Społeczeństwo na zakręcie. Zmiany postaw i wartości Polaków w latach 1990–2018

• Druk: 2020
• Autor: Grażyna Kacprowicz, Jerzy Bartkowski, Joanna Konieczna-Sałamatin, Krzysztof Bulkowski, Maja Sawicka, Mirosława Marody, Sławomir Mandes
• Wydawca: Scholar

Trzydziesta rocznica transformacji ustrojowej to znakomity moment, by dokonać swoistego podsumowania przemian postaw i wartości własnego społeczeństwa. Taką możliwość stworzył wieloletni udział polskiego zespołu w międzynarodowych badaniach europejskich systemów wartości (European Values Study, EVS). Powtarzane co dziewięć lat badania na reprezentatywnych próbach Polaków oferują unikatową możliwość śledzenia przemian zachodzących w ich świadomości.

Stawiamy sobie w tej książce zadanie systematycznej rekonstrukcji procesu ewolucji wartości polskiego społeczeństwa. Pytamy następnie na ile jej kierunek jest zgodny z nadrzędnym celem transformacji systemowej, którym była budowa liberalno-demokratycznego porządku społecznego. Próbujemy w niej również odpowiedzieć na pytanie, jakie są społeczne źródła podziałów politycznych we współczesnej Polsce, analizując argumenty przemawiające na rzecz odmiennych hipotez wyjaśniających zjawisko populizmu i proponując dodatkową hipotezę „banków gniewu”.

W analizie wykorzystujemy nie tylko dane z kwestionariuszowego badania EVS, lecz także informacje pozyskane z zogniskowanych wywiadów grupowych, pogłębionych wywiadów indywidualnych oraz fragmenty analizy treści wybranych mediów społecznościowych.
z Wprowadzenia


Analizy i prezentacja są przeprowadzone porządnie i jasno. A nade wszystko przynoszą interesujące wyniki. Spośród nich wskazać można te, które dotyczą m.in.:
- widocznej sekularyzacji polskiego społeczeństwa na przestrzeni czasu,
- nieustająco relatywnie słabego zainteresowania polityką,
- niewielkiej roli tradycyjnych czynników społeczno-demograficznych w określaniu prawicowości–lewicowości społeczeństwa.
z recenzji prof. dr. hab. Andrzeja Rycharda

Docenić należy wysiłek autorów włożony w to, aby opis wychwyconych zależności statystycznych przeplatać analizą materiału jakościowego. Czasami opisy jakościowe stanowią tylko ilustracje proce-sów rekonstruowanych statystycznie w trendach, innym razem dostarczają rozumienia mechanizmów stojących za nimi, niekiedy podsuwają inne możliwości interpretacyjne.
z recenzji dr. hab. Przemysława Sadury

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Socjologia
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Polityka
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-65390-79-0
• Liczba stron: 204

Spis treści
Wprowadzenie  11
Rozdział 1
Przemiany postaw i wartości (M. Marody)  15
1.1. Przemiany postaw Polaków związane z transformacją
systemową  16
1.2. Przemiany świadomości Polaków związane z procesami
modernizacji  21
1.3. Stosunek do europejskich wartości
(J. Konieczna-Sałamatin)  27
1.4. Przemiany samopoczucia Polaków (M. Marody)   33
Rozdział 2
Przemiany stosunku do instytucji systemowych (M. Marody)  35
2.1. Przemiany postaw wobec systemu funkcjonującego w Polsce  36
2.1.1. Zaufanie do instytucji państwowych  40
2.1.2. Postawy wobec Kościoła jako instytucji (S. Mandes)  42
2.2. Stosunek do państwa w świetle wywiadów grupowych
(M. Sawicka)  46
2.2.1. Pretensje wobec państwa  46
2.2.2. Oczekiwania wobec państwa  50
2.3. Aktywność polityczna (J. Bartkowski)  55
Rozdział 3
Wymiary zróżnicowań  62
3.1. Lewica–prawica jako wymiary autoidentyfikacji
politycznych (M. Marody)  63
3.1.1. Postawy wobec imigrantów i środowiska
a autoidentyfikacja L–P (J. Konieczna-Sałamatin)  69
3.1.2. Autodefinicje na wymiarze L–P a afiliacje polityczne
(M. Marody, J. Konieczna-Sałamatin)  77
3.2. Pogardzający i pogardzani (M. Sawicka)  80
3.2.1. Ludzie poniżej, czyli „beneficjenci” systemu  82
3.2.2. Ludzie powyżej, czyli „ustawieni”   89
3.2.3. Pogarda jako narzędzie ustanawiania granic  97
3.3. Krótka glossa na temat procesów różnicowania społecznego
w Polsce (M. Marody, M. Sawicka)  102
Rozdział 4
Motory działań jednostkowych  107
4.1. Sukcesy i porażki (M. Sawicka)  107
4.2. Rodzina jako podstawowy cel działań jednostkowych
(G. Kacprowicz, K. Bulkowski)  121
4.3. Motory i strategie działań jednostkowych
(M. Marody, M. Sawicka)  129
Rozdział 5
W poszukiwaniu tożsamości społecznej  138
5.1. Polak-katolik (S. Mandes)  139
5.2. Polak-Europejczyk (J. Konieczna-Sałamatin, M. Sawicka)  150
5.2.1. Europa, którą współtworzymy  152
5.2.2. Europa, którą ocalimy  154
5.2.3. Europa, za którą podążamy  159
5.2.4. Uwagi końcowe  163
5.3. Między rodziną a narodem – co wypełnia próżnię socjologiczną
(M. Marody)  165
Rozdział 6
Żeglując po wzburzonym morzu (M. Marody)   170
6.1. Poparcie dla populizmu we współczesnej Polsce  172
6.2. Społeczeństwo przed wyborem  183
Bibliografia  195
Aneks metodologiczny  199
Załącznik 1. Informacje o badaniu European Values Study  199
Załącznik 2. Dobór grup fokusowych  200
Załącznik 3. Dobór respondentów uczestniczących w wywiadach indywidualnych  202