Wojna stuletnia 1337-1453
Wojna stuletnia to historia najdłuższego i przełomowego konfliktu w dziejach średniowiecznej Europy, który był ostatnim aktem trzechsetletniej wojny rozpoczętej w czasach pięknej księżnej Eleonory Akwitańskiej. To regularnie wznawiane we Francji dzieło uchodzi za jedno z najwybitniejszych ujęć historii tej wojny, a właściwie serii wojen angielsko-francuskich o spadek po Kapetyngach, różniących się zarówno charakterem, jak i zasięgiem. Nie należy zapominać, że wojnie stuletniej, która była rozciągniętym w czasie zderzeniem dwóch potęg, towarzyszyły bunty we Flandrii, walki angielsko-szkockie, wojny o sukcesję w Bretanii i Kastylii, a także problemy z najemnikami, dla których wojaczka była jedynym źródłem zarobku.
Autor ukazuje, jak po obu stronach kanału La Manche, zwłaszcza w narodzie francuskim, omawiany konflikt stopniowo prowadził do odejścia od dziedzictwa epoki feudalnej i tworzenia nowożytnych struktur państwowych. Wojna, w której uczestniczyli wszyscy poddani – zarówno elita, jak i plebs – była wyrazem głębokich przemian społeczno-gospodarczych. Ogromny wpływ na podejście średniowiecznego człowieka do wojny i na sam przebieg konfliktu miały kryzysy gospodarcze, epidemie, powiązania polityczno-społeczne, narodziny świadomości narodowej, podział chrześcijaństwa między dwóch papieży, reforma Kościoła, skutki finansowego marnotrawstwa, konflikty interesów i rozgrywki między stronnictwami. Jean Favier wzbogaca swoją opowieść opisami, które przybliżają odczucia średniowiecznego człowieka, jego sposób życia, cierpienia, próby przetrwania wojennych zawirowań i dostosowania się do nowej sytuacji.
Uwagę przykuwa erudycyjna strona dzieła, plastyczny i z rozmachem odmalowany obraz militarnych, społecznych, gospodarczych i kulturowych aspektów konfliktu. Autor dowodzi, że historia wojny nie jest jedynie historią walk, lecz także opowieścią o ludziach, którzy byli – świadomymi lub nieświadomymi – uczestnikami tych samych wydarzeń. Na kartach książki odżywają zarówno słynni bohaterowie, jak Edward Czarny Książę, Bertrand du Guesclin, Henryk V oraz Joanna d’Arc, jak i mniej znani, a warci przybliżenia – Étienne Marcel, Pierre Cauchon czy John Talbot.
Jean Favier (1932–2014) – francuski historyk, mediewista, absolwent École nationale des chartes w Paryżu, długoletni dyrektor generalny Archives nationales de France (1975–1994), w latach 1994–1997 dyrektor Bibliotheque nationale de France, od 1985 roku członek Académie des inscriptions et belles-lettres, dyrektor studiów École pratique des Hautes Études i profesor uniwersytetów w Rouen i Paris-Sorbonne. Popularyzator epoki schyłkowego średniowiecza. W swoim dorobku ma również dzieła wykraczające poza ten okres historyczny. Polski odbiorca dotychczas miał okazję poznać jego niepospolity warsztat pisarski dzięki pracy Wielkie odkrycia od Aleksandra do Magellana, opublikowanej w 1996 roku.
