Przestępstwa karuzelowe i inne oszustwa w VAT
Skala oszustw VAT w krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce, jest ciągle niezwykle wysoka. Przestępczość z nimi związana ma charakter międzynarodowy i jest zorganizowana. Dlatego tak ważna jest każda wartościowa publikacja na ten temat. Książka ta stanowi aktualną, wyjątkowo interesującą pozycję dotyczącą tej problematyki, opracowaną przez praktyków prawa podatkowego, o wszechstronnym ujęciu. Niewątpliwie pragmatyczne podejście do tematu, oparte na licznych orzeczeniach sądów, opracowaniach naukowych i instytucjonalnych oraz interpretacjach urzędowych, podnosi wartość tej publikacji. Stanowi ona doskonały materiał badawczy, w szczególności dla osób pracujących nad stanowieniem prawa podatkowego i jego stosowaniem . Ze wstępu, prof. dr hab. Elżbieta Chojna-Duch W opracowaniu omówiono m.in.: pojęcia dobrej wiary oraz należytej staranności i reguły ostrożności, od których zależy prawo do odliczenia VAT naliczonego, procedury weryfikacji kontrahentów, nieprawidłowości mające wpływ na prawo do odliczenia VAT naliczonego, w tym puste faktury, firmanctwo, nieważność czynności i pozorność transakcji, klauzulę nadużycia prawa na gruncie VAT, przestępstwa stawkowe związane ze stosowaniem koncepcji świadczeń złożonych lub ze świadomym błędnym kwalifikowaniem towarów lub usług, nieprawidłowości dotyczące dostaw transgranicznych opodatkowanych stawką preferencyjną, oszustwa w VAT związane z odwrotnym obciążeniem. Autorzy wskazali również jak uniknąć negatywnych konsekwencji związanych z nieuczciwością kontrahenta oraz omówili zasady odpowiedzialności karnej i karnoskarbowej za oszustwa podatkowe. Publikacja przeznaczona jest dla doradców podatkowych, adwokatów i radców prawnych. Zainteresuje również pracowników administracji rządowej i samorządowej, księgowych, pracowników działów sprzedaży, menedżerów i przedsiębiorców, a także przedstawicieli nauki.
Wykaz skrótów 13
Wprowadzenie 15
Rozdział 1 Karuzele podatkowe 19 1.1. Definicja karuzeli podatkowej jako rodzaju oszustwa podatkowego 19 1.1.1. Wprowadzenie 19 1.1.2. Karuzela podatkowa - cechy charakterystyczne 20 1.2. Uczestnicy karuzeli podatkowej i ich odpowiedzialność 25 1.2.1. Wprowadzenie 25 1.2.2. Znikający podatnik 26 1.2.3. Bufor 27 1.2.4. Broker 28 1.2.5. Spółka wiodąca - organizator 30 1.3. Towar jako nośnik VAT 30 1.4. Gospodarcze uzasadnienie transakcji 32
Rozdział 2 Dobra wiara i należyta staranność jako przesłanki prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego 34 2.1. Wprowadzenie 34 2.1.1. Administracyjnoprawna metoda regulacji prawa do odliczenia w kontekście przesłanek odliczenia 34 2.1.2. Normatywne przesłanki pozytywne i negatywne prawa do odliczenia (w tym tzw. stare orzecznictwo) 35 2.1.3. Dobra wiara i należyta staranność jako element subiektywizacji prawa do odliczenia 37 2.1.4. Dobra wiara i należyta staranność na gruncie prawa cywilnego a dobra wiara i należyta staranność na gruncie prawa podatkowego 38 2.1.5. Dobra wiara i należyta staranność w kształcie wypracowanym przez TS jako pojęcia prawa publicznego 41 2.2. Dobra wiara i należyta staranność w orzecznictwie TS 43 2.2.1. Przesłanki normatywne prawa do odliczenia w prawie unijnym 43 2.2.2. Dobra wiara i należyta staranność jako przesłanka subiektywna prawa do odliczenia oraz jako element rozłożenia ryzyka pomiędzy odliczającym a organami podatkowymi 45 2.2.3. Pozbawienie prawa do odliczenia jako wyjątek od podstawowej zasady istnienia tego prawa w kontekście rekonstruowania wzorca należytej staranności podatnika 48 2.2.4. Przypadki badania dochowania należytej staranności i działania w dobrej wierze 50 2.2.5. Warunki dochowania należytej staranności 52 2.2.6. Dochowanie należytej staranności w kontekście rozkładu obowiązków pomiędzy podatników a organy fiskalne z uwzględnieniem kluczowej roli sądu krajowego przy ocenie dobrej wiary 55 2.2.7. Wpływ orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na treść pojęcia dobrej wiary i sposób określania zakresu obowiązków do spełnienia przez podatników 60 2.3. Warunki dochowania należytej staranności w wybranym orzecznictwie NSA i WSA - próba dokonania oceny zgodności z orzecznictwem TS i ETPCz 62 2.4. Zakończenie 67
