Postępowanie odwoławcze w sprawach karnych. Komentarz. Orzecznictwo
Publikacja podzielona jest na dwie części. Pierwsza z nich zawiera klasyczny komentarz do wybranych artykułów Kodeksu postępowania karnego, opatrzony dodatkowo wyborem orzecznictwa (ze wskazaniem linii orzeczniczych i orzeczeń odmiennych) i informacją o przepisach powiązanych. W drugiej natomiast umieszczono suplement zawierający wzory apelacji uwzględniające poszczególne podstawy odwoławcze, w tym w sprawach o wykroczenia i w sprawach karnych skarbowych. W opracowaniu znajdują się również schematy ułatwiające poruszanie się po postępowaniu odwoławczym. Książka przedstawia kompleksową analizę przepisów regulujących postępowanie odwoławcze, ze szczególnym naciskiem na wyjaśnienie kwestii budowy środka odwoławczego (apelacja, zażalenie) i wymogów co do jego treści. Zawiera praktyczne wskazówki dotyczące analizy wyroku i jego uzasadnienia pod kątem uchybień procesowych mogących stanowić podstawę zarzutu odwoławczego. Odnosi się także do kwestii stawiania tzw. zarzutów mieszanych oraz zarzutów alternatywnych oraz formułowania wniosku odwoławczego z perspektywy uprawnień sądu odwoławczego do merytorycznego orzekania i ograniczenia kasatoryjnego orzekania tylko do przypadków wskazanych w ustawie. Do każdego komentowanego przepisu przywołano aktualne orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz sądów apelacyjnych. Wyboru orzeczeń dokonano ze względu na ich znaczenie i przydatność dla praktyki. W piątym wydaniu dokonano szczegółowej analizy zmian wprowadzonych przez nowelizację z 19.07.2019 r. w zakresie postępowania odwoławczego. Dodano m.in. nowe fragmenty dotyczące podstaw odwoławczych z art. 438 k.p.k. oraz podrozdział zatytułowany Metodyka stawiania zarzutów odwoławczych, a także nowe wzory odnoszące się do stawiania zarzutów odwoławczych wraz z przykładami ich zastosowania. Adresaci: Publikacja skierowana jest przede wszystkim do praktyków: sędziów, prokuratorów, adwokatów i radców prawnych, a także aplikantów tych zawodów prawniczych.
Wykaz skrótów 15
Od Autora 17
Rozdział I
Zagadnienia ogólne 21
Art. 425. [Podmioty uprawnione, zakres zaskarżenia, gravamen] 21
Przepisy powiązane 21
1. Zasada kontroli, rodzaje środków odwoławczych, strony i inne podmioty uprawnione do zaskarżenia orzeczenia 22
2. Zakres zaskarżenia orzeczenia 23
3. Zaskarżenie braku rozstrzygnięcia 25
4. Zaskarżenie uzasadnienia orzeczenia 26
Orzecznictwo 26
5. Gravamen 27
Orzecznictwo 27
6. Kierunek zaskarżania 31
Orzecznictwo 32
Art. 426. [Zaskarżanie orzeczeń wydanych w postępowaniu odwoławczym] 32
Przepisy powiązane 32
Zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego 33
Orzecznictwo 35
Rozdział II
Warunki skutecznego wniesienia środka odwoławczego 37
Art. 427. [Elementy środka odwoławczego. Prekluzja dowodowa] 37
Przepisy powiązane 38
1. Budowa środka odwoławczego 38
2. Wskazanie na nowe fakty lub dowody, jeżeli odwołujący się nie mógł powołać ich w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji 44
3. Zakaz stawiania zarzutów odwoławczych nieprzeprowadzenia dowodu z urzędu 47
Orzecznictwo 47
Art. 428. [Wniesienie środka odwoławczego] 51
Przepisy powiązane 51
1. Forma środka odwoławczego 51
2. Adresat środka odwoławczego 52
3. Odpowiedź na środek odwoławczy 53
Orzecznictwo 54
