   97
			5.1.2.3. Wyraz gramatyczny (słowoforma). Formy syntetyczne i analityczne  98
			5.1.2.4. Wyraz słownikowy (leksem) 101
	5.2. Części mowy  105
		5.2.1. Na początku była greka   105
		5.2.2. Współczesne kryteria podziału 106
			5.2.2.1. Klasy znaczeniowe  106
			5.2.2.2. Klasy gramatyczne  108
				5.2.2.2.1. Klasy gramatyczne charakteryzowane na podstawie składni   109
				5.2.2.2.2. Klasy gramatyczne charakteryzowane na podstawie fleksji   112
		5.2.3. Zdroworozsądkowy katalog części mowy w polszczyźnie 114
			5.2.3.1. Rzeczowniki  114
			5.2.3.2. Przymiotniki  116
			5.2.3.3. Przysłówki  117
			5.2.3.4. Liczebniki 119
			5.2.3.5. Zaimki  120
			5.2.3.6. Czasowniki  122
			5.2.3.7. Przyimki   123
			5.2.3.8. Spójniki   125
			5.2.3.9. Partykuły 126
			5.2.3.10. Wykrzykniki  127
6. Kategorie morfologiczne 129
	6.1. Problemy definicyjne. Typologia kategorii   129
	6.2. Kategorie werbalne (czasownikowe)   131
		6.2.1. Osoba gramatyczna 131
		6.2.2. Czas gramatyczny  134
		6.2.3. Aspekt gramatyczny, aspekt leksykalny, aspektualność  139
		6.2.4. Taksis, czyli porządek chronologiczny  145
		6.2.5. Tryb a modalność   146
		6.2.6. Strona i profilowanie treści (diateza) 150
		6.2.7. Negacja - czy kategoria morfologiczna?   153
		6.2.8. Liczba i rodzaj - lustrzane kategorie czasownika 154
		6.2.9. (Nie)określoność  154
	6.3. Kategorie nominalne (imienne)   155
		6.3.1. Rodzaj  155
		6.3.2. Deprecjatywność - honoryfikatywność  161
		6.3.3. Przypadek  163			
		6.3.4. Apel  168		
		6.3.5. Liczba  169
		6.3.6. Stopień  172
7. Słowotwórstwo  175
	7.1. Ikoniczność formy językowej  175
	7.2. Motywacja słowotwórcza   177
		7.2.1. Zakres motywacji  177
		7.2.2. Rodzaje motywacji 183
	7.3. Kategoryzacja  190
	7.4. Typy słowotwórstwa 192
		7.4.1. Definicja formy słowotwórczej i formantu 192
		7.4.2. Działania na morfemach   193
			7.4.2.1. Derywacja dodatnia   193
			7.4.2.2. Derywacja ujemna  195
			7.4.2.3. Derywacja wymienna 197
		7.4.3. Działania na wyrazach  199
			7.4.3.1. Złożenia i złożeniowce 199
			7.4.3.2. Kontaminacje  203
			7.4.3.3. Skróty i skrótowce (akronimy)  205
		7.4.4. Działania na fonemach  206
	7.5. Kategorie słowotwórcze   207
		7.5.1. Kategorie słowotwórcze rzeczowników  208
			7.5.1.1. Kategorie słowotwórcze w języku potocznym  208
			7.5.1.2. Kategorie słowotwórcze w odmianach specjalnych polszczyzny   209
		7.5.2. Kategorie słowotwórcze przymiotników   211
			7.5.2.1. Przymiotniki odprzymiotnikowe   212
			7.5.2.2. Przymiotniki odrzeczownikowe   212
			7.5.2.3. Przymiotniki odczasownikowe  213
		7.5.3. Kategorie słowotwórcze czasowników  213
	7.6. Gniazda, czyli słowotwórcze kategorie radialne   214
8. Fleksja, czyli odmiana  217
	8.1. Czasowniki  217
		8.1.1. Bezokolicznik 217
		8.1.2. Pozostałe formy nieokreślone   218
			8.1.2.1. Gerundium 218
			8.1.2.2. Formy nieokreślone o odmianie przymiotnikowej 219
			8.1.2.3. Nieodmienne formy nieokreślone 220
		8.1.3. Wzorce odmiany: dwu- czy trójpodział?   221
		8.1.4. Koniugacja polska w ujęciu Jana Tokarskiego 222
		8.1.5. Koniugacja polska w ujęciu Romana Laskowskiego 224
		8.1.6. Końcówki osobowe - fleksja a aglutynacja 226
		8.1.7. Co jest spornego w tematach fleksyjnych? 227
	8.2. Rzeczowniki  228
		8.2.1. Rzeczowniki nieodmienne czy synkretyczne? 228
		8.2.2. Paradygmat czy algorytm?  230
		8.2.3. Typy odmiany 232
			8.2.3.1. Rzeczowniki żeńskie   233
			8.2.3.2. Rzeczowniki męskie   234
			8.2.3.3. Rzeczowniki nijakie   235