SPIS TABLIC I MAP
KALENDARIUM
WSTĘP
I. POCZĄTKI
Kapetyngowie i Plantageneci
Hołd Edwarda III
Sprawy szkockie
Bunt Flamandów
Koniec Kapetyngów
Filip Walezjusz
Dziedzictwo Nawarry
Robert z Artois
Marsz ku wojnie
II. PRZERWANY ROZWÓJ
Różnice
Dynamizm
Życie i śmierć
Kryzys produkcyjny
Szlaki handlowe
Kryzys systemu senioralnego
III. FATALNY POCZĄTEK
Wyścig do sojuszy
Armie
Zniszczenia wojenne
Potęga i finanse
Wojna flandryjska
Sluys
IV. CHEVAUCHÉE EDWARDA III
Wojna ze wszystkich stron
Sztuka omijania Paryża
Crécy
Rycerstwo króla Francji
Klęska
Calais
Rachunki
V. PODZIELONE KRÓLESTWO
Dziedzictwo Bretanii
Wojna między dwiema Joannami
Normandzcy baronowie
Pierwsze Stany Generalne
Książęta
Artois w królewskich rękach
Jan Dobry
Gniew Nawarczyka
VI. JEŹDŹCY APOKALIPSY
Śmierć
Czarna śmierć
Bilans demograficzny
Rzezie i medycyna
Biczownicy
Od dżumy do kryzysu
VII. POITIERS
Podwiązka i Gwiazda
Armia króla Jana
Czarny Książę w Langwedocji
Stany Generalne
Wydarzenia w Rouen
Kryzys finansowy
Lancaster w Normandii
Chevauchée Czarnego Księcia
Bitwa
VIII. KRÓLESTWO BEZ GŁOWY
Klęska
Étienne Marcel
Stany z 1356 roku
Stany z 1357 roku
Powrót Nawarczyka
Zamordowanie marszałków
Delfin i prowincja
Żakeria
Nawarczyk przeciwko żakom
Koniec Étienne’a Marcela
Nieoczekiwane zwycięstwo
IX. ROZBITA FRANCJA
Anarchia
Londyńskie preliminaria
Nieudana chevauchée Edwarda III
Traktat z Brétigny
Traktat z Calais
X. CZAS KOMPANII
Traktat z Guérande
Dziedzictwo Burgundii
Cocherel
Kompanie
Wyprawa kastylijska
Błędy Czarnego Księcia
Gaskońskie apelacje
Zerwanie traktatu z Calais
XI. „REKONKWISTA” KAROLA V
Cena wojny
Plany desantu
Chevauchée Lancastera
Wojna na morzu
Wodzowie i żołnierze „rekonkwisty”
Francuska ofensywa
Robert Knolles
Wytchnienie z 1371 roku
Decydujący 1372 rok
Dywersje
Rozejm z Brugii
Likwidacje
Nowe kłopoty
XII. GORZKIE OWOCE WOJNY
Kłótnie książąt
Wstrząsy polityczne
Rewolucja flamandzka
Angielscy „wyrobnicy”
Francuzi kontra system fiskalny
Maillotins
Represje
Tuchins
Angielska krucjata we Flandrii
Filip Śmiały hrabią Flandrii
Marmousets
XIII. ARMANIACY I BURGUNDCZYCY
Ambicje księcia Ludwika
Rywalizacje wokół szalonego króla
Wycofanie obediencji
Książęta, reforma i skarbiec
Zabójstwo Ludwika Orleańskiego
Paryżanie
Powrót Anglików
Stany z 1413 roku
Kaboszjeni
Reakcja armaniaków
XIV. WYDANE KRÓLESTWO
Angielski podbój
Dominacja burgundzka
Angielskie przymierze
Niemożliwe pojednanie
Traktat z Troyes
XV. TRZY FRANCJE
Podział terytorium i polityczne rozdarcie
Okupacja
Król Bourges
Równowaga słabości
Niebezpieczeństwa
Armia króla Bourges
Nierozstrzygnięta wojna
XVI. JOANNA D’ARC
Głosy
Orlean
Czas zwycięstw
Czas porażek
Compiègne
Pierre Cauchon
Proces
Na stos
XVII. POWRACANIE
Koronacja w Notre-Dame
Ruch oporu
Traktat z Arras
Karol VII w Paryżu
Słudzy monarchii
Prageria
Wznowienie „rekonkwisty”
XVIII. CZAS ÉCORCHEURS
Oszustwo z Nevers
„Bój” w Tartas
Écorcheurs
Zrujnowana Francja
Rozejm z Tours
XIX. KAROL ZWYCIĘSKI
Wojna narodowa
Sankcja pragmatyczna
Odbudowa gospodarki
Odbudowa finansów
Ku stałej armii
Angielski kryzys
Błędy Somerseta
Odzyskanie Normandii
Odzyskanie Gujenny
Castillon
ŹRÓDŁA HISTORYCZNE
BIBLIOGRAFIA
WYBRANA BIBLIOGRAFIA W JĘZYKU POLSKIM
