Wybrane aspekty zrównoważonego rozwoju a jakość życia (red.) Monika Piśniak, Ireneusz Miciuła, Anna Nurzyńska - Bibliografia
Słowem redaktorów
ROZDZIAŁ I. UJĘCIE FILOZOFICZNE POJĘCIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU
Zrównoważony rozwój stanowi problem wielowymiarowy. Wymaga prowadzenia badań inter- oraz multidyscyplinarnych. Dlatego też jest przedmiotem zainteresowania przedstawicieli wielu dyscyplin naukowych, przede wszystkim nauk ekonomicznych, prawnych, politologii oraz pedagogiki. Prowadzone przez nich badania przyniosły wiele wartościowych opracowań. Odrębnym wymiarem zrównoważonego rozwoju zajmuje się filozofia, ze względu na Inter i multidyscyplinarny charakter problematyki zrównoważonego rozwoju stoi przed nią szczególne zadania: odsłonięcie ukrytych założeń typowych perspektyw badawczych oraz standardowych reguł interpretacji uzyskanych wyników, jakie obowiązują lub dominują w ramach poszczególnych dyscyplin nauki podejmujących tę tematykę. Drugie – na integracji wyników badań opartych na analogicznych przesłankach. Trzecie – na stworzeniu jednorodnej przestrzeni do prowadzenia badań multidyscyplinarnych. Wszystkie one wiążą się z podniesieniem samoświadomości teoretycznej i metodologicznej stron zainteresowanych zrównoważonym rozwojem [Papuziński, 2007, s.28]. Idea zrównoważonego rozwoju jest ideę społeczną oraz polityczną. Stefan Czarnowski, będący pionierem badań zaliczanych dziś do historii idei, przez tę ideę społeczną rozumiany jest „wzór życia dla jednostek, jako członków związku ludzkiego i wzór dla społeczeństwa, jako związku jednostek. Wzór, którego urzeczywistnienie uważane jest za konieczność, wzór będący, przeto nakazem działania” [Czarnowski, 1982, s. 79]. W przypadku zarządzania pojęcie zrównoważonego zarządzania jest jasne i powszechnie stosowane, to nazwa „filozofia zrównoważonego rozwoju” do wszelkich form filozoficznej refleksji, w której centrum stoi to zagadnienie wywołuje pewne wątpliwości. Czasami, bowiem okazuje się, że słowo „filozofia” łączone jest ze słowami „zrównoważony rozwój” nieco sztucznie, jak w pozostałych przypadkach, w których „filozofia” jest tylko zbiorem założeń filozoficznych, jakie dają się wydedukować na podstawie znajomości sposobu posiłkowania się pojęciem „zrównoważony rozwój” w dyskursie ekonomicznym. Co prawda na takie ujęcie pozwala rozumienie filozofii, jako namysłu, który pojawia się wtedy, gdy praktyka staje się samoświadoma [Blackburn, 1997, s. 123-124], to z kolei przeciwstawia się mu pojmowanie filozofii, jako zespołu sądów i wartości tworzących koherentny system – filozofii, jako koncepcji filozoficznej[Papuziński, 2006, s.26].
ROZDZIAŁ II. JAKOŚĆ ŻYCIA – DEFINICJA, ISTOTA I METODY POMIARU
Społeczeństwa rozwijające się w dobie globalizacji i szybkiego przepływu informacji, czerpią wzorce dotyczące życia z krajów wysokorozwiniętych. Nieosiągalność pewnego stylu konsumpcji budzi poczucie alienacji, niepokoju, a nawet irytacji, które wpływa na odczucia społeczne dotyczące jakości życia. Nawet jeśli podstawowe wskaźniki ekonomiczne np. PKB rosną, społeczeństwo tego nie odczuwa, co podkreśla subiektywność kategorii jakości życia, ponieważ na te specyficzne odczucia składają się m.in.: wiara we własne możliwości, gotowość do budowania kariery, posiadanie celu życiowego, poczucie zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, czy brak obaw o sytuację materialną w przyszłości [Gawlikowska – Hueckel i Umiński 1999]. Jakość życia jest kategorią subiektywną i dlatego też trudno mierzalną. Jednakże istnieją próby jej kwantyfikacji. Wśród ekonomistów trwają prace nad skonstruowaniem jednolitego wskaźnika obejmującego różnorodne aspekty wpływające na jakość życia. Jakość życia jest pojęciem bardzo złożonym. W ramach ekonomii podejmuje się liczne próby odpowiedzi na pytania o dobrobyt społeczny. Przykładowo ekonomia dobrobytu ocenia, czy dana gospodarka działa dobrze przez pryzmat efektywności alokacji zasobów oraz sprawiedliwość podziału dóbr i usług między członkami społeczeństwa [Frąckiewicz i Frąckiewicz – Wronka A 2001, s. 18]. Zatem mierniki i wskaźniki jakości życia ukazują stan dobrobytu społecznego i ekonomicznego. Dlatego wskaźniki te powinny być brane pod uwagę przy kształtowaniu polityki społecznej i ekonomicznej państwa. Można stwierdzić, że jakość życia jest ściśle związana ze zrównoważonym rozwojem, dlatego dla charakterystyki jakości życia należy wykorzystać wskaźniki opisujące ekorozwój [Zysnarska 2002, s. 9]. Celem artykułu jest ukazanie metodologii wykonywania badań jakości życia w społeczeństwie oraz wskazanie potrzeby zmian i dalszego rozwoju mierników takiej oceny. Dodatkowym celem artykułu jest wskazanie czynników determinujących wyniki badań jakości życia oraz ukazanie miejsca Polski na świecie wg miernika HDI. Pozwoli to państwom świata na ukierunkowanie rozwoju w celu wzrostu jakości życia społeczeństwa.
