RegUŁy językowe w praktyce
Książka zawiera obszerny wybór pytań i odpowiedzi opublikowanych w internetowej Poradni Językowej Uniwersytetu Łódzkiego w latach 2014–2021. Autorzy, oprócz tego, że wyjaśniają szereg aktualnych problemów poprawnościowych z różnych płaszczyzn języka: fonetyki, morfologii, leksyki, fleksji, składni, ortografii i interpunkcji, poruszają też zagadnienia z zakresu pragmatyki i edytorstwa. Zasadnicza cześć książki poprzedzona jest szczegółową charakterystyką pojęcia norma językowa oraz opisem opracowań mogących stanowić cenne źródło wiedzy na temat zagadnień poprawności językowej. Publikacja z jednej strony pełni zatem funkcję klasycznego poradnika, który pozwoli Czytelnikom rozwikłać wiele zawiłości dotyczących współczesnej polszczyzny w jej aspekcie normatywnym, z drugiej zaś to przydatny przewodnik po teoretycznych meandrach kultury języka.
*
Monografia zawiera cenny materiał językowy i przekaz teoretyczny, a co najważniejsze – w sposób charakterystyczny dla podejścia naukowego proponuje rozwiązania problemów językowych w oparciu o wiedzę lingwistyczną oraz obowiązujące normy, m.in. zasady pisowni polskiej. W pracy przyjęto zasadę rzetelnego, wieloaspektowego prezentowania wyników badań nad językiem, ale także ujęcie przekrojowe, ukazujące rozwój refleksji kulturalnojęzykowej na gruncie polskim, co stanowi ujęcie cenne poznawczo, popularyzatorsko i dydaktycznie. Opinie językowe zawarte w publikacji są wynikiem naukowego podejścia do problemów poprawnościowych, są znakomicie umotywowane, oparte na wynikach badań naukowych.
Z recenzji dr hab. Katarzyny Wyrwas, prof. UŚ
Publikacja znajdzie licznych odbiorców wśród osób, które są zainteresowane problemami językowymi i chcą wzbogacić wiedzę o współczesnej polszczyźnie. Książka powinna stać się obowiązkowym podręcznikiem akademickim. Jest doskonałym materiałem na zajęcia z kultury języka. Publikacja jest przeznacza na dla wszystkich, którzy chcą rozwijać praktyczną umiejętność posługiwania się polszczyzną na co dzień. Można ją potraktować jako pożyteczną podpowiedź, gdzie szukać odpowiedzi na trudne pytania.
Z recenzji dr hab. Moniki Kaczor, prof. UZ
Wstęp 11
Norma językowa jako centralne pojęcie kultury języka 13
Źródła wiedzy o poprawności językowej 37
Odpowiedzi na pytania kierowane do Poradni Językowej UŁ 75
Członek zarządu, sekretarz miasta, wójt gminy — o pisowni nazw stanowisk, funkcji, godności 77
Urząd marszałkowski, gmina Bystrzyca — o pisowni nazw instytucji i ich działów 78
Zalew Siemiatówka, Dolina Rabskiego Potoku — o pisowni nazw geograficznych 83
Katedra polowa, twierdza Kraków — o pisowni nazw obiektów miejskich 84
Kot w Butach, Widmo — o pisowni nazw bohaterów literackich 85
Raven, kiełbasa od chłopa, pendolino — o pisowni chrematonimów 86
Państwa firma, Pan, Ci — ortografia a grzeczność językowa 87
Ekoguru, słabowidzący, podatkowo-prawny— o pisowni wyrazów złożonych 88
Jakbym, niegłosujący — o pisowni wyrazów z cząstkami ‑bym i ‑nie 91
Empressii, ale skrobi — o użyciu litery i na końcu wyrazu 92
Poz., DPLeg i ŚOR — o skrótach i skrótowcach 93
Ortograficzne rozmaitości 95
O dzieleniu wyrazów 101
