Szkolnictwo Będzina w latach 1795–1918 wraz z tekstami źródłowymi

• Druk: Katowice, 2014
• Seria / cykl: Prace Naukowe UŚ; Historia
• Autor: Anna Glimos-Nadgórska
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Praca składa się z dwóch części: w części pierwszej: Szkolnictwo Będzina w latach 1795–1918 zaprezentowane zostały wybrane problemy z dziejów będzińskiego szkolnictwa w okresie niewoli narodowej, z kolei część druga: Teksty źródłowe do dziejów szkolnictwa będzińskiego z lat 1802–1918 zawiera dokumenty dotyczące tego okresu. Autorka przedstawiła następujące problemy: podstawy prawne funkcjonowania polskiego szkolnictwa w XIX wieku do 1918 roku; lokale i pomieszczenia będzińskich szkół elementarnych; nauka uczniów i prace podejmowane z nimi przez różnych nauczycieli; finansowanie szkolnictwa elementarnego i budżety szkół; powstawanie placówek elementarnych na terenach wiejskich przylegających do Będzina; szkoły prywatne i szkolnictwo stopnia średniego; szkolnictwo żydowskie; funkcjonowanie szkół w czasie I wojny światowej. Zwróciła też uwagę na zmiany zachodzące w Będzinie jako jednostce administracyjnej w okresie od końca XVIII wieku do roku 1918. Teksty źródłowe – opracowane przez autorkę – poświadczają wiele problemów podnoszonych w części pierwszej. Stanowią zarazem doskonałą okazję do poznawania dziejów regionalnych.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Historia i archeologia
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Ebooki popularnonaukowe
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Edukacja, pedagogika, szkolnictwo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-226-2317-6
• Liczba stron: 402

Spis treści

Wstęp 5

Część pierwsza
Szkolnictwo Będzina w latach 1795—1918

1. Przynależność państwowa i administracyjna Będzina w latach 1795—1918 13
1.1. W czasach pruskich (1795—1807) i w okresie Księstwa Warszawskiego (1807—1815) 13
1.2. W okresie funkcjonowania Królestwa Polskiego (1815—1864) 17
1.3. W latach powstania styczniowego 20
1.4. W okresie wzmożonej rusyfikacji (1864—1914) 24

2. Podstawy prawne funkcjonowania szkolnictwa na ziemiach polskich w latach 1795—1914 28
2.1. Przepisy pruskie i ich znaczenie dla dalszych dziejów szkolnictwa tych ziem 28
2.2. Podstawowe założenia ustawodawstwa szkolnego Księstwa Warszawskiego 31
2.3. Założenia prawne szkolnictwa funkcjonującego w okresie konstytucyjnym Królestwa Polskiego (1815—1831) 34
2.4. Możliwości funkcjonowania szkolnictwa elementarnego w okresie międzypowstaniowym (1832—1864) 36
2.5. Wzmożona rusyfikacja i likwidacja polskiego szkolnictwa w latach 1864—1914 42

3. Lokale i pomieszczenia będzińskich szkół elementarnych. Starania podejmowane w sprawie budowy szkoły w latach 1795—1914 45
3.1. Budynek ratusza siedzibą szkoły. Początki wynajmu izb (1795—1831) 45
3.2. Pomieszczenia szkolne w latach 1832—1864. Podjęcie starań o budowę szkoły 47
3.3. Budynki pozostające siedzibami chrześcijańskich szkół elementarnych. Ponowienie prób w sprawie budowy szkoły (1864—1914) 56

4. Powstawanie nowych szkół (1832—1914) 62
4.1. Konflikt wokół szkoły elementarnej żeńskiej 62
4.2. Próby założenia szkoły rzemieślniczo-niedzielnej 65
4.3. Plany rozwoju szkolnictwa elementarnego przed wybuchem I wojny światowej 68

5. Będzińscy nauczyciele — ich praca i uposażenie 75
5.1. Podejmowanie pracy i wykonywanie obowiązków przez nauczycieli w latach 1795—1807 75
5.2. Nauczyciele szkoły męskiej i żeńskiej w czasach Królestwa Polskiego (1815—1864) 79
5.3. Praca i wynagradzanie nauczycieli szkół elementarnych w latach rusyfikacji (1864—1914) 88

6. Uczniowie i ich nauka 97
6. 1. Nauka w czasach pruskich, w latach Księstwa Warszawskiego i w początkowym okresie funkcjonowania Królestwa Polskiego (1795—1832) 97
6.2. Nauka będzińskich uczniów w okresie międzypowstaniowym (1831—1863) 100
6.3. Uczniowie szkół będzińskich w latach wzmożonej rusyfikacji i intensywnego rozwoju gospodarczego miasta (1864—1914) 102
6.4. Wyposażenie szkół 111

7. Finansowanie szkolnictwa elementarnego. Budżety szkół 115
7.1. Podatek i towarzystwa szkolne formą finansowania szkolnictwa elementarnego w latach 1795—1815 115
7.2. Kontynuacja zasad finansowania placówek elementarnych w Królestwie Polskim w latach 1815—1831 117
7.3. Planowanie wydatków szkolnych. Budżet szkoły w okresie międzypowstaniowym 124
7.4. Budżet będzińskich szkół elementarnych w latach rozwoju gospodarczego (1864—1914) 136

8. Powstanie i rozwój placówek elementarnych na terenach wiejskich 144

9. Początki szkół prywatnych i szkolnictwa stopnia średniego 151
9.1. Powstawanie szkół początkowych o rożnym stopniu organizacyjnym 151
9.2. Funkcjonowanie pierwszych prywatnych szkół stopnia średniego 157

10. Będzińskie szkolnictwo żydowskie 163
10.1. Powstanie żydowskich miejskich szkół elementarnych, ich funkcjonowanie i zasady finansowania 163
10.2. Pomieszczenia szkół żydowskich 173
10.3. Nauczyciele i ich praca 175
10.4. Uczniowie i ich nauka 179
10.5. Chedery i ich działalność 181

11. U progu nowej epoki. Szkolnictwo Będzina w latach I wojny światowej 187
11.1. Początek wojny i zmiany wprowadzone przez okupantów 187
11.2. Funkcjonowanie szkolnictwa elementarnego. Siedziby szkół miejskich i ich nauczyciele 188
11.3. Rozwój szkół prywatnych 194
11.4. Szkolnictwo będzińskie u progu przynależności do niepodległej Rzeczypospolitej 197

Zakończenie 199

Część druga
Teksty źródłowe do dziejów szkolnictwa będzińskiego z lat 1802—1918

Wykaz prezentowanych dokumentów 205

Teksty źródłowe 1.—97. 214

Bibliografia 371
Źródła archiwalne 371
Źródła drukowane 371
Opracowania 372

Wykaz stosowanych skrótów 379

Indeks osobowy 381

Summary 389

Резюме 391

Wykaz tabel 395