Rozdział 3 Puste faktury 68 3.1. Faktura jako podstawa obniżenia podatku należnego 68 3.2. Podmiotowa i przedmiotowa wadliwość faktur 72 3.3. Skutki posługiwania się "pustą fakturą" przez nabywcę towaru lub usługi. "Puste faktury" w orzecznictwie TS i sądów administracyjnych 83 3.4. Konsekwencje "pustych faktur" u sprzedawcy - obowiązek odprowadzenia VAT 114 3.5. Wystawienie "pustej faktury" - konsekwencje karne 120 3.6. Korekta "pustych faktur" - poglądy orzecznictwa 122 3.7. "Puste faktury" - postępowanie dowodowe. Wybrane problemy 130
Rozdział 4 Firmanctwo 137 4.1. Działanie pod cudzą firmą - istota firmanctwa 137 4.2. Konsekwencje prawno-podatkowe prowadzenia działalności gospodarczej pod cudzą firmą 145 4.3. Przestępstwo firmanctwa - przesłanki odpowiedzialności firmującego i firmanta 151 4.4. Ocena wiarygodności kontrahentów, czyli jak ustrzec się przed nieuczciwymi podmiotami 155
Rozdział 5 Pozorność transakcji - orzecznictwo i praktyka 158 5.1. Wprowadzenie 158 5.2. Normatywne przesłanki pozbawienia prawa do odliczenia ze względu na pozorność czynności podlegającej opodatkowaniu 158 5.3. Znamiona pozorności czynności skutkującej pozbawieniem podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego i postępowanie dowodowe 161 5.4. Zakończenie 163
Rozdział 6 Nieważność czynności 165 6.1. Nieważność umów według prawa cywilnego i prawa podatkowego 165 6.2. Nieważność czynności prawnych a skutki w podatku od towarów i usług 166 6.2.1. Opodatkowanie nieważnych czynności oraz czynności niemogących być przedmiotem prawnie skutecznej umowy 166 6.2.2. Prawo do odliczenia podatku naliczonego w przypadku nieważnych czynności prawnych 170 6.2.3. Opodatkowanie podatkiem VAT czynności niemogących być przedmiotem prawnie skutecznej umowy 177
Rozdział 7 Klauzula zakazu nadużycia prawa w VAT 182 7.1. Wprowadzenie 182 7.2. Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania z Ordynacji podatkowej a VAT 184 7.3. Konstrukcja normy wprowadzającej klauzulę zakazu nadużycia prawa do ustawy o VAT 192 7.4. Zasada zakazu nadużycia prawa w zakresie VAT w orzecznictwie TS 194 7.5. Zasada zakazu nadużycia w zakresie VAT w orzecznictwie polskich sądów administracyjnych 198
Rozdział 8 Świadczenia złożone jako uzasadnienie nadużyć 203 8.1. Koncepcja pojęcia świadczeń złożonych 203 8.1.1. Przełomowe orzeczenia TS dotyczące problematyki świadczeń złożonych 207 8.1.1.1. Stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej 207 8.1.1.2. Odroczony termin płatności 208 8.1.1.3. Dostawa posiłków 212 8.1.1.4. Usługi świadczone przez podmioty trzecie dla bezpośredniej korzyści turysty 217 8.1.1.5. Program ochrony kart płatniczych 219 8.1.1.6. Podstawa opodatkowania jako kwota należna w konkretnej relacji zobowiązaniowej 221 8.1.1.7. Klasyfikacja usług informatycznych związanych z dostawą specjalistycznego oprogramowania 222 8.1.1.8. Układanie kabli światłowodowych 223 8.1.1.9. Usługa "parkuj - jedź" 226 8.1.1.10. Usługi sprzątania najmowanych powierzchni 226 8.1.1.11. Ubezpieczenie przedmiotu leasingu 229 8.2. Potrzeba konsumenta jako kryterium rozstrzygające 238 8.3. Zasada odrębnego opodatkowania VAT poszczególnych świadczeń 241 8.4. Obowiązek prawidłowej klasyfikacji towarów i usług ciążący na sprzedawcy 247 8.5. Problem z wyborem najkorzystniejszej oferty w zamówieniach publicznych 249 8.6. Neutralność podatku VAT jako naturalna przyczyna nadużyć 251 8.7. Opodatkowanie konsumpcji jako naturalna przyczyna nadużyć 255 