Starość i młodość w literaturze i kulturze
Kategorie czy też toposy starości i młodości są bardzo często obecne we wszelkich dokonaniach będących przejawem działalności artystycznej. Funkcjonują zarówno w kulturze wysokiej, jak i popularnej, ponieważ należą do pojęć podstawowych, stanowiąc fundamentalne wymiary przebiegającej w czasie egzystencji człowieka. W książce znajdują się charakterystyki utworów respektujących poetyki kolejnych okresów literackich – od średniowiecza po czasy współczesne. Omawiane dzieła literackie przynależą do poezji oraz do prozy, reprezentując liczne gatunki i formy, takie jak: poemat, traktat, kazanie, poradnik, wierszowana epika, sielanka, dramat, elegia, epitafium, powieść, krótkie utwory liryczne (wiersze), rozważania drogi krzyżowej, reportaż czy piosenka. Rozważania, będące przekrojowym spojrzeniem na literaturę, dotyczą twórczości: Françoisa Villona, Stefana Falimirza, Mikołaja Reja, Fabiana Birkowskiego, Samuela Twardowskiego, Klemensa Bolesławiusza, Franciszka Zabłockiego, Franciszka Karpińskiego. Juliusza Słowackiego, Cypriana Kamila Norwida, Marii Bartusówny, Narcyzy Żmichowskiej, Eugenii Żmijewskiej, Brunona Schulza, Jana Lechonia, Zofii Nałkowskiej, Haliny Poświatowskiej, Tadeusza Konwickiego, Jacka Kaczmarskiego i Wojciecha Tochmana.
Michał Kuran, Starość i młodość jako nieustannie aktualne, uniwersalne motywy literackie i kulturowe – wprowadzenie do zbioru studiów 8
W kręgu antropologii i filozofii 24
Kamila Kulesza, „Gdy wspomnę, w onej szczęsnej dobie czem byłam, a czem dziś się stałam”. Antropologiczno-historyczna analiza motywu młodości i starości w poezji Françoisa Villona 26
Dawid Nowakowski, Vetus melius est. Zarzuty nowinkarstwa i apologia tradycji w szesnastowiecznych sporach między humanistami a scholastykami 38
Anna Ż. M. Wiśniewska-Grabarczyk, Czy literatura potrafi „mówić kulinariami”? Na przykładzie kategorii starości i młodości 48
Niewinność i kosztowanie smaków młodości 62
Katarzyna Stępińska, Dziecko w twórczości księdza Jana Twardowskiego 64
Michał Sadowski, Pierzchliwa, młoda, płocha – wizerunek głównej bohaterki romansu Sa- muela Twardowskiego ze Skrzypny Nadobna Paskwalina, w kontekście mitologii 72
Bartłomiej Łuczak, Nie tylko muzyczna droga wirtuoza. O młodości, dorastaniu i życiowej klęsce Romualda z Książki pamiątek Narcyzy Żmichowskiej 82
Joanna Jabłońska, „Czemu młodości nie dał mi Bóg, tej płochej, lekkiej, swawolnej?” – rozrachunek z życiem w twórczości Marii Bartusówny 94
Sylwia Kępa, Obraz pensjonarki w literaturze popularnej początku XX wieku na podstawie powieści Płomyk. Z pamiętnika instytutki Eugenii Żmijewskiej 104
Anna Kaźmierska, Kobieta u progu życia. Dojrzewanie do miłości, seksualności, przyjaźni w Kobietach Zofii Nałkowskiej 114
Katarzyna Bis, Bunt czy egzaltacja? Atrybut młodości w literaturze popularnej na przykładzie wybranych powieści dla dziewcząt z okresu PRL-u 140
Odcienie i smaki starości 148
Klaudia Adamczewska, Refleksje na temat zdrowej i szczęśliwej starości w Żywocie człowieka poczciwego Mikołaja Reja i Zielniku Stefana Falimirza (sfery sacrum i profanum) 150
Beata Prokopczyk, Umizgi staruszka – o sielance Chloe i Likas Franciszka Zabłockiego 156
Ewelina Szymczak, Motyw starości w wybranych utworach Franciszka Karpińskiego 164
Magdalena Ciechańska, Opowieść ciała – ciało opowieści. Jak dojrzewała słowiańska epopeja Juliusza Słowackiego? 174
Mateusz Grabowski, „Ogień i piasek” – o ostatnim okresie życia i twórczości Norwida na podstawie elegii Na zgon Poezji 184
Aldona Jankowska, Odkryć piękno w starości… Kobieta w jesieni życia w świetle wybranych źródeł XIX i XX stulecia 196
Monika Urbańska, „Patrzę na zniszczenie, co święci swe dzieło, lecz przecież nic w mym sercu nie poszło na marne” — poetyckie retrospekcje Jana Lechonia 204
Aleksandra Smusz, Wariacje na temat starości w opowiadaniach Brunona Schulza 214
Katarzyna Ossowska, Starość, czyli „niemożność, zdezaktualizowanie, zblaknięcie”, jako leitmotiv w tryptyku sylwicznym oraz autokomentarzach Tadeusza Konwickiego 228
Kamil Dźwinel, „W młodości byłem Tezeuszem”. Perspektywa senilna w twórczości Jacka Kaczmarskiego 238
Cierpienie i śmierć 248
Paulina Poterała, „Odstąpcie, nie umarła dzieweczka, ale śpi” – życie jest czekaniem na śmierć – z kaznodziejstwa Fabiana Birkowskiego 250
Marta Tyszko, Moralizatorska funkcja motywów eschatologicznych w poemacie Przeraźliwe echo trąby ostatecznej Klemensa Bolesławiusza 258
Monika Bednarczyk, Droga krzyżowa jako metafora przemijania 272
Ewa Joanna Marczak, „Żyje się tylko chwilę” – czy Halina Poświatowska zmarła młodo 284
Joanna Popławska, „Nasz zdrowy świat nie chce świata choroby…”. O bólu i cierpieniu w reportażach Wojciecha Tochmana 294
Stanislava Schupplerová, Literární paměť a region 302
Małgorzata Herchel, Językowo-kulturowy obraz czasu oparty na metaforyce cyklu dobowego i rocznego utrwalony w inskrypcjach nagrobnych cmentarzy wiejskich (na przykładzie wybranych wsi Podkarpacia i Małopolski) 310
Bibliografia 320
Indeks osób 336
