Rozwój zrównoważony obszarów wiejskich na globalnym Południu
W monografii przedstawiono koncepcję zrównoważonego rozwoju oraz relacji między nim a rozwojem gospodarczym, polityką, kulturą, dziedzictwem kulturowym i zarządzaniem zasobami oraz omówiono strategie jej wdrażania w rozwijających się krajach Ameryki Łacińskiej. Autorka opisuje programy modernizacji rolnictwa, zmiany funkcjonalne zachodzące na wsi i problemy wynikające z wprowadzania na wieś nowych, nierolniczych funkcji. Zwraca przy tym uwagę na czynniki oraz uwarunkowania społeczne, ekonomiczne i środowiskowe utrudniające zrównoważone gospodarowanie zasobami wsi.
W pierwszej części monografii dokonano przeglądu problemów charakterystycznych dla krajów tego kontynentu, występujących: w Peru, Meksyku, Boliwii, Wenezueli, Kolumbii, Urugwaju, Kostaryce, Argentynie, Brazylii, Ekwadorze, Paragwaju i Chile. W części drugiej, empirycznej, poddano analizie dane z trzyletnich badań, prowadzonych w trzech dystryktach peruwiańskiego regionu Sierra: we Frias, Viques i Surco.
Książka skierowana jest przede wszystkim do środowisk akademickich, a także jako podręcznik dla studentów i wykładowców takich kierunków, jak geografia, ekonomia, socjologia, antropologia, politologia i historia, na których prowadzone są wykłady poświęcone kwestiom niedorozwoju i ubóstwa oraz dróg i koncepcji wychodzenia z tej sytuacji, uwzględniających możliwości operacjonalizacji zasad zrównoważonego rozwoju. Z pewnością będzie to także interesująca lektura dla przedstawicieli agencji rządowych i organizacji pozarządowych, zaangażowanych w przygotowywanie strategii oraz tworzenie programów rozwojowych.
Autorka monografii od wielu lat prowadzi badania terenowe w krajach Ameryki Łacińskiej. Problematykę przyrodniczą (szerzej środowiskową) i społeczno-ekonomiczną wielu z krajów tego obszaru zna z autopsji. Liczne wyjazdy, współpraca naukowa, własne i wspólne studia badawcze z geografami z kręgu krajów Ameryki Łacińskiej uczyniły Autorkę recenzowanej monografii wybitnym specjalistą i popularyzatorem problematyki geograficznej krajów latynoamerykańskich.
Walorem recenzowanej monografii jest prezentacja koncepcji rozwoju zrównoważonego terenów wiejskich w krajach rozwijających się na przykładzie Ameryki Łacińskiej na tle zachodzących współcześnie zmian globalnych w społeczeństwie, gospodarce, przestrzeni światowej oraz wskazanie, że przyjęty model liberalny w krajach Ameryki Łacińskiej nie prowadzi do wzrostu dobrobytu ogółu ich społeczeństw. (Z recenzji prof. Andrzeja Matczaka)
*********
Prof. dr hab. Mirosława Czerny – geograf, profesor zwyczajny w Instytucie Studiów Regionalnych i Globalnych, kierownik Katedry Geografii Miast i Planowania Przestrzennego na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Zakładu Geografii Rozwoju i Planowania Przestrzennego. Jej obszar zainteresowań to kraje rozwijające się, a szczególnie Ameryka Łacińska. W krajach tego regionu przebywała wielokrotnie jako stypendystka, a następnie w sumie ponad 6 lat była wykładowcą na uniwersytetach w Meksyku, Peru, Kolumbii, Argentyny, Brazylii, Wenezueli, Kostaryce i na Kubie. W ramach realizowanych projektów badawczych współpracowała z ośrodkami badawczymi w Chile, Ekwadorze, Paragwaju i w krajach Ameryki Środkowej. Badania nad krajami rozwijającymi się prowadziła na Uniwersytecie w Tybindze (jako stypendystka Fundacji Alexandra von Humboldta), w Oksfordzie (w ramach stypendium PHARE) oraz na wielu uniwersytetach hiszpańskich, niemieckich i angielskich.
Dwukrotnie prowadziła semestralne cykle wykładów na Uniwersytecie w Moguncji oraz cykle wykładów na Uniwersytecie Castilla-La Mancha w Albacete i na Universidad Complutense de Madrid. Wielokrotnie też była zapraszana jako wykładowca przez Autonomiczny Uniwersytet Stanu Meksyk w Toluce.
Prace naukowe prof. Mirosławy Czerny poświęcone są zagadnieniom niedorozwoju, ubóstwa, zacofania wsi, dzielnicom marginalnym w wielkich miastach, planowaniu regionalnemu i lokalnemu, rozwojowi wielkich metropolii, rozwojowi zrównoważonemu, konfliktom politycznym i społecznym, społeczeństwu ryzyka. Za wkład w badania nad Ameryką Łacińską Universidad Nacional San Agustin de Arequipa w Peru nadał jej w 2007 roku tytuł doktora honoris causa, a w 2013 roku została uhonorowana medalem towarzystwa geograficznego w Limie w rocznicę 125-lecia jego istnienia. W tym samym roku macierzysty Wydział uhonorował ją także Medalem im. Jerzego Kondrackiego.
Wprowadzenie: termin „rozwój zrównoważony” i kontrowersje wokół niego 7
1. Rozwój zrównoważony: szansa czy iluzja dla obszarów peryferyjnych? 13
1.1. O koncepcji 13
1.2. Rozwój zrównoważony a procesy rozwoju
gospodarczego 19
1.3. Rozwój zrównoważony a polityka 30
1.4. Rozwój zrównoważony a ewolucja kulturalna i
dziedzictwo kulturowe 34
1.5. Rozwój zrównoważony w krajach rozwijających się
43
1.6. Zarządzanie zasobami 45
2. Dyskusja o rozwoju zrównoważonym w regionach peryferyjnych 54
2.1. Regiony peryferyjne 54
2.2. Peryferyjność wiejskich obszarów w Andach 57
3. Dyskusja o rozwoju zrównoważonym w Ameryce Łacińskiej 62
3.1. Skąd ten temat? 62
3.2. Ziemia dla kogo? Problem dostępności do ziemi
dla ubogich 66
3.3. Nowa wiejskość (nueva ruralidad) 70
3.4. Bieda na wsi latynoamerykańskiej 86
3.5. Przykłady badań nad zrównoważonym rozwojem wsi w
Ameryce Łacińskiej 90
4. Peru – zmiany na wsi 100
4.1. Programy modernizacji rolnictwa 114
4.2. Czynniki ograniczające rozwój wybranych
dystryktów w regionie Sierra (Frias, Viques i Surco)
124
4.3. Dystrykt Frias – rolnictwo z próbami
komercjalizacji 131
4.4. Czynniki wrażliwości społecznej i środowiskowej
zdefiniowane w dystrykcie Frias 137
4.5. Dystrykt Viques – rolnictwo, agroturystyka i
kultura materialna 154
4.6. Zanieczyszczenie środowiska naturalnego na
poziomie lokalnym 168
4.7. Czynniki wpływające na wrażliwość terytorialną i
utrudniające zrównoważone gospodarowanie zasobami 170
4.8. Dystrykt San Jerónimo de Surco 172
4.9. Problemy środowiskowe i uwarunkowania społeczne
180
Wnioski: peryferyjność obszarów o tradycyjnym rolnictwie subsystencyjnym 182
Bibliografia 184
Indeks geograficzny 194
Indeks rzeczowy 197
Spis ilustracji 208
Spis tabel 211
