Śladami prawodawcy faktycznego. Materiały legislacyjne jako narzędzie wykładni prawa

• Druk: 2017
• Seria / cykl: MONOGRAFIE
• Autor: Agnieszka Bielska-Brodziak
• Wydawca: Wolters Kluwer Polska SA

Wyróżnienie w 54. Ogólnopolskim Konkursie „Państwa i Prawa” w kategorii najlepsze prace habilitacyjne
Monografia jest pierwszym w Polsce opracowaniem kompleksowo podejmującym problematykę wykorzystania materiałów legislacyjnych w wykładni prawa. Szeroko zakrojone badania polskiego orzecznictwa zostały tu wsparte analizą kilkuset pozycji z zakresu polskiej, anglosaskiej i niemieckiej teorii interpretacji prawniczej. W książce szczegółowo omówiono między innymi:

sposoby wykorzystania historii legislacyjnej aktu prawnego w orzecznictwie sądowym,
poszczególne rodzaje materiałów legislacyjnych: projekty ustaw wraz z uzasadnieniami, poprawki i sprawozdania, opinie lub zapisy debat parlamentarnych i ich znaczenie dla wykładni prawa,
zasady dostępu do materiałów legislacyjnych,
mankamenty współczesnej praktyki tworzenia, udostępniania i wykorzystywania historii legislacyjnej w orzecznictwie.

Przeprowadzone rozważania dają możliwość efektywniejszego korzystania z materiałów legislacyjnych w procesie interpretacji prawniczej, zwracając uwagę na wiążące się z tym szanse, ale jednocześnie nie pomijając istotnych zagrożeń. Analiza ta jest tym cenniejsza, że historia legislacyjna jawi się tutaj jako szczególnie wartościowe narzędzie wykładni prawa, zwłaszcza na tle istniejących alternatyw.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Prawo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-8124-132-8
• ISBN druku: 978-83-8107-712-5
• EAN: 9788381241328
• Liczba stron: 600

Wykaz najważniejszych skrótów | str. 15

Podziękowanie | str. 17

Rozdział 1
Zagadnienia wstępne. "Historia legislacyjna" | str. 21
1. Obszar badawczy | str. 23
1.1. Literatura | str. 23
1.2. Materiały legislacyjne | str. 23
1.3. Orzecznictwo | str. 24
2. Materiały legislacyjne - uwagi metodologiczne | str. 25
2.1. Dlaczego ustawy? | str. 25
2.2. Wybór fragmentu procesu legislacyjnego | str. 26
2.3. Cel badań materiałów legislacyjnych | str. 28
3. Badania orzecznictwa - uwagi metodologiczne | str. 29
3.1. Dlaczego sądy? | str. 29
3.2. Wybór orzecznictwa | str. 30
3.3. Narzędzie badawcze: Jurissearch | str. 31
3.4. Hasła przeszukiwania - określenia wskazujące na użycie HL w wykładni operatywnej | str. 33
4. Zawartość kolejnych części pracy | str. 36

Rozdział 2
Cel - znaczenie - kontekst - prawodawca - interpretator | str. 39
1. Cel interpretacji | str. 43
1.1. Niemcy | str. 45
1.2. Anglosasi | str. 49
1.3. Polska | str. 56
2. Znaczenie | str. 62
3. Kontekst | str. 69
4. Faktyczny prawodawca i rozsądny interpretator | str. 79
4.1. Prawodawca | str. 79
4.2. Interpretator | str. 87

Rozdział 3
Spór o materiały legislacyjne | str. 95
1. Kwestie konstytucyjne | str. 97
1.1. Argument z braku zatwierdzenia przez prawodawcę | str. 97
1.2. Argumenty z delegacji | str. 101
1.3. Rozdzielenie władz | str. 103
1.4. Konsekwencje poprawiania prawodawcy | str. 104
1.5. Argument z milczenia prawodawcy | str. 105
1.6. Selektywność zakazu używania historii legislacyjnej | str. 106
2. Kwestie związane z pojęciem "intencji" | str. 108
3. Tekst i to, co "poza nim" | str. 115
4. Niewiarygodność materiałów legislacyjnych | str. 121
4.1. Manipulacja w toku procesu legislacyjnego | str. 122
4.2. Manipulacja w fazie interpretacji | str. 128

