Przestępstwa karuzelowe i inne oszustwa w VAT
"Skala oszustw VAT w krajach Unii Europejskiej, w tym w Polsce, jest ciągle niezwykle wysoka. Przestępczość z nimi związana ma charakter międzynarodowy i jest zorganizowana. Dlatego tak ważna jest każda wartościowa publikacja na ten temat. Książka ta stanowi aktualną, wyjątkowo interesującą pozycję dotyczącą tej problematyki, opracowaną przez praktyków prawa podatkowego, o wszechstronnym ujęciu. Niewątpliwie pragmatyczne podejście do tematu, oparte na licznych orzeczeniach sądów, opracowaniach naukowych i instytucjonalnych oraz interpretacjach urzędowych, podnosi wartość tej publikacji. Stanowi ona doskonały materiał badawczy, w szczególności dla osób pracujących nad stanowieniem prawa podatkowego i jego stosowaniem".
Ze wstępu, prof. dr hab. Elżbieta Chojna-Duch
W opracowaniu omówiono m.in.:
pojęcia dobrej wiary oraz należytej staranności i reguły ostrożności, od których zależy prawo do odliczenia VAT naliczonego,
procedury weryfikacji kontrahentów,
nieprawidłowości mające wpływ na prawo do odliczenia VAT naliczonego, w tym puste faktury, firmanctwo, nieważność czynności i pozorność transakcji,
klauzulę nadużycia prawa na gruncie VAT,
przestępstwa stawkowe związane ze stosowaniem koncepcji świadczeń złożonych lub ze świadomym błędnym kwalifikowaniem towarów lub usług,
nieprawidłowości dotyczące dostaw transgranicznych opodatkowanych stawką preferencyjną,
oszustwa w VAT związane z odwrotnym obciążeniem.
Autorzy wskazali również jak uniknąć negatywnych konsekwencji związanych z nieuczciwością kontrahenta oraz omówili zasady odpowiedzialności karnej i karnoskarbowej za oszustwa podatkowe.
Adresaci:
Publikacja przeznaczona jest dla doradców podatkowych, adwokatów i radców prawnych. Zainteresuje również pracowników administracji rządowej i samorządowej, księgowych, pracowników działów sprzedaży, menedżerów i przedsiębiorców, a także przedstawicieli nauki.
Wykaz skrótów | str. 13
Wprowadzenie | str. 15
Rozdział 1
Karuzele podatkowe | str. 19
1.1. Definicja karuzeli podatkowej jako rodzaju oszustwa podatkowego | str. 19
1.1.1. Wprowadzenie | str. 19
1.1.2. Karuzela podatkowa - cechy charakterystyczne | str. 20
1.2. Uczestnicy karuzeli podatkowej i ich odpowiedzialność | str. 25
1.2.1. Wprowadzenie | str. 25
1.2.2. Znikający podatnik | str. 26
1.2.3. Bufor | str. 27
1.2.4. Broker | str. 28
1.2.5. Spółka wiodąca - organizator | str. 30
1.3. Towar jako nośnik VAT | str. 30
1.4. Gospodarcze uzasadnienie transakcji | str. 32
Rozdział 2
Dobra wiara i należyta staranność jako przesłanki prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego | str. 34
2.1. Wprowadzenie | str. 34
2.1.1. Administracyjnoprawna metoda regulacji prawa do odliczenia w kontekście przesłanek odliczenia | str. 34
2.1.2. Normatywne przesłanki pozytywne i negatywne prawa do odliczenia (w tym tzw. stare orzecznictwo) | str. 35
2.1.3. Dobra wiara i należyta staranność jako element subiektywizacji prawa do odliczenia | str. 37
2.1.4. Dobra wiara i należyta staranność na gruncie prawa cywilnego a dobra wiara i należyta staranność na gruncie prawa podatkowego | str. 38
