Słownik językowego savoir-vivre'u (wydanie 2)
Drugie wydanie Słownika językowego savoir-vivre’u z nowej oprawie i bardziej czytelnym layoucie.
To pierwszy w polskiej leksykografii słownik gromadzący wyrazy i wyrażenia o funkcji grzecznościowej. Zamierzeniem autorki było zgromadzenie najczęściej używanych przez Polaków wszystkich pokoleń na przełomie XX i XXI wieku zwrotów grzecznościowych oraz sklasyfikowanie ich według pełnionych przez nie funkcji grzecznościowych, takich jak powitania, życzenia, pozdrowienia, pożegnania, oraz reakcje na nie. W słowniku znalazły się więc zarówno zwroty grzecznościowe używane przez średnie i starsze pokolenie (niektóre, nieliczne zresztą, z kwalifikacją typu „przestarzałe” czy „wychodzące z użycia” w obrębie definicji), jak również zwroty używane przez pokolenie młode, w tym najmłodsze – osoby nastoletnie, a nawet kilkuletnie (uczniów początkowych klas szkoły podstawowej).
Książka zawiera około 2000 najczęściej używanych przez Polaków wyrażeń językowych, nazywanych tradycyjnie zwrotami grzecznościowymi. Zebrane w słowniku w postaci wyrażeń hasłowych zwroty grzecznościowe mają to do siebie, że utrwalone są przez tradycję w określonej formie, odtwarzanej przez użytkowników języka z pamięci. Forma ta, jeśli analizuje się ją z perspektywy historycznej, ewoluuje (ulegając przede wszystkim uproszczeniom), na bieżąco tworzone są przez młode pokolenie modyfikacje znanych form, które nieraz pojawiają się na krótko, potem tracą ekspresywność, zanikają, na ich miejsce tworzone są nowe). Bywa, że dana forma wychodzi powoli z użycia, a w następnym pokoleniu przeżywa renesans – staje się atrakcyjna, jej częstość użycia wzrasta. Forma zwrotów grzecznościowych podlega najrozmaitszym modyfikacjom, nawiązującym jednak do zwrotów już znanych (mówiąc inaczej: tekstów kliszowanych), które mamy utrwalone w pamięci kulturowej.
Słownik przeznaczony jest dla wszystkich, którzy chcą, lub ze względów zawodowych muszą, skutecznie komunikować się z odbiorcami w kontaktach bezpośrednich i pośrednich – w tym zapośredniczonych przez internet. Będzie z pewnością przydatny dla uczniów szkół gimnazjalnych, a zwłaszcza średnich (w których programach nauczania znajduje się hasło „Etykieta językowa”), dla studentów studiów humanistycznych (polonistyka, dziennikarstwo, kulturoznawstwo) i innych, w ramach których prowadzony jest przedmiot „Etykieta językowa”, „Etykieta w komunikacji”, „Językowy savoir-vivre”, „Etyka, estetyka, etykieta językowa” oraz przedmioty, których składnikiem są treści dotyczące grzeczności językowej, dla studentów neofilologii i dla uczących się języka polskiego jako obcego. Ze Wstępu
A collection of polite phrases most frequently used by Poles at the turn of the 20th and 21st century, and their classification based on functions (greetings, wishes, salutations, farewells) and the reactions produced by them. Arranged into encyclopaedia-style entries, the phrases used by various generations become, through tradition, fixed in a specific form, recalled by language users from memory. The form, analyzed from historical perspective, evolves. Modifications of familiar phrases systematically created by young generations, often functioning very briefly, later lose their expressiveness, disappear and new ones emerge.
Wstęp 5
I. Jak korzystać ze słownika 9
II. Zwroty grzecznościowe 15
1. Forma rozpoczęcia kontaktu 17
2. Próba identyfikacji rozmówcy 24
3. Powitanie 26
4. Powitanie-pożegnanie 43
5. Reakcja na powitanie 70
6. Pytanie grzecznościowe 72
7. Reakcja na pytanie grzecznościowe 85
8. Wyrazy zadowolenia z kontaktu 91
9. Komplement 101
10. Pochwała 110
11. Reakcja na pochwałę, komplement 113
12. Przedstawianie komuś kogoś 118
13. Przedstawienie się 121
14. Reakcja na przedstawianie i przedstawienie się 125
15. Pytanie o nazwisko 127
16. Zachęta do rozgoszczenia się 129
17. Częstowanie 131
18. Reakcja na częstowanie 145
19. Formy zwracania się do odbiorcy (tzw. formy adresatywne) 149
20. Propozycja przejścia na ty 172
21. Deklaracja pomocy 175
22. Forma aprobaty dla poczynań rozmówcy 178
23. Gratulacje 184
24. Kondolencje 188
25. Wyrazy współczucia 191
26. Wyrazy pocieszenia, otuchy 194
27. Grzeczne polecenie 197
28. Grzeczne upomnienie 204
29. Grzecznościowa obudowa wypowiedzi 208
30. Grzecznościowe mówienie o mówieniu rozmówcy 215
31. Odmowa 217
32. Podziękowanie 220
33. Reakcja na podziękowanie 243
34. Przeproszenie 250
35. Reakcja na przeproszenie 275
36. Prośba 288
37. Prośba o powtórzenie wypowiedzi 302
38. Pozytywna reakcja na prośbę 304
39. Życzenia 306
40. Reakcja na życzenia 321
41. Pytanie o zgodę 324
42. Zgoda 328
43. Toast 332
44. Zaproszenie 343
45. Reakcja na zaproszenie, propozycję 348
46. Pozdrowienia 351
47. Zapowiedź zakończenia kontaktu 359
48. Próba zatrzymania gości 369
49. Zapewnienie o przyszłym kontakcie 371
50. Pożegnanie 377
51. Reakcja na pożegnanie 411
52. Forma zakończenia kontaktu 412
Najważniejsze pozycje z zakresu językowego savoir-vivre’u 420
Indeks zwrotów grzecznościowych 421