8.8. Niejednoznaczne stanowisko sądów jako naturalna przyczyna nadużyć 256 8.9. Poszukiwanie środków na wykonanie budżetu oraz walka z wyłudzeniami VAT jako przyczyny nadużyć ze strony aparatu skarbowego 257 8.10. Świadczenia złożone w poszczególnych sektorach gospodarki 263 8.10.1. Świadczenia złożone w branży budowlanej i deweloperskiej - wybrane przykłady 263 8.10.1.1. Projekt wraz z budową 264 8.10.1.2. Zabudowy balkonów 264 8.10.1.3. Dostawa garażu wraz z lokalem/ budynkiem 267 8.10.1.4. Droga wewnętrzna, ruchome elementy budynku oraz wykończenie mieszkania pod klucz 271 8.10.1.5. Wybudowanie budynku i zarządzanie nim w ramach umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym 274 8.10.1.6. Dostawa okien wraz z montażem 276 8.10.1.7. Konserwacja obiektów wspólnot mieszkaniowych 277 8.10.1.8. Najem plus media 282 8.10.2. Świadczenia złożone w branży hotelarskiej i restauracyjnej 286 8.10.3. Świadczenia złożone w branży finansowej 292 8.10.3.1. Karty paliwowe 292 8.10.3.2. Obsługa kart płatniczych 296 8.10.3.3. Usługi zarządzania pożyczką lub kredytem 301 8.10.3.4. Konwojowanie i cash processing 302 8.10.4. Świadczenia złożone w branży medycznej 304 8.10.4.1. Dostawa sprzętu typu RTG, USG, tomograf itp. wraz z adaptacją 304 8.10.4.2. Usługi medyczne 310 8.10.4.3. Dostawa respiratorów 312 8.10.4.4. Dostawa sprzętu -"podwójnego przeznaczenia" 312 8.10.4.5. Dotacje na leczenie 313 8.10.4.6. Dostawa instalacji gazów medycznych 313
Rozdział 9 Transakcje transgraniczne zachętą do nadużyć - eksport usług, WDT, eksport towarów 321 9.1. Praktyczne problemy związane z ustaleniem miejsca świadczenia transgranicznych usług 323 9.2. Limity zwolnień podmiotowych z VAT jako przyczyna nadużyć związanych z opodatkowaniem transgranicznych usług 324 9.3. Preferencyjne opodatkowanie transgranicznych dostaw towarów zachętą do nadużyć i nieodzownym elementem karuzeli podatkowych 325
Rozdział 10 Odwrotne obciążenie a oszustwa w VAT 328 10.1. Wprowadzenie 328 10.2. Odwrotne obciążenie w prawie unijnym 330 10.3. Odwrotne obciążenie w transakcjach krajowych w Polsce 336 10.3.1. Zakres przedmiotowy mechanizmu odwrotnego obciążenia 336 10.3.1.1. Towary objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia 336 10.3.1.2. Usługi objęte odwrotnym obciążeniem 339 10.3.1.3. Jednolita gospodarczo transakcja 345 10.3.2. Zakres podmiotowy mechanizmu odwrotnego obciążenia 355 10.4. Ocena regulacji 362
Rozdział 11 Nieuczciwość kontrahenta: jak uniknąć negatywnych konsekwencji? 368 11.1. Możliwość uniknięcia zaangażowania w transakcje karuzelowe - informacje i zalecenia Ministerstwa Finansów 368 11.2. Weryfikacja praktyczna - co należy uwzględnić? 374 11.2.1. Weryfikacja formalna 374 11.2.2. Weryfikacja merytoryczna 377 11.2.2.1. Gospodarczy sens uczestnictwa w transakcji 377 11.2.2.2. Działalność operacyjna 379 11.2.2.3. Procedury 380
Rozdział 12 Oszustwa podatkowe a odpowiedzialność karna i karnoskarbowa 383 12.1. Wprowadzenie 383 12.2. Podmiotowa odpowiedzialność karnoskarbowa za rozliczenia podatkowe spółek 384 12.3. Zasady i podstawy prawne ponoszenia odpowiedzialności karnej i karnoskarbowej za udział w zorganizowanej grupie przestępczej wyłudzającej VAT 386 12.4. Zasady odpowiedzialności karnoskarbowej za zaniżenie zobowiązania podatkowego w VAT (przestępstwo oszustwa podatkowego) - wybór orzecznictwa, stanowisko doktryny 389 12.5. Zasady odpowiedzialności karnoskarbowej za nienależny zwrot VAT - wybór orzecznictwa, stanowisko doktryny 391 12.6. Naganna praktyka wszczynania postępowań karnoskarbowych przed zakończeniem postępowania wymiarowego 393 12.7. Korekta deklaracji podatkowej jako narzędzie pozwalające uniknąć odpowiedzialności karnoskarbowej 396 12.8. Rola obrońcy w postępowaniu przygotowawczym oraz procesie karnoskarbowym 402
Wykaz orzeczeń i pism urzędowych 405
Bibliografia 425
Autorzy 431