Kreski poziome, zapis jąkania się i wiszące spójniki — o kwestiach związanych z edycją tekstu 102
Cyfry rzymskie i arabskie — o różnych sposobach zapisu liczb
O ogólnych zasadach przestankowania 106
O przecinkach w wypowiedzeniach pojedynczych i ich częściach 109
O przecinkach w wypowiedzeniach podrzędnie złożonych 111
O interpunkcji w przypadku zbiegu wskaźników zespolenia 114
O użyciu cudzysłowu 116
O sposobach redagowania wyliczeń 116
Rozmaitości interpunkcyjne 119
Jozue i widno — o wymowie wyrazów obcych i polskich 122
Jarzębina i chwiejność — o liczeniu głosek 126
Czy w jest zgłoską — o liczeniu sylab 127
Namalowalibyśmy coś w książce od gramatyki — o akcentowaniu wyrazów 128
Be czy by — o nauce liter 128
Hodonimia, rojenie, obrzydliwy — o znaczeniu wyrazów 129
Nasienie a nasiono, bynajmniej a przynajmniej, wysłannik a korespondent — o relacjach znaczeniowych między wyrazami 133
Brat przyrodni, mętlik w głowie, postępy dydaktyczne poniżej przeciętnej — o znaczeniu frazemów i związków frazeologicznych 141
Czy górnik pracuje w górach? — o pochodzeniu wyrazów i frazeologizmów 143
Smucić (się), podejmować (się) — o relacjach znaczeniowych między formami fleksyjnymi 148
Mecz został odwołany, zostanie rozegrany za tydzień — o dwuznaczności wyrazów i połączeń wyrazowych 151
Wieśniak, auto w gazie, kartofel — o stylistycznej wartości wyrazów 154
Dostać zawału, mieć zawał czy ulec zawałowi — o łączliwości leksykalnej 157
Czy istnieje potencjał bezpiecznościowy — jak tworzyć przymiotniki 164
Jak nazwać kobietę kierującą tirem — o tworzeniu rzeczowników 165
Czy można wyparkować samochód — jak tworzyć czasowniki 166
Dłużniewice czy Dłużniowice — o tym, jak tworzono nazwy miejscowe 168
Piszczaczanin i wąwalanka — o tworzeniu nazw mieszkańców 168
Wolniewiczowa — o nazwach odmężowskich 169
O Matcie i z Markiem — jak odmieniać imiona 170
Idę na spacer z Anną Ziołą i Jackiem Beyerem — uwagi wstępne o odmianie nazwisk 172
Zapraszam Państwa Kowalczyków — o odmianie nazwisk w liczbie mnogiej 174
Sierpienia czy Sierpnia, Retela czy Retla — co z tym e w odmianie nazwisk przez przypadki 177
Piszę o Janie Berthierze i Nelsonie Pessoi — o odmianie nazwisk obcych 179
Pochodzę z Piasków‑Drużkowa i jadę do Trutnowów — o odmianie nazw miejscowych 181
Sprawdzić coś na iPhonie — jak odmieniać nazwy własne 184
Desktopa czy desktopu — o odmianie rzeczowników w liczbie pojedynczej 186
Szlifierzów czy szlifi rzy — o odmianie rzeczowników w liczbie mnogiej 189
Widły i dwóch malarzy — o ustalaniu rodzaju i przypadka rzeczowników 191
Ściełam czy ścielę — o odmianie czasowników 193
Tą czy tę — o odmianie pozostałych części mowy 194
Doktor habilitowana i pani burmistrz — o stanowiskach zajmowanych przez kobiety 196
Jeden związek lub wiele związków świadka Kowalskiej — poprawność językowa a składnia zgody i składnia rządu 197
Do komendy czy na komendę — o użyciu przyimków 207
Wiele osób, które widziały film — o relacjach między członami w wypowiedzeniu złożonym 213
Parlament gruziński czy gruziński parlament — o szyku wyrazów
Czcigodny i szanowny — o grzeczności językowej 221
O częściach mowy i częściach zdania 222
Bibliografia 229
Indeks 235
