Poeta (bez)religijny

• Druk: 2015
• Autor: Przemysław Dakowicz
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Pisarską biografię Różewicza otwierają młodzieńcze wiersze religijne publikowane w miesięczniku Związku Sodalicji Mariańskich Uczniów Szkół Średnich w Polsce „Pod Znakiem Marji”, zamykają zaś prośba o chrześcijański pochówek, stwierdzenie przynależności do Kościoła katolickiego oraz ekumeniczne wezwanie do zgody między „rozdzielonymi wyznaniami” i do przezwyciężania różnic dzielących „kultury i narody”. Między tymi biegunami rozciąga się wielowątkowa twórczość poetycka, prozatorska i dramaturgiczna Różewicza, który przez wiele lat przedstawiany był przez badaczy literatury jako apostata, ateista lub ‒ w najlepszym razie ‒ agnostyk. Do takiego postrzegania autora Głosu Anonima przyczyniły się jego własne dzieła, ze słynnymi wierszami Lament i Ocalony na czele, oraz specyficzny kształt powojennego życia społeczno-kulturalnego, którego komunistyczni inżynierowie wyjątkowo ochoczo akcentowali wątki w kulturze i sztuce współbrzmiące z bliską im ideologią.
Na niniejszą książkę złożyły się artykuły z kilku ostatnich lat. Punktem wyjścia jest tu późny wiersz nauka chodzenia, którego bohaterem uczynił Różewicz protestanckiego teologa Dietricha Bonhoeffera, twórcę koncepcji „chrześcijaństwa bezreligijnego”, wedle którego chrześcijanin współczesny musi zanurzyć się w „bezbożny” świat, by – w jedności ze Zbawicielem – doświadczyć ostatecznego opuszczenia i ogołocenia. W dwóch tekstach otwierających książkę autor stara się udowodnić, że teologia autora Naśladowania skłoniła Różewicza do ponownego przemyślenia problemu wiary i stała się podstawą rozwiązania elementarnej sprzeczności sformułowanej w słynnym wierszu bez: „życie bez boga jest możliwe / życie bez boga jest niemożliwe”. Od czasu opublikowania nauki chodzenia nie sposób mówić o Różewiczu inaczej niż jako o „poecie (bez)religijnym”.
W kolejnych artykułach ukazano związek twórczość Różewicza z katastrofizmem Dwudziestolecia, przede wszystkim z myślą Stanisława Ignacego Witkiewicza i poddano szczegółowej analizie i interpretacji trzy redakcje wiersza ***[Czas na mnie…] z przełomowego tomu Płaskorzeźba, próbując dowieść, że w przestrzeni międzytekstowej ujawnia się tu procesualna i dynamiczna świadomość człowieka „(bez)religijnego”, który „nie wierzy w Boga, ale jest człowiekiem… wierzącym”.
W aneksie znajdzie Czytelnik zapis rozmowy z Janem Stolarczykiem, długoletnim wydawcą dzieł Różewicza, do której doszło latem 2011 r. w Nowym Sączu. Jej przedmiot stanowi biograficzno-pisarskie tło relacji łączącej Tadeusza Różewicza i Czesława Miłosza.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Literaturoznawstwo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-7969-648-2
• ISBN druku: 978-83-7969-647-5
• Liczba stron: 194

Pobierz spis treści»

Wykaz skrótów  10
Słowo wstępne  14
Różewicz i Bonhoeffer. Na marginesie wiersza nauka chodzenia  18
Bonhoeffer  20
Różewicz  40
Druga noga poety (czyli o czym milczy Tadeusz Różewicz)  66
Zwierzę (człowiek niewierzący)  67
Łaska wiary  70
Zwłoki poety  72
Głód dziecka  74
Palec na ustach  77
Poeta (bez)religijny  80
Poezja po apokalipsie. Kilka uwag o katastroficznych źródłach twórczości Tadeusza Różewicza  90
Między słowem, milczeniem i… słowem. O wierszu ***[Czas na mnie…] z tomu płaskorzeźba  104
„Jeszcze jestem w drodze”. O rękopiśmiennych wariantach wiersza ***[Czas na mnie…] Tadeusza Różewicza  116
Redakcja pierwotna  118
Opis  118
Próba rekonstrukcji pierwotnej redakcji wiersza  119
Charakterystyka skreśleń i korektur  124
Próba interpretacji  125
Redakcja pośrednia  141
Opis  141
Rekonstrukcja pośredniej redakcji wiersza  143
Charakterystyka skreśleń i przeniesień  144
Próba interpretacji  144
Redakcja ostateczna a redakcje wcześniejsze  145
Wiersz fantomowy  147
Aneks  156
Anioł w majtkach polixeny. O Miłoszu i Różewiczu rozmawiają Przemysław Dakowicz i Jan Stolarczyk  158
Bibliografia  186
Nota bibliograficzna  190
Indeks  192