Technika prawodawcza II Rzeczypospolitej
Słyszy się często opinię, że obowiązujące w Polsce prawo jest kiepskiej jakości: niejasne, wewnętrznie sprzeczne, napisane niezrozumiałym językiem, wyrażone nadmiernie rozwlekłymi przepisami. Podlega ciągłym zmianom, zawiera luki, nieuzasadnione wyjątki, a nawet rozwiązania retroaktywne. Stan prawodawstwa budzi słuszną krytykę ze strony obywateli, przedsiębiorców, komentatorów życia publicznego i samych prawników. Marnym pocieszeniem jest fakt, iż zarzut inflacji legislacyjnej formułuje się również w krajach zachodniej Europy, a prawo unijne bywa jeszcze ostrzej krytykowane. W tym kontekście wspominany jest nieraz „złoty okres polskiej legislacji”, czyli czasy Drugiej Rzeczypospolitej, z którymi kojarzy się działalność Komisji Kodyfikacyjnej i jej słynne dzieła, w tym Kodeks zobowiązań oraz tzw. kodeks karny Makarewicza.
Niniejsza książka prezentuje odpowiedź na dwa zasadnicze pytania: na ile uzasadnione jest optymistyczne wyobrażenie o jakości polskiej legislacji dwudziestolecia międzywojennego oraz czy wypracowana sto lat temu technika prawodawcza zachowuje aktualność we współczesnych realiach Trzeciej Rzeczypospolitej.
Sposób redagowania ustaw i innych aktów normatywnych należy do istotnych elementów prawnej i prawniczej tradycji poszczególnych państw. Obecny polski styl legislacyjny stanowi w dużym stopniu kontynuację reguł wypracowanych, nie bez trudności, w II Rzeczypospolitej – które zaczęto kodyfikować od 1929 r. Autor przedstawia kształtowanie się i stan z 1939 r., jak je już wówczas nazwano, „zasad techniki prawodawczej”, starając się uczynić to w sposób nie tyle systematyczny, ile tłumaczący źródła obecnych zasad techniki prawodawczej, które uznaje się za standardy prawidłowej legislacji, odpowiadające konstytucyjnej zasadzie demokratycznego państwa prawnego. Książka wypełnia tym samym odczuwalną lukę w naszej literaturze prawniczej.
prof. dr hab. Hubert Izdebski
Dzięki monografii autora przekonujemy się, że korzenie współczesnej techniki prawodawczej tkwią w czasach Drugiej Rzeczypospolitej. Już wówczas zdawano sobie sprawę z tego, jak ważna jest umiejętność prawidłowego formułowania przepisów prawnych. W najogólniejszym sensie stanowi ona przedmiot niniejszego opracowania. Autor omawia pierwsze uregulowania prawne oraz praktykę legislacyjną, a także wskazuje popełniane wówczas błędy. Opracowanie jest wartościowego również dlatego, że dotychczas zagadnienia z zakresu legislacji, zwłaszcza tej dawniejszej, nie były poddane tak rozległej analizie.
dr hab. Izabela Lewandowska-Malec, prof. UJ-u
Spis treści
Wprowadzenie 7
1. Technika prawodawcza i jej rozumienie 10
2. Hipoteza i uzasadnienie podjęcia badań 19
3. Wybór zagadnień 25
Rozdział I. Technika prawodawcza Drugiej Rzeczypospolitej i jej wpływ
na technikę prawodawczą Trzeciej Rzeczypospolitej 31
1. Aktualny stan badań nad polską techniką prawodawczą 31
2. Badania techniki prawodawczej okresu dwudziestolecia 37
3. Technika legislacyjna jako efekt doświadczeń 44
4. Dlaczego przedmiotem monografii jest technika legislacyjna
Drugiej Rzeczypospolitej? 51
5. Konieczność zunifikowania ustawodawstwa i dynamika działań
legislacyjnych 63
6. Oczyszczenie polskiego prawa z wpływów obcych 73
7. Polski język prawny dwudziestolecia międzywojennego 77
8. Literatura prawnicza okresu Drugiej Rzeczypospolitej 83
9. Pierwsze zbiory zasad techniki prawodawczej 85
10. Kształtowanie się aparatu legislacyjnego 86
11. Sukcesy na polu prawodawczym 89
12. Aktualność tematów, ocen i postulatów z przeszłości 96
13. Uniwersalizm czy partykularyzm techniki prawodawczej? 97
14. Zmiany w technice legislacyjnej od czasów dwudziestolecia
Międzywojennego 112
Rozdział II. Krytyka techniki legislacyjnej w okresie dwudziestolecia
międzywojennego 123
1. Memorjał Wydziału Prawa i Umiejętności politycznych
Uniwersytetu, Towarzystwa Prawniczego i Związku Adwokatów
Polskich we Lwowie w sprawie techniki ustawodawczej 123
2. Uchybienia w technice legislacyjnej – zarzuty wobec
ustawodawstwa dwudziestolecia międzywojennego
na przykładach 131
a) Wadliwość tytułów 131
b) Inne niekonsekwencje prawodawcy 140
c) Nadmierna kazuistyka i „przegadanie prawodawcy” 150
d) „Zanieczyszczenie” polskiego języka prawnego 173
e) Błędy językowe 185
f) Przepisy normujące obowiązywanie prawa w czasie i miejscu 198
g) Luki w prawie 211
h) Niejednolitość form legislacji i chaos źródeł prawa 219
i) Wadliwe klauzule derogacyjne 233
j) Słabość uzasadnień projektów 238
k) Wątpliwości kompetencyjne 241
l) Częstotliwość zmian stanu prawnego 243
m) Ogłaszanie aktów normatywnych 247
3. Krytyka instytucji zaangażowanych w proces legislacyjny 263
4. Szybkość prac legislacyjnych kosztem jakości projektów 277
5. Fenomen inflacji prawa 280
Rozdział III. Ujednolicanie techniki prawodawczej 297
1. Oficjalne spisy błędów językowych 297
2. Udział językoznawców w procesie reformowania techniki
prawodawczej 300
3. Działalność prawniczych organizacji społecznych oraz
zaangażowanie redakcji czasopism na rzecz poprawy stanu
legislacji 307
4. Kodyfikacja zasad techniki prawodawczej 310
5. Postulaty doktryny 316
6. Okólnik o uchylaniu przepisów 328
7. Zbiór z 1929 r. 332
8. Książka Zasady techniki ustawodawczej (4 referaty) 339
9. Zbiór z 1939 r. 343
Podsumowanie 357
Źródła i literatura 359
Wykorzystane akty normatywne 359
Orzecznictwo 367
Inne źródła 368
Artykuły z okresu Drugiej Rzeczypospolitej 370
Inne publikacje z okresu Drugiej Rzeczypospolitej 383
Inne wykorzystane publikacje 385
Indeks nazwisk 409