2.1.5. Dobra wiara i należyta staranność w kształcie wypracowanym przez TS jako pojęcia prawa publicznego | str. 41
2.2. Dobra wiara i należyta staranność w orzecznictwie TS | str. 43
2.2.1. Przesłanki normatywne prawa do odliczenia w prawie unijnym | str. 43
2.2.2. Dobra wiara i należyta staranność jako przesłanka subiektywna prawa do odliczenia oraz jako element rozłożenia ryzyka pomiędzy odliczającym a organami podatkowymi | str. 45
2.2.3. Pozbawienie prawa do odliczenia jako wyjątek od podstawowej zasady istnienia tego prawa w kontekście rekonstruowania wzorca należytej staranności podatnika | str. 48
2.2.4. Przypadki badania dochowania należytej staranności i działania w dobrej wierze | str. 50
2.2.5. Warunki dochowania należytej staranności | str. 52
2.2.6. Dochowanie należytej staranności w kontekście rozkładu obowiązków pomiędzy podatników a organy fiskalne z uwzględnieniem kluczowej roli sądu krajowego przy ocenie dobrej wiary | str. 55
2.2.7. Wpływ orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na treść pojęcia dobrej wiary i sposób określania zakresu obowiązków do spełnienia przez podatników | str. 60
2.3. Warunki dochowania należytej staranności w wybranym orzecznictwie NSA i WSA - próba dokonania oceny zgodności z orzecznictwem TS i ETPCz | str. 62
2.4. Zakończenie | str. 67
Rozdział 3
Puste faktury | str. 68
3.1. Faktura jako podstawa obniżenia podatku należnego | str. 68
3.2. Podmiotowa i przedmiotowa wadliwość faktur | str. 72
3.3. Skutki posługiwania się "pustą fakturą" przez nabywcę towaru lub usługi. "Puste faktury" w orzecznictwie TS i sądów administracyjnych | str. 83
3.4. Konsekwencje "pustych faktur" u sprzedawcy - obowiązek odprowadzenia VAT | str. 114
3.5. Wystawienie "pustej faktury" - konsekwencje karne | str. 120
3.6. Korekta "pustych faktur" - poglądy orzecznictwa | str. 122
3.7. "Puste faktury" - postępowanie dowodowe. Wybrane problemy | str. 130
Rozdział 4
Firmanctwo | str. 137
4.1. Działanie pod cudzą firmą - istota firmanctwa | str. 137
4.2. Konsekwencje prawno-podatkowe prowadzenia działalności gospodarczej pod cudzą firmą | str. 145
4.3. Przestępstwo firmanctwa - przesłanki odpowiedzialności firmującego i firmanta | str. 151
4.4. Ocena wiarygodności kontrahentów, czyli jak ustrzec się przed nieuczciwymi podmiotami | str. 155
Rozdział 5
Pozorność transakcji - orzecznictwo i praktyka | str. 158
5.1. Wprowadzenie | str. 158
5.2. Normatywne przesłanki pozbawienia prawa do odliczenia ze względu na pozorność czynności podlegającej opodatkowaniu | str. 158
5.3. Znamiona pozorności czynności skutkującej pozbawieniem podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego i postępowanie dowodowe | str. 161
5.4. Zakończenie | str. 163
Rozdział 6
Nieważność czynności | str. 165
6.1. Nieważność umów według prawa cywilnego i prawa podatkowego | str. 165
6.2. Nieważność czynności prawnych a skutki w podatku od towarów i usług | str. 166
6.2.1. Opodatkowanie nieważnych czynności oraz czynności niemogących być przedmiotem prawnie skutecznej umowy | str. 166
6.2.2. Prawo do odliczenia podatku naliczonego w przypadku nieważnych czynności prawnych | str. 170