		8.2.4. Końcówki współfunkcyjne i ich użycie  236
			8.2.4.1. Kryterium fonologiczne  237
			8.2.4.2. Kryterium morfologiczne   237
			8.2.4.3. Kryterium semantyczne  238
			8.2.4.4. Kryterium genetyczne 238
			8.2.4.5. Kryterium pragmatyczne  239
	8.3. Przymiotniki  239
		8.3.1. Charakterystyka ogólna   239
		8.3.2. Wzory odmiany   240
	8.4. Liczebniki   242
		8.4.1. Charakterystyka ogólna   242
		8.4.2. Odmiana liczebników głównych  243
		8.4.3. Odmiana liczebników zbiorowych   246
	8.5. Zaimki 248
		8.5.1. Problemy klasyfikacyjne 248
		8.5.2. Zaimki partnerskie   249
		8.5.3. Zaimki anaforyczne i zwrotne   250
		8.5.4. Zaimki nieokreślone i przeczące  252
		8.5.5. Zaimki wskazujące 254
		8.5.6. Zaimki dzierżawcze 255
		8.5.7. Zaimki pytajno-względne 256
9. Składnia 257
	9.1. Tekst a funkcja komunikatywna języka 257
	9.2. Wypowiedzenie - powiadomienie  259
		9.2.1. Zawiadomienie  259
		9.2.2. Zdanie  259
		9.2.3. Równoważnik zdania  261
		9.2.4. Frazemy - pogranicze składni i frazeologii 263
	9.3. Zdanie a fraza  264
		9.3.1. Pojęcie frazy i składnika   265
		9.3.2. Frazy współrzędne i niewspółrzędne 265
		9.3.3. Struktury endo- i egzocentryczne  268
	9.4. Typy związków w zdaniu   269
	9.5. Konotacja i walencja (wartościowość) 272
	9.6. Akomodacja w składni  276
	9.7. Budowa zdania - kategorie funkcjonalne  280
		9.7.1. Podmiot 280
			9.7.1.1. Podmiot mianownikowy  281
			9.7.1.2. Podmioty niemianownikowe 283
			9.7.1.3. Grupa zdaniowa jako podmiot gramatyczny 285
			9.7.1.4. Inne podmioty nietypowe   286
			9.7.1.5. Blokada podmiotu  286
			9.7.1.6. Zdania bezpodmiotowe 287
		9.7.2. Orzeczenie  287
			9.7.2.1. Orzeczenie proste 287
			9.7.2.2. Bezokolicznik w pozycji orzeczenia  288
			9.7.2.3. Orzeczenia złożone  289
			9.7.2.4. Orzeczenia peryfrastyczne   289
			9.7.2.5. Orzeczenie sekundarne 290
			9.7.2.6. Zdanie podrzędne jako orzecznik 290
		9.7.3. Dopełnienie jako człon konotowany zdania 291
			9.7.3.1. Dopełnienie w bierniku 292
			9.7.3.2. Dopełnienie w dopełniaczu   293
			9.7.3.3. Pozostałe przypadki zależne 294
			9.7.3.4. Dopełnienie w bezokoliczniku  295
			9.7.3.5. Zdania dopełnieniowe 295
		9.7.4. Przydawka jako niekonotowany, ale akomodowany podrzędnik grupy rzeczownikowej  296
			9.7.4.1. Zgoda paradygmatyczna  296
				9.7.4.1.1. Podrzędnik przymiotnikowy 296
				9.7.4.1.2. Podrzędnik rzeczownikowy 297
			9.7.4.2. Zgoda selektywna  297
				9.7.4.2.1. Zgoda selektywna z akomodowanym mianownikiem   297
				9.7.4.2.2. Zgoda selektywna z akomodowanym dopełniaczem  298
				9.7.4.2.3. Zgoda selektywna z innym przypadkiem zależnym  298
			9.7.4.3. Przydawki nieakomodowane 299
			9.7.4.4. Apozycja   299
		9.7.5. Okolicznik jako niekonotowany i nieakomodowany podrzędnik grupy czasownikowej  299
			9.7.5.1. Okoliczniki modyfikacyjne 300
			9.7.5.2. Okoliczniki sytuacyjne 301
			9.7.5.3. Okoliczniki przyczynowo-skutkowe  302
			9.7.5.4. Okoliczniki modalne   304
	9.8. Schematy zdaniowe - kategorie formalne   304
	9.9. Problematyka zdania złożonego 307
		9.9.1. Zdania współrzędne 308
		9.9.2. Zdania niewspółrzędne 310
			9.9.2.1. Zdania dopełniające (intensjonalne)  310
			9.9.2.2. Zdania czasowe   311
			9.9.2.3. Zdania przyczynowo-skutkowe   312
			9.9.2.4. Zdania porównawcze   313
			9.9.2.5. Zdania względne 314
	9.10. Modalność zdaniowa  315
	9.11. Komunikatywna struktura zdania i dyskursu  317
Lista skrótów i symboli   320
Alfabet IPA 321
Literatura   323
Indeks  329