ROZDZIAŁ III. Bezpieczeństwo oraz zrównoważony rozwój usług kurierskich
Powszechnie uznajemy, że bezpieczeństwo może być traktowane jako stan, potrzeba bądź proces, jednak bez względu na sposób podejścia przyjmuje ono znaczenie wartości kardynalnych? R. Kuźniar określa wręcz bezpieczeństwo jako wartością najwyższą, stwierdzając, że: „W powodzi haseł w rodzaju „po pierwsze, gospodarka” lub „po pierwsze, człowiek” szybko zapominamy, że fundamentem tego wszystkiego, co „po pierwsze”, jest bezpieczeństwo. Jest ono pierwotną, egzystencjalną potrzebą jednostek, grup społecznych, wreszcie państw. Idzie przy tym nie tylko o przetrwanie, integralność czy niezawisłość, lecz także o bezpieczeństwo rozwoju, który zapewnia ochronę i wzbogacenie tożsamości jednostki czy narodu. Owo bezpieczeństwo zależy od tego, co dzieje się wokół nas, od środowiska zewnętrznego ale zależy też od nas samych, naszego zdrowia i gotowości sprostania zagrożeniom” (Kuźniar, 1996,7.)W jeszcze innym miejscu R. Kuźniar wskazuje, że współcześnie, bez względu na przedmiot badań naukowych mamy do czynienia z tendencją doszukiwania się w każdym obszarze kwestii bezpieczeństwa. Podobnie jak w micie o Midasie wszystko zamieniało się w złoto tak bezpieczeństwo staje się elementem analiz w różnych dyscyplinach naukowych. (Kuźniar, 2011, 11.). Konfrontując takie poglądy z troską o poziom bezpieczeństwa zawsze prędzej czy później spotykamy się z problemem ograniczoności zasobów, które determinują rzeczywisty stan bezpieczeństwa.Podejmując zatem próbę określenia czy bezpieczeństwo jest lub może być przedmiotem wymiany, należy odnieść się choć w skrócie do istoty bezpieczeństwa oraz do istoty wymiany. W ocenie autora na gruncie nauk o bezpieczeństwie częste próby definiowania bezpieczeństwa inaczej niż immanentny stan podmiotu bezpieczeństwa jest konsekwencją adaptacyjną w podejmowanym procesie badań szczegółowych. Jednak zasadniczo budzą one wątpliwości w zakresie koherentności z istotą bezpieczeństwa pojmowanego kardynalnie. Jeżeli natomiast uznamy za punkt centralny analizy domniemany lub rzeczywisty stan podmiotu stanowiący pochodną zagrożeń i wyzwań, wówczas należy odnieść się do kwestii niebezpieczeństwa. Niebezpieczeństwo jest antytezą bezpieczeństwa, przy czym stanem niepożądanym jest niebezpieczeństwo, a stanem pożądanym jest bezpieczeństwo zwłaszcza bezpieczeństwo rozumiane negatywnie. To ostanie rozumiane jest jako stan danego podmiotu warunkujący jego istnienie, inaczej bezpieczeństwo negatywne to bezpieczeństwo witalne. W literaturze przedmiotu (Czaputowicz, 2013, s. 14 - 16) bezpieczeństwo rozumiane negatywnie określane jest jako podstawowa potrzeba człowieka stanowiąca często nie tylko warunek ale i cel aktywności danego podmiotu. Ponadto wyróżnić można także bezpieczeństwo rozumiane pozytywnie, które uwzględnia możliwości rozwoju danego podmiotu, co wskazuje, że ujęcie negatywne ma charakter ilościowy natomiast ujęcie pozytywne odnosi się do charakterystyki jakościowej funkcjonowania podmiotu bezpieczeństwa. Konfrontując powyższe podejście z zagrożeniami można stwierdzić, że osiągnięcie potencjału zagrożeń przewyższające potencjał bezpieczeństwa negatywnego prowadzi do unicestwienia podmiotu natomiast zastosowanie środków przeciwdziałania zagrożeniom równe lub większe od ich potencjału obniża jakość bezpieczeństwa a tym samym zmienia jego stan w zakresie większym od zera. Wyznaczenia związków między potencjałem zagrożeń a potencjałem możliwości przeciwdziałania im, a tym samym próby wyznaczenia swoistego progu bezpieczeństwa dokonał także K. Ficoń. W przeprowadzonej potencjałowej analizie wielkich systemów prakseologicznych, w której za przykład złożonego podmiotu bezpieczeństwa uznał państwo (Ficoń, 2011, s. 163-187). K. Ficoń w podobnej konwencji założeń przyjął, że stan równowagi jest konsekwencją zrównoważenia potencjału zagrożeń bezpieczeństwa równym co do wartości potencjałowej systemem reagowania(Konieczny,1983, s. 175). Innymi słowy bezpieczeństwo systemu prakseologicznego jest funkcjonałem dwu zagregowanych funkcji tj. realnego potencjału zagrożeń środowiska systemowego i realnego potencjału systemu reagowania. Następnie przekształcając skalarne potencjały zagrożeń bezpieczeństwa i potencjały systemu reagowania na postać miar wektorowych
i odwzorowując je na układzie współrzędnych kartezjańskich można dokonać geometrycznej interpretacji, która uwzględnia również charakter potencjału bezpieczeństwa wynikający z tangensa kąta nachylenia wektora bezpieczeństwa.
redaktorzy naukowi
mgr inż. Monika Piśniak
dr inż. Ireneusz Miciuła
mgr Anna Nurzyńska
