Polskie intensyfikatory w ujęciu historycznym - 04 Intensyfikatory bazujące na wyrażeniach parametrycznych

• Druk: Katowice, 2015
• Seria / cykl: Prace Naukowe UŚ; Językoznawstwo Polonistyczne
• Autor: Barbara Mitrenga, Dagmara Bałabaniak
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Publikacja dotyka zagadnienia intensyfikacji wyrażeń. Ponieważ intensywność jest pojmowana w sposób semantyczny, zakres pracy obejmuje jednostki leksykalne zbliżone znaczeniowo do współczesnego "bardzo". Opis diachroniczny został powiązany z opisem synchronicznym, co umożliwiło prezentację funkcjonowania jednostek typu "diabelnie", "przednie", "wysoce" w dawnej i obecnej polszczyźnie. Wykorzystanie obu perspektyw pozwoliło na to, by z jednej strony przedstawić genezę i przemiany konkretnych wyrażeń, z drugiej zaś – uchwycić mechanizm językowy, który leży u źródła tych przemian. Książka adresowana jest do językoznawców, m.in. badaczy dawnej i współczesnej polszczyzny, lingwistów zainteresowanych przemianami zachodzącymi w języku polskim oraz statusem jednostek w polszczyźnie, studentów kierunków polonistycznych oraz miłośników języka polskiego, chcących poszerzyć swoją wiedzę na temat sposobów wyrażania intensywności w języku.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Językoznawstwo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-8012-742-5

Spis treści

Wstęp / 7

C z ę ś ć  p i e r w s z a
Charakterystyka wyrażeń intensyfikujących
Dagmara Bałabaniak

1. Status intensyfikatora ― problemy metodologiczne / 13
1.1. Wśród wyrażeń funkcyjnych / 13
1.2. Intensyfikatory jako operatory metapredykatywne / 16
1.3. Synchronia a diachronia. Intensywność jako kategoria gramatyczna i semantyczna / 21

2. Ilość ― siła ― stopień / 25
2.1. Wielkość jako kategoria powiązana z ilością / 27
2.2. Nasilenie cechy lub zjawiska / 34
2.3. Bardzo i bardziej. Więcej. Kształtowanie się kategorii stopnia / 43

3. Mechanizmy przemian wykładników intensywności / 55
3.1. Od przysłówka do intensyfikatora. Mechanizm kształtowania się intensyfikatorów / 56
3.2. Grupy semantyczne wyrażeń intensyfikujących / 60
3.3. Intensyfikacja czy wyróżnienie predykatu? Problem łączliwości / 68
3.4. Wyrażenia przyimkowe a wyrażenia intensyfikujące / 72
3.5. Pozostałe konstrukcje / 77

C z ę ś ć  d r u g a
Wokół historii polskich intensyfikatorów
Barbara Mitrenga

4. Intensyfikatory bazujące na wyrażeniach parametrycznych / 83
4.1. Status intensyfikatorów typu dalece, wysoce, wielce w polszczyźnie / 83
4.2. Dalece i daleko w ujęciu historycznojęzykowym / 85
4.3. Geneza i rozwój wielce, wielice, wielko i wieliko w staropolszczyźnie / 90
4.4. Intensyfikator wielce ― historia, funkcja, znaczenie / 95
4.5. Status wysoce i wysoko w staropolszczyźnie / 105
4.6. Intensyfikator wysoce na przestrzeni wieków. Wysoce versus wysoko / 108

5. Wielmi. Intensyfikator związany z kategoriami ilości i wielkości / 121
5.1. Geneza i status wielmi w dobie staropolskiej / 121
5.2. Losy wielmi w polszczyźnie / 125

6. Intensyfikatory związane z kategorią siły / 129
6.1. Pochodzenie, status i rozwój jednostek silnie, silno, nasilnie, nasilno i usilnie w staropolszczyźnie / 129
6.2. Rozwój silnie, silno, usilnie od XVI wieku do współczesności / 136

7. Przednie. Intensyfikator związany z pozytywnym wartościowaniem / 147
7.1. Intensyfikator przednie versus przedni i przednio / 147
7.2. Geneza i rozwój intensyfikatora przednie / 149

8. Intensyfikatory związane z nazwami złego ducha / 155
8.1. Status jednostki diabelnie w polszczyźnie / 155
8.2. Geneza i rozwój intensyfikatora diabelnie / 157
8.3. Status jednostek diablo i diabelsko w polszczyźnie / 162
8.4. Diablo i diabelsko w historii polszczyzny / 164
8.5. Historia jednostek kaducznie i szatańsko w języku polskim / 167
8.6. Wykładniki intensywności typu za diabły, za katy i jak diabli / 174

Zakończenie / 179

Literatura / 185
Indeks wyrażeń wymienionych w pracy / 191

Summary / 193
Резюме / 195