Przyrodnicze podstawy gospodarowania przestrzenią

• Druk: Warszawa, 2014
• Autor: Andrzej Macias, Sylwia Bródka
• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Procesy rozwoju zagospodarowania przestrzennego w kilku ostatnich dekadach mają w Polsce szczególnie dynamiczny przebieg. Gospodarowanie przestrzenią wymaga nie tylko głębokiej wiedzy o strukturze, funkcjonowaniu i przekształceniach zachodzących w systemach krajobrazowych, ale także orientowania się w bardzo szerokim zakresie przepisów prawnych związanych z wykorzystywaniem zasobów i ochroną walorów przestrzeni.

Książka obejmuje kompleksową i aktualną wiedzę teoretyczną i praktyczną na temat przyrodniczych podstaw gospodarowania środowiskiem, które są jednym z filarów zrównoważonego rozwoju. Autorzy omówili nie tylko poszczególne elementy środowiska przyrodniczego w kontekście ocen środowiskowych, ale także prawne podstawy gospodarowania, źródła informacji geograficznej oraz wybrane metody i techniki oceny zasobów środowiskowych. Uwzględnili też strategiczne opracowania przyrodnicze na różnych poziomach planowania rozwoju społeczno-gospodarczego (m.in. polityki, strategie, plany i programy). Przedstawili również problematykę prognozowania krajobrazowego oraz jego znaczenie w ocenach oddziaływania na środowisko.

Towarzysząca książce płyta CD zawiera tabelaryczne zestawienie informacji na temat przydatności rolniczej gleb oraz związków między glebami i zbiorowiskami roślinnymi a typami siedliskowymi lasu.

Podręcznik jest przeznaczony dla studentów kierunków: gospodarka przestrzenna, planowanie przestrzenne, kształtowanie i ochrona środowiska, ochrona środowiska, kształtowanie środowiska przyrodniczego, geografia, biologia, geologia, architektura krajobrazu, a także dla pracowników samorządów terytorialnych, planistów przestrzennych oraz służb ochrony środowiska.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Geografia
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-01-19133-7
• ISBN druku: 978-83-01-17450-7
• Liczba stron: 588

Część I. NAUKOWE I PRAWNE UWARUNKOWANIA GOSPODAROWANIA ŚRODOWISKIEM PRZYRODNICZYM                                     1

1. Środowisko przyrodnicze jako przedmiot badań naukowych i przestrzeń działań gospodarczych                           3

1.1. Definicje podstawowych pojęć związanych ze środowiskiem przyrodniczym   3
1.2. Struktura i funkcjonowanie systemów przyrodniczych                     21
1.3. Główne kierunki badań środowiska przyrodniczego i ich znaczenie aplikacyjne  27

2. Podstawy prawne gospodarowania środowiskiem przyrodniczym                                                   32

2.1. Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym   34
2.2. Ustawa z 27 kwietna 2001 r. – Prawo ochrony środowiska                   35
2.3. Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody                         42
2.4. Ustawa z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko                                                 47
2.5. Ustawa z 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych               49
2.6. Ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane                               50
2.7. Ustawa z 28 września 1991 r. o lasach                                   53
2.8. Ustawa z 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne                                 54
2.9. Ustawa z 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju                                               61
2.10. Ustawa z 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze                   61
2.11. Ustawa z 15 lipca 2011 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) 63

3. Źródła informacji przyrodniczej                             64

3.1. Dostępność informacji o środowisku                                     64
3.2. Kartograficzne źródła danych, zdjęcia lotnicze i obrazy satelitarne             66
3.3. Źródła danych opisowych 	83
3.4. Badania terenowe                                                   74
3.5. Inwentaryzacja przyrodnicza jako źródło kompleksowej informacji o środowisku  76

Część II. CHARAKTERYSTYKA KOMPONENTÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I ZASADY ICH WYKORZYSTANIA                   81

4. Budowa geologiczna                                             83

4.1. Podział skał                                                         83
4.2. Przydatność budowlana gruntów                                       88
4.2.1. Grunty skaliste                                               92
4.2.2. Grunty nieskaliste                                             93
4.2.3. Grunty organiczne                                             100
4.2.4. Grunty antropogeniczne                                       102
4.3. Surowce mineralne                                                   102
4.3.1. Dokumentacje geologiczne i kategorie udokumentowania surowców mineralnych                                   109
4.3.2. Eksploatacja surowców mineralnych                             112
4.3.3. Rekultywacja i zagospodarowanie obszarów pogórniczych           116

5. Ukształtowanie powierzchni terenu                           117

5.1. Geneza rzeźby terenu                                                 117
5.1.1. Rola czynników przyrodniczych w rozwoju rzeźby                   118
5.1.2. Wpływ działalności człowieka na rzeźbę                           123
5.2. Cechy fizjonomiczne rzeźby terenu i jej morfometria                       131
5.3. Znaczenie rzeźby terenu w działalności gospodarczej człowieka             135
5.3.1. Waloryzacja rzeźby dla różnych funkcji gospodarczych               136
5.3.2. Gospodarcze znaczenie procesów geodynamicznych                 149

6. Gleby                                                                 155

6.1. Czynniki i procesy glebotwórcze. Profil glebowy. Gleby strefowe i astrefowe   155
6.1.1. Poziomy diagnostyczne gleb – pedony                             158
6.2. Systematyka gleboznawcza Polski                                       161
6.3. Klasyfikacje gleb do celów gospodarczych                               177
6.3.1. Klasy bonitacyjne gleb                                         177
6.4. Kompleksy rolniczej przydatności gleb                                   180
6.5. Wykorzystanie i ochrona gleb                                         189
6.5.1. Specyfika uprawy gleb                                         189
6.5.1.1. Wpływ uprawy na właściwości gleb                       191
6.5.1.2. Uprawa różnych typów gleb                             193
6.5.2. Zanieczyszczenie gleb                                         197
6.5.3. Nawożenie gleb                                               204
6.5.4. Środki ochrony roślin                                         211

