Problemy edukacji, rehabilitacji i socjalizacji osób niepełnosprawnych, t. 11
Świat jest pełen barier ograniczających realizację zamierzeń każdego człowieka.
Osoby, które w życiu nie doświadczyły niepełnosprawności osobiście lub nie zetknęły się z nią w relacjach z najbliższymi czy nie napotkały jej na swojej drodze zawodowej, zwykle nie są wstanie racjonalnie postrzegać trudności piętrzących się przed ludźmi z niepełnosprawnością. Często ograniczenia związane z niepełnosprawnością postrzegają przez pryzmat migawek medialnych, koncentrujących się na tym, co widoczne i mierzalne. Tymczasem istnieje wiele ograniczeń powstałych na skutek relacji, stereotypów czy niedoskonałych rozwiązań prawnych. Są one szczególnie widoczne w analizie sytuacji społecznej osób pozostających w centrum zainteresowania niniejszego tomu. Są to problemy związane z postawą wobec inności, bariery edukacyjne, zawodowe, prawne, a także te związane z życiem codziennym (chociażby skromne zasoby ekonomiczne czy niedocenianie możliwości wykonywania prostych czynności samoobsługowych). Jednym z celów tomu jest rozpatrzenie niektórych utrudnień, z którymi spotykają się osoby z niepełnosprawnością oraz ich najbliżsi – począwszy od tych ukonstytuowanych na organizacji życia społecznego (wyprowadzonych z uznanych teorii socjologicznych), a skończywszy na tych najbardziej przyziemnych, odnoszonych do jednostkowych, indywidualnych zdarzeń. Niektóre z nich są osadzone w zdarzeniach głęboko traumatycznych, inne wynikają z sytuacji mało istotnych.
Jedne kojarzą się z działaniem zinstytucjonalizowanym, planowym i przewidywalnym, a inne ze zdarzeniami przypadkowymi.
Kontynuacją tej problematyki jest zagadnienie zasobów własnych (często utożsamianych z kompetencjami), umożliwiających pokonywanie wymienionych barier oraz kwestie wsparcia udzielanego przez szeroko pojęte instytucje społeczne.
Treści oddanego czytelnikowi – już jedenastego – tomu serii Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych – pozostają właśnie w kręgu tej tematyki. Całość opracowania została podzielona na cztery części. Kategorią przewodnią pierwszej są przeżycia traumatyczne, w drugiej Czytelnik odnajdzie zagadnienia związane z postawami społecznymi wobec osób z niepełnosprawnością oraz ich planami życiowymi. Kolejna grupa tekstów umieszczonych w części trzeciej obejmuje zagadnienia kompetencji społecznych, wsparcia oraz innych uwarunkowań funkcjonowania osób niepełnosprawnych.
W części ostatniej zostały opisane kanadyjskie i francuskie doświadczenia w zakresie edukacji uczniów z niepełnosprawnością oraz czeskie przemiany w kształceniu pedagogów specjalnych na przykładzie Uniwersytetu Ostrawskiego, a także proces reformowania domów opieki społecznej na terenie Słowacji.
W imieniu kolegium redakcyjnego serii pragnę podziękować Autorom poszczególnych tekstów, a szczególne podziękowania kieruję w stronę Recenzenta tomu Pani prof. US, dr hab. Teresy Żołkowskiej, za niezwykle merytoryczną, a zarazem życzliwą ocenę treści.
Zenon Gajdzica
Wprowadzenie (Zenon Gajdzica) 9
Introduction (Zenon Gajdzica) 11
Część I. Osoba niepełnosprawna w perspektywie przeżyć traumatycznych 15
Andrzej Radziewicz-Winnicki; „Piętno” jako traumatyczny stan doznawanego upośledzenia społecznego (kontynuacja pilnej debaty nad oczekiwaną rehabilitacją społeczną osób przejawiających określoną ułomność) 15
Zenon Gajdzica; Kategorie opresyjne i nacechowane pozytywnie w deskrypcji sytuacji społecznej człowieka niepełnosprawnego 25
Małgorzata Maria Dąbkowska; Niekorzystny wpływ traumatycznych wydarzeń życiowych na funkcjonowanie dzieci 33
Anna Gajdzica; Kilka obrazków z drogi życia – od piętna do akceptacji społecznej, czyli sytuacja matek dzieci niepełnosprawnych 41
Dorota Lizoń-Szłapowska; Macierzyństwo kobiet z niepełnosprawnością intelektualną w świetle badań własnych 53
Część II. Wybrane problemy postaw społecznych wobec ludzi niepełnosprawnych 61
Janina Wyczesany; Postawy młodzieży gimnazjalnej wobec osób niepełnosprawnych – analiza porównawcza 61
Alicja Hruzd, Ewa Ogrodzka-Mazur; Kampanie medialne a postawy studentów pedagogiki wobec osób niepełnosprawnych 67
Jolanta Suchodolska; Młodzi niepełnosprawni – w obliczu antycypowanej przyszłości 83
Część III. Człowiek niepełnosprawny w perspektywie wsparcia społecznego 103
Teresa Zbyrad; Niepełnosprawność intelektualna – problemy opieki i wyzwania społeczne 103
Anna Wojnarska, Renata Zubrzycka; Środowiskowe uwarunkowania kompetencji społecznych młodzieży upośledzonej umysłowo 113
Katarzyna Gabryś; Środowiska wsparcia dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych 125
Anna Zamkowska; Współpraca szkoły kształcącej uczniów niepełnosprawnych z instytucjami zewnętrznymi 133
Część IV. Edukacja i opieka osób niepełnosprawnych w perspektywie doświadczeń zagranicznych 145
Mariola Gańko-Karwowska; Etapy rozwoju szkolnictwa specjalnego we Francji: segregacja – adaptacja – integracja 145
Małgorzata Gil; W kierunku edukacji włączającej w Kanadzie 157
Petr Franiok; Spojrzenie retrospektywne na studia w zakresie pedagogiki specjalnej w Ostrawie 173
Ladislav Horňák, Ján Šrenkel; Jakość warunków życia mieszkańców Domu Opieki Społecznej w Osadnem 179