Art. 429. [Odmowa przyjęcia środka odwoławczego] 55
Przepisy powiązane 55
Kontrola środka odwoławczego 55
Orzecznictwo 65
Art. 430. [Pozostawienie bez rozpoznania środka odwoławczego] 71
Przepisy powiązane 72
Orzecznictwo 74
Art. 431. [Cofnięcie środka odwoławczego] 76
Przepisy powiązane 77
1. Warunki skutecznego cofnięcia środka odwoławczego 77
2. Częściowe cofnięcie środka odwoławczego 78
3. Modyfikacja środka odwoławczego 80
Orzecznictwo 81
Art. 432. [Obowiązek rozpoznania cofniętego środka odwoławczego] 84
Przepisy powiązane 84
Orzecznictwo 85
Rozdział III
Granice kontroli odwoławczej 86
Art. 433. [Granice rozpoznania środka odwoławczego] 86
Przepisy powiązane 86
1. Elementy wyznaczające granice środka odwoławczego 87
2. Orzekanie poza granicami środka odwoławczego 90
3. Obowiązek rozważenia wniosków i zarzutów odwoławczych 91
Orzecznictwo 92
Art. 434. [Zakaz reformationis in peius] 95
Przepisy powiązane 96
1. Zakres stosowania zakazu reformationis in peius 96
2. Przełamanie kierunku zaskarżenia na korzyść oskarżonego 104
3. Odstępstwo od zakazu reformationis in peius 104
Orzecznictwo 106
Art. 435. [Orzekanie na rzecz współoskarżonych] 113
Przepisy powiązane 113
Orzecznictwo 115
Art. 436. [Ograniczenie zakresu rozpoznania] 116
Przepisy powiązane 116
Orzecznictwo 118
Art. 437. [Rodzaje rozstrzygnięć sądu odwoławczego] 120
Przepisy powiązane 120
1. Rozstrzygnięcia w przedmiocie zaskarżonego orzeczenia 120
2. Zmiana zaskarżonego orzeczenia 122
3. Uchylenie zaskarżonego orzeczenia 122
Orzecznictwo 127
Rozdział IV
Przyczyny odwoławcze 131
Art. 438. [Względne przyczyny odwoławcze] 131
Przepisy powiązane 131
1. Istota względnych przyczyn odwoławczych 132
2. Metodyka stawiania zarzutów odwoławczych 134
3. Budowa zarzutu odwoławczego 136
4. Obraza przepisów prawa materialnego (art. 438 pkt 1 i 1 a k.p.k.) 141
Orzecznictwo 157
5. Obraza przepisów postępowania (art. 438 pkt 2 k.p.k.) 162
Orzecznictwo 183
6. Błąd w ustaleniach faktycznych (art. 438 pkt 3 k.p.k.) 199
Orzecznictwo 206
7. Zarzut rażącej niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka (art. 438 pkt 4 k.p.k.) 209
Orzecznictwo 217
Art. 439. [Bezwzględne przyczyny odwoławcze] 220
Przepisy powiązane 221
1. Charakter i skutki wystąpienia bezwzględnych przyczyn odwoławczych 221
Orzecznictwo 228
2. Ograniczenie skutków wystąpienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej 255
Orzecznictwo 259
3. Zasady udziału stron w posiedzeniu sądu odwoławczego w związku z wystąpieniem bezwzględnej przyczyny odwoławczej 260
Art. 439a. [Rozpoznanie sprawy o wykroczenie w postępowaniu karnym] 262
Przepisy powiązane 262
Orzecznictwo 264
Art. 440. [Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia] 265
Przepisy powiązane 265
Orzecznictwo 267
Art. 441. [Przedstawienie zagadnienia prawnego Sądowi Najwyższemu] 271
Przepisy powiązane 271
Orzecznictwo 273
Rozdział V
Ponowne rozpoznanie sprawy 278
Art. 442. [Postępowanie ponowne po uchyleniu orzeczenia] 278
Przepisy powiązane 279
1. Uwagi ogólne 279
2. Zakres ponownego rozpoznania sprawy 279
Orzecznictwo 282
3. Odstąpienie od zasady bezpośredniości w postępowaniu ponownym 284
Orzecznictwo 285
4. Treść uzasadnienia orzeczenia sądu odwoławczego przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania 286
Orzecznictwo 287
Art. 443. [Zakaz reformationis in peius w postępowaniu ponownym] 289