7. Wody podziemne i powierzchniowe                             215

7.1. Wody podziemne                                                   217
7.1.1. Typy genetyczne i występowanie wód podziemnych                 217
7.1.2. Podstawowe właściwości hydrogeologiczne skał                     221
7.1.3. Główne zbiorniki wód podziemnych                             224
7.1.4. Zasoby wód podziemnych                                       227
7.1.5. Eksploatacja wód podziemnych                                 229
7.1.6. Melioracje. Odwadnianie i lej depresji                             234
7.1.7. Wody podziemne a obszary zurbanizowane                       236
7.1.8. Gospodarcze znaczenie wód gruntowych                           237
7.1.9. Jakość i ochrona wód podziemnych                               239
7.2. Wody powierzchniowe                                               243
7.2.1. Źródła i nieskoncentrowane wypływy wód                         243
7.2.2. Cieki naturalne i sztuczne                                       246
7.2.3. Wody stojące                                                 263
7.2.4. Jakość wód powierzchniowych                                   270
7.2.5. Ujęcia wód powierzchniowych                                   284
7.3. Strefy ochronne ujęć wód podziemnych i powierzchniowych                 286
7.4. Obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych                         288

8. Powietrze atmosferyczne i klimat                             290

8.1. Skład i budowa atmosfery                                             290
8.2. Główne elementy meteorologiczne                                     293
8.3. Podziały oraz charakterystyki pogody i klimatu                           301
8.4. Znaczenie warunków pogodowych i klimatycznych w gospodarce człowieka   309
8.5. Ochrona powietrza i klimatu                                           324

9. Komponenty biotyczne                                           340

9.1. Roślinność potencjalna i rzeczywista. Klasyfikacja siedlisk roślinnych         341
9.1.1. Nadmorskie i śródlądowe wydmy                                 342
9.1.2. Ekosystemy wodne                                           345
9.1.3. Murawy, łąki, ziołorośla, wrzosowiska i zarośla                     347
9.1.4. Siedliska naskalne                                             349
9.1.5. Ekosystemy lasów i borów                                     353
9.2. Lasy                                                             354
9.2.1. Leśne siedliska naturalne i gospodarcze                           354
9.2.2. Podział użytkowy lasów                                       367
9.2.3. Plan urządzania lasu                                           372
9.2.4. Wybrane zagadnienia gospodarki leśnej                           381
9.2.4.1. Sposoby zagospodarowania lasu                           381
9.2.4.2. Zagrożenia lasów w Polsce                               383
9.2.4.3. Zalesienia porolne                                     394
9.3. Użytki zielone                                                       397
9.3.1. Siedliska łąkowe nizinne i górskie                               398
9.3.2. Skład runi użytków zielonych                                   404
9.3.3. Podział użytkowy łąk i pastwisk                                 406
9.4. Mokradła                                                         411
9.4.1. Podział torfowisk                                             412
9.4.2. Ekologiczne i gospodarcze znaczenie torfowisk                     414
9.5. Zadrzewienia                                                       417
9.5.1. Podział i charakterystyka zadrzewień                             417
9.5.2. Zasady kształtowania zadrzewień                               420
9.6. Zieleń urządzona                                                   424
9.7. Funkcje terenów leśnych, zadrzewień i zieleni urządzonej                   426
9.8. Gospodarcze znaczenie wybranych gatunków roślin i zwierząt               434

Część III. OCENY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO DO CELÓW GOSPODARCZYCH                                                       447

10. Metodologiczne podstawy ocen środowiska przyrodniczego                                                 449

10.1. Wybrane elementy teorii ocen środowiskowych                         449
10.2. Etapy oceny środowiska przyrodniczego                               451
10.3. Metody oceny środowiska przyrodniczego                             464

11. Waloryzacja środowiska przyrodniczego                   468

11.1. Waloryzacja ekologiczna                                           468
11.1.1. Podstawy prawne waloryzacji obszarów cennych przyrodniczo w Polsce 469
11.1.1.1. Ogólna klasyfikacja prawnych form ochrony przyrody     469
11.1.1.2. Kryteria delimitacji i tryb ustanawiania poszczególnych kategorii form ochrony przyrody                             471
11.1.2. Wybrane międzynarodowe formy ochrony przyrody               486
11.1.2.1. Rezerwaty biosfery                                   486
11.1.2.2. Obszary Ramsar                                     486
11.1.3. Krajowe i międzynarodowe systemy obszarów chronionych         489
11.1.4. Plany ochrony obszarów cennych przyrodniczo                   495
11.2. Waloryzacja ekofizjograficzna                                       496

12. Problematyka przyrodnicza w dokumentach strategicznych                                                   508

12.1. Polityka ekologiczna państwa                                         511
12.2. Wybrane dokumenty sektorowe                                       513
12.2.1. Program wodno-środowiskowy kraju                           513
12.2.2. Krajowy Program Rolnośrodowiskowy w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich                                           515
12.3. Programy ochrony środowiska i plany gospodarki odpadami               517
12.4. Dokumenty planistyczne                                           519
12.5. Opracowanie ekofizjograficzne                                       529
12.6. Oceny oddziaływania na środowisko                                   532
12.6.1. Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko                 533
12.6.2. Ocena oddziaływania planowanych przedsięwzięć na środowisko i decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach                         538
12.6.3. Ocena transgranicznego oddziaływania na środowisko             541

Literatura                                                           542
Skorowidz                                                           571
Załączniki (znajdujące się na płycie CD)	580