6.2.3. Opodatkowanie podatkiem VAT czynności niemogących być przedmiotem prawnie skutecznej umowy | str. 177
Rozdział 7
Klauzula zakazu nadużycia prawa w VAT | str. 182
7.1. Wprowadzenie | str. 182
7.2. Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania z Ordynacji podatkowej a VAT | str. 184
7.3. Konstrukcja normy wprowadzającej klauzulę zakazu nadużycia prawa do ustawy o VAT | str. 192
7.4. Zasada zakazu nadużycia prawa w zakresie VAT w orzecznictwie TS | str. 194
7.5. Zasada zakazu nadużycia w zakresie VAT w orzecznictwie polskich sądów administracyjnych | str. 198
Rozdział 8
Świadczenia złożone jako uzasadnienie nadużyć | str. 203
8.1. Koncepcja pojęcia świadczeń złożonych | str. 203
8.1.1. Przełomowe orzeczenia TS dotyczące problematyki świadczeń złożonych | str. 207
8.1.1.1. Stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej | str. 207
8.1.1.2. Odroczony termin płatności | str. 208
8.1.1.3. Dostawa posiłków | str. 212
8.1.1.4. Usługi świadczone przez podmioty trzecie dla bezpośredniej korzyści turysty | str. 217
8.1.1.5. Program ochrony kart płatniczych | str. 219
8.1.1.6. Podstawa opodatkowania jako kwota należna w konkretnej relacji zobowiązaniowej | str. 221
8.1.1.7. Klasyfikacja usług informatycznych związanych z dostawą specjalistycznego oprogramowania | str. 222
8.1.1.8. Układanie kabli światłowodowych | str. 223
8.1.1.9. Usługa "parkuj - jedź" | str. 226
8.1.1.10. Usługi sprzątania najmowanych powierzchni | str. 226
8.1.1.11. Ubezpieczenie przedmiotu leasingu | str. 229
8.2. Potrzeba konsumenta jako kryterium rozstrzygające | str. 238
8.3. Zasada odrębnego opodatkowania VAT poszczególnych świadczeń | str. 241
8.4. Obowiązek prawidłowej klasyfikacji towarów i usług ciążący na sprzedawcy | str. 247
8.5. Problem z wyborem najkorzystniejszej oferty w zamówieniach publicznych | str. 249
8.6. Neutralność podatku VAT jako naturalna przyczyna nadużyć | str. 251
8.7. Opodatkowanie konsumpcji jako naturalna przyczyna nadużyć | str. 255
8.8. Niejednoznaczne stanowisko sądów jako naturalna przyczyna nadużyć | str. 256
8.9. Poszukiwanie środków na wykonanie budżetu oraz walka z wyłudzeniami VAT jako przyczyny nadużyć ze strony aparatu skarbowego | str. 257
8.10. Świadczenia złożone w poszczególnych sektorach gospodarki | str. 263
8.10.1. Świadczenia złożone w branży budowlanej i deweloperskiej - wybrane przykłady | str. 263
8.10.1.1. Projekt wraz z budową | str. 264
8.10.1.2. Zabudowy balkonów | str. 264
8.10.1.3. Dostawa garażu wraz z lokalem/ budynkiem | str. 267
8.10.1.4. Droga wewnętrzna, ruchome elementy budynku oraz wykończenie mieszkania pod klucz | str. 271
8.10.1.5. Wybudowanie budynku i zarządzanie nim w ramach umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym | str. 274
8.10.1.6. Dostawa okien wraz z montażem | str. 276
8.10.1.7. Konserwacja obiektów wspólnot mieszkaniowych | str. 277
8.10.1.8. Najem plus media | str. 282
8.10.2. Świadczenia złożone w branży hotelarskiej i restauracyjnej | str. 286
8.10.3. Świadczenia złożone w branży finansowej | str. 292
8.10.3.1. Karty paliwowe | str. 292
8.10.3.2. Obsługa kart płatniczych | str. 296
