Sztuka aktorska w badaniach psychologicznych i refleksji estetycznej
Książek poświęconych psychologii aktorów jest niewiele, i to nawet w skali literatury światowej. Z tego względu z dużym uznaniem oceniam tę propozycję edytorską, pomyślaną jako praca zbiorowa z tego interesującego zakresu. Kompozycja całości książki, zawierającej trzy części, jest dobrze zaprojektowana. (…) Bardzo ciekawa kolekcja oryginalnych wypowiedzi aktorów stanowi doskonałe wsparcie i ilustrację badań psychologicznych. Rekomenduję tę książkę do druku i bardzo pozytywnie oceniam jej zawartość.
prof. dr hab. Czesław S. Nosal, Uniwersytet SWPS – z recenzji
Aktorzy: To nie są błazny (…), lecz ludzie, których na to powołano, by biorąc na się maskę i udanie, mówili prawdy wiecznej przykazanie. Na co stać kogo, tajemnic tych sięga; wieczna w tym siła, groza i potęga. Przedstawione przez Wyspiańskiego standardy sztuki aktorskiej dowodzą, że jest to sztuka zarówno ważna, jak i potrzebna – w perspektywie jednostkowej i społecznej. Z uznaniem należy się odnieść do podjętego przez autorki projektu, analiz, badań i opisu. (…) Książka jest adresowana do profesjonalistów: psychologów, teatrologów, kulturoznawców, a także do szerszego grona czytelników, szczególnie tych, którzy cenią żywe słowo i kulturę narodową.
dr hab. Stanisława Tucholska, prof. Akademii Ignatianum w Krakowie – z recenzji
Barbara Mróz, prof. nadzw. dr hab. w dziedzinie psychologii, jest zatrudniona w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Opolskiego. Przez 21 lat pracowała w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Mieszka we Wrocławiu. Jest autorką pięciu książek, w tym publikacji 20 lat później – osobowość i hierarchia wartości wybitnych aktorów polskich. Badania podłużne, która zdobyła w 2016 r. Nagrodę Teofrasta w kategorii najpopularniejsza naukowa książka psychologiczna.
Jolanta Kociuba, dr hab. w dziedzinie nauk społecznych, zatrudniona w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Jest autorką książek: Tożsamość aktora (1996), Analityczne ujęcie danych jakościowych. Badanie poczucia tożsamości aktorów (2013), Idea Ja i koncepcja tożsamości. Zmiana znaczenia w nauce i kulturze (2014). Zajmuje się badaniami nad problemem poznania społecznego, nad współczesną tożsamością kulturową i indywidualną oraz jej przemianami w warunkach zmiany społecznej.
Barbara Osterloff, prof. Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, dr nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, historyk teatru i krytyk teatralny. Wieloletnia redaktorka miesięcznika Teatr. Opracowała i wydała monografię naukową Aleksander Zelwerowicz (2011), uhonorowaną Nagrodą Warszawskiej Premiery Literackiej (2013). W latach 2008–2012 i 2012–2016 pełniła funkcję prorektora ds. dydaktyki. Wykłada również historię dramatu na Wydziale Scenografii Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
Wstęp 9
Część pierwsza
Wybitni aktorzy w badaniach psychologicznych
Rozdział 1. Podłużne badania psychologiczne wybitnych aktorów polskich
z zastosowaniem Modelu Osobowościowo-Aksjologicznego 15
1.1. Wprowadzenie 15
1.2. Teoretyczne podstawy realizowanego projektu 18
1.2.1. Rola wybranych wymiarów osobowościowo-aksjologicznych
w ujęciu temporalnym 18
1.2.2. MOA jako przykład wymiarów zintegrowanych 24
1.3. Metodologia badań: charakterystyka metod, opis grupy badanej,
procedura badań 30
1.4. Psychologiczna charakterystyka wybitnych aktorów w świetle
uzyskanych danych empirycznych 34
1.4.1. Statystyki opisowe 34
1.4.2. Rezultaty badań korelacyjnych 45
1.4.3. Analiza regresji – uwarunkowania osobowościowo-
-aksjologiczne a poczucie sensu życia ze względu na płeć
u wybitnych aktorów 50
1.5. Próba typologizacji badanych aktorów 54
1.6. Podsumowanie 56
Część druga
Aktor a tożsamość. Psychologiczne poczucie tożsamości aktora
Rozdział 2. Od praktyki do poetyki aktorstwa 61
2.1. Aktor i rola. Ja aktora a Postać sceniczna 62
2.1.1. Psychomachia, czyli atak na psychikę aktora i widza.
Psychologia teatru nienaturalistycznego 64
2.1.2. Wielopostaciowość i odpodmiotowienie aktora –
zwielokrotnienie postaci scenicznej 65
2.1.3. Ja aktora a kreowana postać sceniczna
w perspektywie kulturowej 66
2.1.4. Antropologiczny przykład teatralizacji życia i jaźni 67
2.1.5. Pytanie o tożsamość aktora 68
2.2. Badania empiryczne koncepcji własnego Ja aktorów 70
2.2.1. Analiza wyników badań 72
2.2.2. Dyskusja wyników badań 77
2.2.3. Analiza jakościowa treści wypowiedzi 78
2.2.4. Podsumowanie badań 80
2.3. Persona: Maska czy Osoba? 81
2.3.1. Analiza danych jakościowych 83
2.3.2. Analiza wyników badań wymiaru: tożsamość osobista ‒
roli ‒ zawodowa (ORZ) 86
2.3.3. Podsumowanie 90
2.3.4. ANEKS. Treść wybranych wypowiedzi aktorów zawodowych 90
Część trzecia
Sztuka aktorska w refleksji praktyków teatru
Rozdział 3. Inne spojrzenie 105
3.1. Wprowadzenie 105
3.1.1. Aktor i dramat. „Prawdziwy” człowiek na scenie 107
3.1.2. Aktor i słowo 108
3.1.3. Aktor o swoim życiu – pakt autobiograficzny 112
3.1.4. Aktor o swojej sztuce 114
3.1.5. Aktor i reżyser, czyli epilog 118
3.2. Wyobraźnia i… szaleństwo. Rozmowa z prof. Wojciechem Malajkatem,
rektorem Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza
w Warszawie, 5.07.2017 122
3.3. Mówią reżyserzy 128
3.3.1. Odnaleźć prawdę postaci 130
3.3.2. Nie wiem 133
3.3.3. O aktorze 135
3.3.4. Kompetencja 137
3.3.5. O ontologii i psychologii Sztuki Aktorskiej dla wszystkich 139
3.3.6. Aktorstwo sztuką jest 143
3.3.7. Sztuka aktorska – czym jest? 144
3.3.8. „To nie są błazny…!” Kilka uwag o aktorstwie 148
3.3.9. O aktorstwie 153
3.3.10. O sztuce aktorskiej 156
3.3.11. Odnaleźć prawdę postaci 159
3.3.12. O aktorstwie i nie tylko 162
3.3.13. Aktor – istota ludzka 166
3.3.14. Aktor/aktorka od grania? 168
3.3.15. Kunszt aktorski 171
3.4. Postrzeganie sztuki aktorskiej dzisiaj – kilka odpowiedzi.
Aktor wyzwolony 172
Zakończenie 174
Summary 176
Bibliografia 179
Biogramy autorek 186
Indeks nazwisk 188
