Zapośredniczona tożsamość. Tematy środkowoeuropejskie a polska literatura współczesna

• Druk: Gdańsk, 2013
• Autor: Marcin Całbecki
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

Książka „Zapośredniczona tożsamość. Tematy środkowoeuropejskie a polska literatura współczesna jest próbą takiego ujęcia wybranych dzieł współczesnej literatury polskiej, aby kluczowym zagadnieniem dochodzącym do głosu w rozprawie był problem tożsamości środkowoeuropejskiej. Choć jest to projekt przez wielu uważany za wątpliwy, to w oparciu o dzieła Wittlina, Miłosza, Zagajewskiego, Herberta, Stryjkowskiego i Stasiuka dają się zauważyć projekty identyfikacyjne wskazujące na pewną typowość i współtworzące tym samym spójny dyskurs poświęcony środkowoeuropejskiej identyfikacji. Zasadniczą tezą pracy jest przekonanie o pośredniczącym charakterze tej przestrzeni umiejscowionej w polu oddziaływań dwu wielkich tradycji europejskich: Zachodu i Wschodu.
Całość dzieli się na dwie części – z jednej strony zwraca się uwagę na kluczowe zagadnienie poetyckiej werbalizacji własnej tożsamości i w niej doszukać się można pewnej typowej formuły dla nazywania własnego położenia w porządku geograficznym, z drugiej zaś podjęta zostaje próba wskazania cech dystynktywnych środkowoeuropejskiego projektu kulturowego. Problem tożsamości środkowoeuropejskiej tym sposobem uznany zostaje w rozprawie za jeden z ważniejszych wątków dyskursu literackiego w piśmiennictwie polskim XX wieku.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Literaturoznawstwo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-7865-089-8
• Liczba stron: 348

Wprowadzenie. Wstępne rozważania nad problemem granicy	9

1. Europa Środkowa jako pośrednik	9
2. Most graniczny – figura mostu a doświadczenie granicy	23

Część I. W stronę poetyckiego zapośredniczenia tożsamości	37

1. Literatura – wojna – wolność (rozważania genologiczne z Józefem Wittlinem w tle)	39
1.1. Historia literatury narodowej jako naukowa realizacja kulturowych założeń postmodernizmu	39
1.2. Dlaczego i skąd biorą się w Europie powieści?	41
1.3. Strukturalna dysfunkcja Austro-Węgier, czyli skąd wzięło się ogłupienie Szwejka i Niewiadomskiego?	46
1.4. Czym różni się wolność powieściowego protagonisty od wolności lirycznego „ja”?	50
1.5. O liryce i życiu – Hymny Józefa Wittlina i afirmacja wspólnoty żywych istot	55

2. Pożegnanie z pewnym kontynentem (Europa Środkowo-Wschodnia Czesława Miłosza)	65

Wprowadzenie	65
2.1. Romantyczny paradygmat literatury polskiej, czyli Kresy jako inwencja	69
2.2. Szlachecka antropologia	74
2.3. Upadek pewnego dworu	79
2.4. Archeologia antropologiczna Miłosza. W poszukiwaniu podstaw egzystencji	83
Zakończenie. Co zostało z pamięci o Europie Środkowo-Wschodniej, czyli gdzie jest dom mój?	89

3. Samopoznanie (uwagi o wierszu Adama Zagajewskiego Jechać do Lwowa)	93

Część II. W stronę kulturowego zapośredniczenia tożsamości	127

1. Rytuały społecznej przemocy (dialektyka barbarzyństwa w eseju Barbarzyńca w ogrodzie Zbigniewa Herberta)	129
1.1. Kilka słów o tytule	129
1.2. Pielęgnowanie ogrodu	141
1.3. Siła logosu	142
1.5. Władza i jej narzędzie	156
1.6. Przemoc a proces kulturowy	160
1.7. Ogród w Lascaux	165

2. Komunikacyjny kryzys (środkowoeuropejski światopogląd na przykładzie trylogii Juliana Stryjkowskiego)	169

Wprowadzenie	169
2.1. Kultura wobec dialektyki negatywności (Głosy w ciemności)	181
2.1.1. Środkowoeuropejskie problemy z granicą	181
2.1.2. Środkowoeuropejska edukacja	186
2.1.3. Kultura jako system	192
2.1.4. Kultura versus nowożytność	196
2.1.5. Ojciec w sidłach dialektyki kulturowej	200
2.1.6. Odejście z domu. Casus Marii	206
2.1.7. Europa Środkowa – kultura jako rekompensata	216
2.2. Ideologiczne rysy i pęknięcia (Austeria)	219
2.2.1. Tło antyspołeczne	224
2.2.2. Izolowane światy	243
2.2.3. Języki ekstazy	248
2.2.4. Szczelina lęku	255
2.3. Niesamowite i literatura jako efekt wyobcowania (Sen Azrila)	259
Wprowadzenie	259
2.3.1. Pustka pamięci	267
2.3.2. Cień ojca	279
2.3.3. Lustrzany dramatis personae	285

3. Rozpacz karnawału (kultura Europy Środkowej w interpretacji Andrzeja Stasiuka)	305

Zakończenie. Mikrostudium miejsca – Aporia-Słowenia. Impresje topologiczne	325
Wprowadzenie	325
1. Słowenia z każdej strony	327
2. Słowenia jest wszędzie	328
3. Słoweński ogrom	330
4. Wszystkie drogi prowadzą do Słowenii	332
5. Słowenia – ostateczny topos Europy	333

Bibliografia	337