Rozdział 4
Rodzaje materiałów legislacyjnych | str. 131
1. Warianty historii legislacyjnej | str. 132
1.1. Konwencjonalna historia legislacyjna (conventional legislative history) | str. 135
1.2. Historia zmian projektu (drafting history/statutory history) | str. 135
1.3. Historia powstała przed rozpoczęciem prac legislacyjnych (pre -legislative history) | str. 138
1.4. Historia powstała po zakończeniu prac legislacyjnych (post/later legislative history) | str. 140
1.5. Historia ustawy (history of a statute) | str. 143
2. Rodzaje materiałów legislacyjnych w Polsce | str. 146
2.1. Projekt ustawy | str. 146
2.1.1. Projekty rządowe | str. 150
2.1.2. Projekty poselskie | str. 154
2.1.3. Projekty komisyjne | str. 157
2.1.4. Projekty prezydenckie | str. 159
2.1.5. Projekty senackie | str. 161
2.1.6. Projekty obywatelskie | str. 164
2.1.7. Wykorzystanie projektu jako narzędzia interpretacyjnego w orzecznictwie | str. 167
2.1.8. Ścieżki dostępu do projektu ustawy | str. 173
2.2. Uzasadnienie projektu ustawy | str. 174
2.2.1. Cele i funkcje uzasadnień | str. 175
2.2.2. Budowa i treść uzasadnienia projektu | str. 177
2.2.3. Adekwatność uzasadnienia | str. 180
2.2.4. Jakość uzasadnień | str. 193
2.2.5. Wykorzystanie uzasadnienia jako narzędzia interpretacyjnego w orzecznictwie | str. 199
2.2.6. Ścieżki dostępu do uzasadnień projektów | str. 203
2.3. Poprawki i sprawozdania | str. 204
2.3.1. Autopoprawka | str. 206
2.3.2. Poprawki na etapie prac komisyjnych między I a II czytaniem | str. 207
2.3.3. Poprawki na etapie II czytania | str. 213
2.3.4. Poprawki w senackiej fazie postępowania ustawodawczego | str. 215
2.3.5. Charakter poprawki | str. 218
2.3.6. Los poprawki | str. 228
2.3.7. Ścieżki dostępu do sprawozdań i uchwał senackich | str. 233
2.4. Wypowiedzi podczas debat | str. 234
2.4.1. Debaty - Sejm | str. 234
2.4.2. Debaty - komisje sejmowe | str. 236
2.4.3. Debaty - podkomisje sejmowe | str. 238
2.4.4. Debaty - Senat | str. 239
2.4.5. Uczestnicy debat i wartość ich wypowiedzi | str. 240
2.4.5.1. Legislatorzy | str. 241
2.4.5.2. Przedstawiciel wnioskodawcy projektu | str. 244
2.4.5.3. Eksperci | str. 246
2.4.5.4. Zaproszeni goście | str. 250
2.4.5.5. Posłowie | str. 250
2.4.6. Wykorzystanie wypowiedzi jako narzędzia interpretacyjnego w orzecznictwie | str. 256
2.4.7. Ścieżki dostępu do zapisów debat | str. 261
2.5. Opinie | str. 265
2.5.1. Opinie obligatoryjne | str. 267
2.5.2. Opinie fakultatywne | str. 274
2.5.3. Szczególne rodzaje opinii | str. 277
2.5.4. Autorstwo opinii jako czynnik wyznaczający ich wartość | str. 281
2.5.5. Los opinii jako czynnik wyznaczający ich wartość | str. 282
2.5.6. Wykorzystanie opinii jako narzędzia interpretacyjnego w orzecznictwie | str. 286
2.5.7. Ścieżki dostępu do opinii | str. 296
2.6. Prezydencka HL | str. 298
2.7. Cały proces legislacyjny jako argument | str. 304

Rozdział 5
Sposoby wykorzystania historii legislacyjnej | str. 313
1. Poglądy literatury polskiej na użycie materiałów legislacyjnych w wykładni prawa | str. 313
2. Historyczne spojrzenie na historię legislacyjną w orzecznictwie sądowym | str. 325
3. Wartość materiałów legislacyjnych - aktualne poglądy orzecznictwa sądowego | str. 329
3.1. Określenia wskazujące na użycie materiałów legislacyjnych w wykładni operatywnej | str. 329
3.2. Wykorzystanie materiałów legislacyjnych a deklarowany przez orzecznictwo rodzaj wykładni | str. 330
3.3. Wartość przypisywana materiałom legislacyjnym w orzecznictwie sądowym | str. 337
3.4. Kompetencja interpretatora - zasady korzystania z materiałów legislacyjnych | str. 346
4. Sposoby użycia materiałów legislacyjnych w interpretacji | str. 348
4.1. Powody użycia materiałów legislacyjnych w interpretacji, czyli czego interpretator w nich poszukuje? | str. 351
4.1.1. Użycie historii legislacyjnej dla poszukiwania informacji o celach | str. 352
4.1.2. Użycie historii legislacyjnej do poszukiwania informacji o znaczeniu (w charakterze "słownika") | str. 364
4.2. Analiza sytuacji interpretacyjnych, w których wykorzystywana jest historia legislacyjna | str. 374
4.2.1. Wybór | str. 375
4.2.2. Potwierdzanie | str. 383
4.2.3. "Uzupełnianie" | str. 394
4.2.4. Przełamanie znaczenia literalnego | str. 403
4.2.4.1. Przełamanie ze względu na absurdalne rezultaty | str. 404
4.2.4.2. Przełamanie ze względu na błąd ("naprawienie" błędu) | str. 407
4.2.4.3. Warianty relacji tekst/intencja zawarta w materiałach legislacyjnych | str. 417
4.2.5. Zmiany w prawie | str. 419
4.2.6. Milczenie w prawie | str. 430
5. Wykorzystanie historii legislacyjnej poza wykładnią prawa | str. 443
5.1. Historia legislacyjna jako środek komunikacji z różnymi audytoriami (wspólnotami) | str. 443
5.1.1. Komunikacja wewnątrz parlamentu | str. 444
5.1.2. Komunikacja ze społeczeństwem | str. 446
5.1.3. Komunikacja prawodawca - sądy | str. 447
5.1.4. Komunikacja parlamentu z rządem | str. 451
5.2. Pozostałe rodzaje użycia historii legislacyjnej | str. 452

