Wolność i pisanie Dorota Masłowska i Andrzej Stasiuk w postkolonialnej Polsce
Wolność i pisanie to książka poświęcona polskiej postkolonialności oraz teorii i praktyce lektury postkolonialnej. Autorka proponuje oryginalną definicję polskiej postkolonialności, odnosząc ją do takich pojęć i zjawisk, jak idea przedmurza cywilizacji, polskie poczucie gorszości, mit kresowy, kwestia żydowska, pamięć o wypędzeniach, pozycja w zglobalizowanym świecie, wewnętrzna kolonizacja oraz idea kolonialna i wiążące się z nią (post)kolonialne imaginarium.
Praktycznym celem pracy jest przeanalizowanie, jak te wyznaczniki funkcjonują w utworach Doroty Masłowskiej i Andrzeja Stasiuka. Autorka interpretuje kolejne ich dzieła jako drogę między dążeniem do wolności rozumianej jako wycofanie się do domeny pisarskiego absolutu a taką konfiguracją rzeczywistości, w której pisarską podmiotowość wykuwa się w walce. Tak rozumiana lektura postkolonialna stanowi punkt wyjścia, który należy poddać krytycznemu namysłowi, a następnie go przekroczyć.
Zagadnienie postkolonialnego statusu polskiej kultury dotyka niezliczonych kwestii drażliwych, narusza liczne samooceny narodowe i wymaga od analityczki ogromnego taktu. Claudia Snochowska-Gonzalez takim taktem wykazuje się na każdym poziomie badanego tematu, pozostając zarazem bezkompromisową badaczką i wnikliwą krytyczką.
[Grażyna Woroniecka]
Wolność i pisanie jest czymś więcej niż rozważaniem książek ważnych polskich autorów na podstawie szerokiej bazy tekstów teoretyków postkolonializmu. Jest także wskazaniem drogi, jaką badania postkolonialne czy też, jak autorka postuluje, antykolonialne mogą się posuwać.
[Irena Grudzińska-Gross]
Claudia Snochowska-Gonzalez – kulturoznawczyni i socjolożka. Zajmuje się socjologią literatury, teorią postkolonialną i badaniem polskiej kultury volkistowskiej. , , , , , , , , ,
Spis treści
Podziękowania / 7
Wstęp / 9
Czy możliwe są polskie studia postkolonialne? — 9; Cavanagh i Said oraz Conrad jako Homo duplex — 10; Badanie polskich badań postkolonialnych. Ewa Thompson o wiecznej gorszości Rosji — 14; Studia postkolonialne na świecie — 19; 123 + 6 + 44 = sytuacja Polski? — 21; Osiem wyznaczników polskiej postkolonialności — 22; Postkolonialność ≠ postsowieckość — 35; Po co lektura postkolonialna? — 39; Postkolonialna krytyka literatury jako krytyczna analiza dyskursu — 40; Kłopoty z uniwersalizmem — 46; Postkolonialna lektura i krytyka ideologii — 48; Petera Hallwarda propozycja wyjścia z impasu — 54; Co zrobić z polską postkolonialnością? Trzy podejścia — 60; Zadanie dla krytyki postkolonialnej — 71
Od odrzucenia ironii ku jej afirmacji. Dorota Masłowska w poszukiwaniu „my” / 74
Manicheizm konkretnej konfiguracji rzeczywistości — 75; Świat zanieczyszczony — 76; Ruski świat — 78; Co robią tubylcy? — 79; Kobiety, ziemia i Polska między Wschodem a Zachodem — 80; „Albo jest się człowiek, albo jest się…” — 87; Kto tu rządzi? — 88; Władza Sztorma sięga poza rzeczywistość powieści. Trzy linie interpretacji — 90; Jak wyjść poza ramy powieści? — 95; Co zrobić z subalternem? — 96; Potencjał przedrzeźniania — 102; Poza ironię — 103; Wyzwolenie pisarki — 106; Drogi ironii — 108; Ironia jako postawa, jako świadomość i jako relacja — 110; Negatywność Polski, negatywność rodziny. „Czy babcia już nie jadła obiadu?” — 111; Zaprzeczyć negatywności — 113; Skąd się bierze brak? — 116; Hierarchia ironicznych konfrontacji — 119; Jeszcze jedna strategia postępowania z brakiem — 124; Brak jako utrata pełni. Od ironii do jej odrzucenia — 125; Konkretne i określone — dwa źródła oporu wobec tendencji osobliwej — 127; Nicość istnieje najbardziej — 128; Makabra wojny jako działanie nie-miejsca pamięci — 132; Jak przeciwstawić się nicości? — 134; Spłaszczony świat — 137; Dystans ironistki — 142
Od melancholii do rozpaczy. O prozie Andrzeja Stasiuka / 148
Melancholia peryferii — 148; Dysydencka Europa Środkowa i dziki Wschód — 149; Piętno i piękno pustki — 154; Negatywny natywizm i trzykrotna kpina — 159; Płynna tożsamość Wschodu i Zachodu — 162; Cioran i melancholia — 165; Naród „mały i skromny” — grzech, żal i skrucha — 167; Co skrywa pustka u Stasiuka? — 171; Etos odmowy, etos męskości — 176; Powrót i trudne olśnienie — 178; Tłusta, śmierdząca męskość — 179; Wojna i odpowiedzialność. Moc zgrozy — 182; Polskie zniewolenie — 189; Powinności i możliwości literatury— 193
Zakończenie / 197
Bibliografia / 201
Indeks osób / 209
Wykaz omawianych książek / 212
