Poznając siebie, czyli konceptualne podstawy samowiedzy
„Sądzę, że...", „Myślę, że...", „Jest mi smutno", „Cieszę się", „Przeraża mnie, że", „Zimno mi", „Jestem zła", „Jestem szczęśliwa" itd. - to tylko nieliczne przykłady z całej palety zdań odnoszących się do kondycji psychicznej człowieka, jego doznań, odczuć i postaw. Zdania takie nazywa się raportami pierwszoosobowymi, a zdolność do ich formułowania jest jednym z wyznaczników bycia osobą - autonomicznym, samoświadomym podmiotem. Wiedza podmiotu o sobie samym, o swoich stanach mentalnych, o własnym życiu psychicznym warunkowana jest jego zdolnością do autorefleksji.Celem niniejszej książki jest zbadanie, jak powstaje samowiedza, jakie warunki muszą zostać spełnione, by mówić o samowiedzy. Podłoże tych badań stanowić będą wybrane teorie pojęć. Szczególnym rodzajem raportów pierwszoosobowych są wypowiedzi typu „Uważam, że p", „Jestem przekonana, że p" itd. Są to tzw. nastawienia sądzeniowe, inaczej postawy propozycjonalne, które wyrażają postawę osoby wobec treści sądów przez nią głoszonych. Przyjmuje się tu założenie, że składnikiem tej treści są pojęcia. Czym jednak są pojęcia tworzące myśli, które następnie podmiot w akcie refleksji przypisuje sobie i z których zdaje sobie sprawę, wkraczając tym samym na teren samowiedzy? Nie chodzi przy tym o językoznawcze ujęcie kwestii pojęć, ale o podejścia prezentowane w teoriach filozoficznych i psychologicznych. Przyglądając się postawom i zachowaniom podmiotu, wydaje się, że łatwiej odpowiedzieć na pytanie o to, po co nam pojęcia, niż o to, czym pojęcia są. W dalszych rozważaniach jeszcze nieraz powracać się będzię do założenia, że pojęcia pełnią w podmiocie ważną rolę poznawczą, z uwagi na to, że tworzą treść nastawień sądzeniowych. Zatem pierwszą tezą głoszoną w niniejszej pracy jest teza o pojęciowych składnikach treści stanów psychicznych.
Wprowadzenie 9
Część I. Samowiedza - podejścia badawcze 17
Wstęp 19
Rozdział 1.Teza o trójaspektowości samowiedzy i jej pojęciowych składnikach Zarys problematyki samowiedzy na tle historycznym 21
1.1. Samowiedza w aspekcie psychologicznym 25
1.2. Samowiedza w aspekcie epistemologicznym 34
1.3. Samowiedza w aspekcie metafizycznym 44
Rozdział 2. Samowiedza - podejścia współczesnej filozofii umysłu 53
2.1. Nastawienia sądzeniowe jako przedmiot samowiedzy 53
2.2. Trójaspektowość samowiedzy a jej model w teoriach redukcjonistycznych 62
Podsumowanie 77
Część II. Od pojęć do samowiedzy 81
Wstęp 83
Rozdział 1. Problem pojęciowego charakteru treści 87
1.1. Cechy treści pojęciowej 90
1.2. Treść niepojęciowa 100
Rozdział 2. Od teorii pojęć do teorii samowiedzy. Projekt Peacocke'a 111
2.1. Peacocke a Frege 112
2.2. Normatywność pojęć 117
2.3. Samowiedza 121
Rozdział 3. Czy Reprezentacyjna Teoria Umysłu może stanowić podstawę dla teorii samowiedzy? Fodor vs. Peacocke 131
3.1. Czym są pojęcia według Fodora? 131
3.2. Fodor a Frege 139
3.3. Samowiedza 145
Rozdział 4. Treść znaturalizowana. Millikan vs. Peacocke 149
4.1. Nośniki treści a Fregowskie sensy 149
4.2. Samowiedza 155
Podsumowanie 161
Część III. Samowiedza a eksternalizm 167
Wstęp 169
Rozdział 1. Problem samowiedzy na tle dyskusji eksternalizm-internalizm 173
1.1. Przegląd wybranych stanowisk eksternalistycznych i internalistycznych w odniesieniu do samowiedzy 174
1.2. Kwestia eksternalizmu w redukcjonistycznych teoriach umysłu 187
Rozdział 2. Problem eksternalizmu w świetle trójaspektowości samowiedzy 193
2.1. Aspekt psychologiczny samowiedzy a eksternalizm semantyczny i epistemologiczny 194
2.2. Aspekt metafizyczny samowiedzy a eksternalizm semantyczny 200
2.3. Aspekt epistemologiczny samowiedzy a eksternalizm epistemologiczny 214
Rozdział 3. Zagadnienie posiadania pojęcia przekonania w teoriach internalistycznych i eksternalistycznych 221
3.1. Eksternalistyczne ujęcie pojęcia przekonania 222
3.2. Internalistyczne ujęcie pojęcia przekonania 225
3.3. Czy da się pogodzić eksternalizm z autorytetem pierwszej osoby? 229
Podsumowanie 235
Zakończenie 241
Bibliografia 255
Indeks pojęć 263