Przepisy powiązane 289
Orzecznictwo 292
Art. 443a [Zaskarżenie uzasadnienia orzeczenia] 297
Orzecznictwo 301
Rozdział VI
Apelacja 302
Art. 444. [Podmioty uprawnione] 302
Przepisy powiązane 302
1. Zasady wnoszenia apelacji 302
2. Wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku 304
Orzecznictwo 306
Art. 445. [Termin wniesienia apelacji] 307
Przepisy powiązane 307
Orzecznictwo 311
Art. 446. [Przymus adwokacko-radcowski, odpisy apelacji] 313
Przepisy powiązane 314
1. Uwagi ogólne 314
2. Przymus adwokacko-radcowski przy wnoszeniu apelacji 314
Orzecznictwo 317
3. Zasady dołączania do apelacji odpisów dla stron przeciwnych 320
Orzecznictwo 321
Art. 447. [Zakres zaskarżenia, podnoszenie zarzutów odwoławczych] 321
Przepisy powiązane 322
1. Uwagi ogólne 322
2. Domniemanie co do winy 325
Orzecznictwo 328
3. Domniemanie co do kary 329
Orzecznictwo 330
4. Domniemanie co do środka karnego, środka kompensacyjnego albo przepadku 330
5. Zarzuty dotyczące rozstrzygnięć incydentalnych 331
Orzecznictwo 331
6. Ograniczenie podstaw odwoławczych w trybach konsensualnych 332
Orzecznictwo 333
7. Niedopuszczalność zarzutów odwoławczych co do uchybień podlegających usunięciu w innym trybie 333
Orzecznictwo 335
Art. 448. [Postępowanie międzyinstancyjne] 336
Przepisy powiązane 336
Orzecznictwo 338
Art. 449. [Forum rozpoznania apelacji, skład sądu odwoławczego] 339
Przepisy powiązane 339
Orzecznictwo 342
Art. 449a. [Uzupełnienie uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji] 342
Przepisy powiązane 343
Orzecznictwo 350
Art. 450. [Zasady udziału stron w rozprawie apelacyjnej] 352
Przepisy powiązane 352
1. Uwagi ogólne 352
2. Udział prokuratora 352
3. Nieprokuratorscy oskarżyciele publiczni 353
4. Udział obrońcy 354
5. Udział pozostałych stron i ich przedstawicieli procesowych oraz innych uczestników postępowania w rozprawie apelacyjnej 355
Orzecznictwo 357
6. Niestawiennictwo stron i ich przedstawicieli procesowych na rozprawie apelacyjnej 357
Orzecznictwo 363
Art. 451. [Zasady udziału w rozprawie apelacyjnej oskarżonego pozbawionego wolności] 367
Przepisy powiązane 367
Orzecznictwo 372
Art. 452. [Przeprowadzanie dowodów przed sądem odwoławczym] 377
Przepisy powiązane 377
Warunki przeprowadzenia dowodów na rozprawie apelacyjnej 377
Orzecznictwo 381
Art. 453. [Przebieg rozprawy apelacyjnej] 383
Przepisy powiązane 383
1. Uwagi ogólne 383
2. Rozpoczęcie rozprawy apelacyjnej 384
Orzecznictwo 384
3. Apelacyjny przewód sądowy 385
Orzecznictwo 391
Art. 454. [Reguła ne peius] 394
Przepisy powiązane 394
1. Uwagi ogólne 395
2. Zakaz skazania oskarżonego przez sąd odwoławczy 396
Orzecznictwo 397
Art. 455. [Poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej] 400
Przepisy powiązane 400
Orzecznictwo 403
Art. 455a. [Zakaz uchylania wyroku z powodu uzasadnienia niespełniającego wymogów ustawowych] 406
Art. 456. [Forma rozstrzygnięcia sądu odwoławczego] 408
Przepisy powiązane 408
Orzecznictwo 412
Art. 457. [Sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego] 412
Przepisy powiązane 413
1. Sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego z urzędu 413
2. Sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego na wniosek 414
3. Treść uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego 418
Orzecznictwo 421