8.10.3.3. Usługi zarządzania pożyczką lub kredytem | str. 301
8.10.3.4. Konwojowanie i cash processing | str. 302
8.10.4. Świadczenia złożone w branży medycznej | str. 304
8.10.4.1. Dostawa sprzętu typu RTG, USG, tomograf itp. wraz z adaptacją | str. 304
8.10.4.2. Usługi medyczne | str. 310
8.10.4.3. Dostawa respiratorów | str. 312
8.10.4.4. Dostawa sprzętu -"podwójnego przeznaczenia" | str. 312
8.10.4.5. Dotacje na leczenie | str. 313
8.10.4.6. Dostawa instalacji gazów medycznych | str. 313
Rozdział 9
Transakcje transgraniczne zachętą do nadużyć - eksport usług, WDT, eksport towarów | str. 321
9.1. Praktyczne problemy związane z ustaleniem miejsca świadczenia transgranicznych usług | str. 323
9.2. Limity zwolnień podmiotowych z VAT jako przyczyna nadużyć związanych z opodatkowaniem transgranicznych usług | str. 324
9.3. Preferencyjne opodatkowanie transgranicznych dostaw towarów zachętą do nadużyć i nieodzownym elementem karuzeli podatkowych | str. 325
Rozdział 10
Odwrotne obciążenie a oszustwa w VAT | str. 328
10.1. Wprowadzenie | str. 328
10.2. Odwrotne obciążenie w prawie unijnym | str. 330
10.3. Odwrotne obciążenie w transakcjach krajowych w Polsce | str. 336
10.3.1. Zakres przedmiotowy mechanizmu odwrotnego obciążenia | str. 336
10.3.1.1. Towary objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia | str. 336
10.3.1.2. Usługi objęte odwrotnym obciążeniem | str. 339
10.3.1.3. Jednolita gospodarczo transakcja | str. 345
10.3.2. Zakres podmiotowy mechanizmu odwrotnego obciążenia | str. 355
10.4. Ocena regulacji | str. 362
Rozdział 11
Nieuczciwość kontrahenta: jak uniknąć negatywnych konsekwencji? | str. 368
11.1. Możliwość uniknięcia zaangażowania w transakcje karuzelowe - informacje i zalecenia Ministerstwa Finansów | str. 368
11.2. Weryfikacja praktyczna - co należy uwzględnić? | str. 374
11.2.1. Weryfikacja formalna | str. 374
11.2.2. Weryfikacja merytoryczna | str. 377
11.2.2.1. Gospodarczy sens uczestnictwa w transakcji | str. 377
11.2.2.2. Działalność operacyjna | str. 379
11.2.2.3. Procedury | str. 380
Rozdział 12
Oszustwa podatkowe a odpowiedzialność karna i karnoskarbowa | str. 383
12.1. Wprowadzenie | str. 383
12.2. Podmiotowa odpowiedzialność karnoskarbowa za rozliczenia podatkowe spółek | str. 384
12.3. Zasady i podstawy prawne ponoszenia odpowiedzialności karnej i karnoskarbowej za udział w zorganizowanej grupie przestępczej wyłudzającej VAT | str. 386
12.4. Zasady odpowiedzialności karnoskarbowej za zaniżenie zobowiązania podatkowego w VAT (przestępstwo oszustwa podatkowego) - wybór orzecznictwa, stanowisko doktryny | str. 389
12.5. Zasady odpowiedzialności karnoskarbowej za nienależny zwrot VAT - wybór orzecznictwa, stanowisko doktryny | str. 391
12.6. Naganna praktyka wszczynania postępowań karnoskarbowych przed zakończeniem postępowania wymiarowego | str. 393
12.7. Korekta deklaracji podatkowej jako narzędzie pozwalające uniknąć odpowiedzialności karnoskarbowej | str. 396
12.8. Rola obrońcy w postępowaniu przygotowawczym oraz procesie karnoskarbowym | str. 402
Wykaz orzeczeń i pism urzędowych | str. 405
Bibliografia | str. 425
Autorzy | str. 431