Rozdział 6
Dostęp do materiałów legislacyjnych | str. 455
1. Wstęp - rewolucja informatyczna | str. 455
2. Zarzuty odnoszące się do dostępności HL | str. 458
2.1. Zarzut pierwszy: użycie materiałów legislacyjnych jest obce naszej tradycji | str. 460
2.2. Zarzut drugi: trudny dostęp do dokumentów z procesu legislacyjnego | str. 463
2.2.1. Dostęp do materiałów legislacyjnych w trybie bezwnioskowym | str. 467
2.2.2. Baza materiałów legislacyjnych zawarta w Systemie Informacyjnym Sejmu | str. 469
2.2.3. Standardy edytowalności poszczególnych rodzajów HL | str. 474
2.2.4. Dostęp do materiałów legislacyjnych w trybie wnioskowym | str. 479
2.2.4.1. Tryb wnioskowy w odniesieniu do bieżącej kadencji Sejmu | str. 480
2.2.4.2. Tryb wnioskowy w odniesieniu do minionych kadencji Sejmu | str. 482
2.3. Zarzut trzeci: niedostępność w perspektywie ciężaru dla obywatela | str. 492

Rozdział 7
Mankamenty tworzenia, udostępniania i wykorzystywania historii legislacyjnej | str. 499
1. Mankamenty tworzenia i udostępniania materiałów legislacyjnych | str. 500
1.1. Mankamenty zawartości historii legislacyjnej, sposobu i formy jej udostępniania | str. 500
1.1.1. Niekompletność historii legislacyjnej | str. 501
1.1.2. Niekompletność zawartości poszczególnych dokumentów legislacyjnych | str. 503
1.1.3. Odsyłacze i hiperłącza. Połączenia między dokumentami powiązanymi | str. 507
1.1.4. Edytowalność | str. 508
1.1.5. Umieszczanie zbyt wielu dokumentów w jednym lub w niewłaściwym pliku; problem opinii i ekspertyz; zróżnicowanie dróg dostępu | str. 509
1.2. Mankamenty zasad dostępu do historii legislacyjnej | str. 512
1.2.1. Niespójność przepisów o dostępie do informacji publicznej z przepisami o archiwach; różne zasady dla różnych kadencji - kadencja bieżąca a minione | str. 512
1.2.2. Różnicowanie podmiotów na wewnętrzne i zewnętrzne przez Archiwum Sejmu | str. 516
1.2.3. Podkomisje nie są organami Sejmu | str. 517
1.2.4. Problem dostępu do materiałów z każdorazowo przedostatniej kadencji Sejmu - przypadek "akt w drzwiach" | str. 519
1.3. Mankamenty związane z poszczególnymi rodzajami materiałów legislacyjnych | str. 520
2. Mankamenty wykorzystania historii legislacyjnej w wykładni | str. 523
2.1. Mankamenty merytoryczne | str. 524
2.1.1. Interpretatorzy korzystają z materiałów legislacyjnych wybiórczo lub zbyt ogólnie | str. 524
2.1.2. Interpretatorzy nie sięgają do historii legislacyjnej, choć są w niej wartościowe informacje | str. 532
2.1.3. Interpretatorzy nie odnoszą się do argumentów powołanych uprzednio w sporze | str. 534
2.2. Mankamenty o charakterze formalnym | str. 537
2.2.1. Interpretatorzy błędnie nazywają dokumenty z procesu legislacyjnego | str. 537
2.2.2. Interpretatorzy przytaczają historię legislacyjną zbyt ogólnie | str. 542
2.2.3. Interpretatorzy niewystarczająco precyzują adresy źródłowe | str. 544
3. Zakończenie | str. 550

Bibliografia | str. 553

Orzecznictwo | str. 581

Spis tabel | str. 597