Art. 458. [Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących pierwszej instancji] 427
Przepisy powiązane 427
Orzecznictwo 429
Rozdział VII
Zażalenie i sprzeciw 430
Art. 459. [Postanowienia podlegające zaskarżeniu] 430
Przepisy powiązane 430
1. Dopuszczalność wniesienia zażalenia 431
Orzecznictwo 432
2. Podmioty uprawnione do wniesienia zażalenia 434
Orzecznictwo 434
Art. 460. [Termin wniesienia zażalenia i sprzeciwu] 435
Przepisy powiązane 435
1. Charakter terminu 436
2. Ogłaszanie i doręczanie postanowień oraz zarządzeń 436
Orzecznictwo 441
3. Obliczanie biegu terminu wniesienia zażalenia 441
Orzecznictwo 443
4. Pouczenie uprawnionych osób o przysługującym im prawie, terminie i sposobie wniesienia zażalenia 445
Orzecznictwo 445
5. Zaskarżanie rozstrzygnięć o kosztach lub opłatach 446
Art. 461. [Odpisy, zawiadomienie osób, których dotyczy zaskarżone postanowienie] 448
Przepisy powiązane 448
Art. 462. [Względna suspensywność zażalenia] 450
Przepisy powiązane 451
Art. 463. [Względna dewolutywność zażalenia] 453
Przepisy powiązane 454
1. Warunki rozpoznania zażalenia przez organ a quo 454
2. Rozstrzygnięcie uwzględniające zażalenie 456
3. Przekazanie zażalenia do rozpoznania sądowi odwoławczemu 457
Orzecznictwo 458
Art. 464. [Posiedzenie zażaleniowe] 459
Przepisy powiązane 460
1. Zasady udziału osób uprawnionych w posiedzeniu zażaleniowym 460
2. Obowiązek zawiadomienia o posiedzeniu zażaleniowym 464
3. Przebieg posiedzenia zażaleniowego 464
4. Łączne rozpoznanie zażaleń 465
Orzecznictwo 466
Art. 465. [Zażalenia na postanowienia organów postępowania przygotowawczego] 466
Przepisy powiązane 466
Orzecznictwo 470
Art. 466. [Zażalenia i sprzeciw wobec zarządzeń] 471
Przepisy powiązane 471
Orzecznictwo 472
Art. 467. [Zażalenia na czynności lub zaniechanie czynności] 473
Przepisy powiązane 474
* * *
SUPLEMENT
Wzory
I. Zarzuty obrazy prawa materialnego VII
A. Wzory apelacji obrońcy VII
Wzór nr 1. Zarzut obrazy przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu (art. 438 pkt 1 k.p.k.) VII
Wzór nr 2. Zarzut obrazy prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w pkt 1, chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej
orzeczenie odpowiada prawu – zarzut obrazy art. 46 § 1 k.k. (art. 438 pkt 1a k.p.k.) XII
Wzór nr 3. Zarzut obrazy przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu – zarzut obrazy art. 86 § 1 k.w. (art. 438 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 109 § 2 k.p.s.w.) XVI
B. Wzory apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego XX
Wzór nr 4. Zarzut obrazy prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu (art. 438 pkt 1 k.p.k.) XX
Wzór nr 5. Zarzut obrazy prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w pkt 1, chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu – zarzut obrazy art. 42 § 2 k.k. (art. 438 pkt 1a k.p.k.) XXIII
II. Zarzuty obrazy przepisów postępowania XXVII
A. Wzory apelacji obrońcy XXVII
Wzór nr 6. Zarzut obrazy przepisów postępowania – art. 7 k.p.k. (art. 438 pkt 2 k.p.k.) XXVII
Wzór nr 7. Zarzut obrazy przepisów postępowania – art. 410 k.p.k. (art. 438 pkt 2 k.p.k.) XXXII
Wzór nr 8. Zarzut obrazy przepisów postępowania – art. 182 § 1 k.p.k. (art. 438 pkt 2 k.p.k.) XXXVI
