Przedwiośnie
Ideowa powieść Stefana Żeromskiego, wydana w połowie lat dwudziestych XX wieku, niedługo po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Główny bohater to Cezary Baryka, młodzieniec urodzony w Baku, wracający do kraju po I wojnie światowej, kształtujący dopiero swe poglądy polityczne i uczący się patriotyzmu. Autor przedstawia w „Przedwiośniu” dwie drogi, którymi może pójść odrodzony kraj. Jedną z nich jest przedstawiona przez Szymona Gajowca, opiekującego się Cezarym przyjaciela jego zmarłych rodziców, wizja powolnego i rozważnego rozwoju Polski, obejmująca kształtowanie się od podstaw państwowych struktur i wprowadzanie reform. Druga zaś ścieżka rozwoju Polski to wizja Antoniego Lulka, przyjaciela Cezarego. Młody Lulek jest zapalonym komunistą. Uważa, że potrzebna jest rewolucja bolszewicka wprowadzająca korzystne dla robotników zmiany. Żeromski przedstawia pogląd Gajowca jako najsłuszniejszy dla odradzającego się kraju.
Stefan Żeromski
ur. 1864
-
zm. 1925
Stefan Żeromski urodził się w zubożałej rodzinie szlacheckiej 14 października 1864 w Strawczynie. Wychował się w Ciekotach w Górach Świętokrzyskich. Ojciec przyszłego pisarza przed powstaniem (w którym brał udział) utracił majątek i aby utrzymać rodzinę, został dzierżawcą folwarków. Żeromski w młodym wieku utracił rodziców – matka zmarła w 1879, a ojciec w 1883 roku. W 1874 roku Żeromski rozpoczął naukę w Męskim Gimnazjum Rządowym w Kielcach - z tego okresu pochodzą jego pierwsze próby literackie, m.in. wiersze i dramaty. Niestety, z powodów finansowych i zdrowotnych (początki gruźlicy) Żeromski ukończył gimnazjum w 1886 roku bez uzyskania matury. W tym samym roku rozpoczął studia w Instytucie Weterynarii w Warszawie, gdzie spotkał się z ruchem socjalistycznym. Trudna sytuacja finansowa sprawiła, że w 1889 roku Żeromski został zmuszony porzucić studia i zacząć pracować jako guwerner w domach ziemiańskich. W tym czasie jego utwory ukazywały się w prasie, m.in. na łamach „Tygodnika Powszechnego” i „Głosu”. Jesienią 1892 roku ożenił się z Oktawią z Radziwiłłowiczów Rodkiewiczową. Żeromski pracował jako pomocnik bibliotekarza w Bibliotece Ordynacji Zamojskiej w Warszawie. W następnych latach ukazały się istotne powieści Żeromskiego – „Syzyfowe prace”, „Ludzie bezdomni” oraz „Popioły”, które odniosły sukces wydawniczy. Dzięki temu Żeromski w 1904 roku mógł porzucić pracę w bibliotece i poświęcić się całkowicie pisaniu. Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się do Legionów Polskich, jednak nigdy nie brał udziału w walkach. W niepodległej Polsce Żeromski zamieszkał w Warszawie, gdzie brał znaczący udział w życiu literackim, m.in. został założycielem i pierwszym prezesem polskiego oddziału PEN Clubu. Pisarz zmarł 20 listopada 1925 r. Do najważniejszych dzieł Żeromskiego należą: „Syzyfowe prace”, „Przedwiośnie”, „Ludzie bezdomni”, „Popioły”, „Dzieje grzechu”, „Siłaczka”.