Wzór nr 9. Zarzut obrazy przepisów postępowania – art. 193 § 1 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. (art. 438 pkt 2 k.p.k.) – nieprzeprowadzenie z urzędu dowodu z opinii biegłego XL
B. Wzory apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego XLIV
Wzór nr 10. Zarzut obrazy przepisów postępowania – art. 7 k.p.k. (art. 438 pkt 2 k.p.k.) XLIV
Wzór nr 11. Zarzut obrazy przepisów postępowania – art. 410 k.p.k. (art. 438 pkt 2 k.p.k.) XLIX
III. Zarzuty błędów w ustaleniach faktycznych LIV
A. Wzory apelacji obrońcy LIV
Wzór nr 12. Zarzut alternatywny. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia (art. 438 pkt 3 k.p.k.) – tzw. błąd dowolności oraz zarzut rażącej niewspółmierności kary (art. 438 pkt 4 k.p.k.) LIV
Wzór nr 13. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia (art. 438 pkt 3 k.p.k.) – tzw. błąd braku LX
Wzór nr 14. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia (art. 438 pkt 3 k.p.k.) – wniosek dowodowy (art. 427 § 3 k.p.k.) LXV
Wzór nr 15. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia (art. 438 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s.) LXX
B. Wzory apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego LXXIV
Wzór nr 16. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia (art. 438 pkt 3 k.p.k.) – tzw. błąd dowolności w sprawie złożonej podmiotowo (dwóch oskarżonych) LXXIV
Wzór nr 17. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia (art. 438 pkt 3 k.p.k.) – tzw. błąd braku w sprawie złożonej podmiotowo (dwóch oskarżonych) LXXIX
IV. Wielość zarzutów – zarzut obrazy przepisów postępowania oraz zarzut błędu w ustaleniach faktycznych LXXXIII
A. Wzory apelacji obrońcy LXXXIII
Wzór nr 18. Zarzut obrazy przepisów postępowania – art. 7 k.p.k. (art. 438 pkt 2 k.p.k.) oraz zarzut błędu w ustaleniach faktycznych (art. 438 pkt 3 k.p.k.) w sprawie złożonej przedmiotowo (więcej niż jeden czyn) LXXXIII
B. Wzory apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego LXXXIX
Wzór nr 19. Zarzut obrazy prawa materialnego w innym wypadku niż kwalifikacja prawna czynu – art. 69 § 1 k.k. (art. 438 pkt 1a k.p.k.) oraz zarzut błędu w ustaleniach faktycznych (art. 438 pkt 3 k.p.k.) LXXXIX
V. Zarzuty rażącej niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka XCV
A. Wzory apelacji obrońcy XCV
Wzór nr 20. Zarzut rażącej niewspółmierności kary (art. 438 pkt 4 k.p.k.) XCV
Wzór nr 21. Zarzut niesłusznego zastosowania środka karnego (art. 438 pkt 4 k.p.k.) C
B. Wzory apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego CIV
Wzór nr 22. Zarzut rażącej niewspółmierności kary (art. 438 pkt 4 k.p.k.) CIV
Wzór nr 23. Zarzut niesłusznego niezastosowania środka karnego (art. 438 pkt 4 k.p.k.) CVIII
Schematy
Schemat 1. System środków zaskarżenia (art. 93a § 1–4, art. 425–467, 518–539, 539a–539f, 540–548) CXIV
Schemat 2. Dopuszczalność środka odwoławczego (art. 425, 426, 459, 466) CXVI
Schemat 3. Zakres kontroli odwoławczej (art. 433, 434, 439, 440, 443, 447 § 1–3) CXIX
Schemat 4. Kierunek środka odwoławczego (art. 434, 443) CXXVI
Schemat 5. Zakaz reformationis in peius (art. 434, 443) CXXIX
Schemat 6. Reguła ne peius (art. 454 § 1) CXXXI
Schemat 7. Względne i bezwzględne przyczyny odwoławcze (art. 434 § 4, art. 438–440, 455) CXXXIII
Schemat 8. Postępowanie apelacyjne (art. 425–458) CXXXVII
Schemat 9. Postępowanie ponowne (art. 40 § 1 pkt 7, art. 434 § 4, art. 442, 443) CXLVI
