Zarządzanie Publiczne nr 1(3)/2008
ISSN 1898-3529
Współczesne zarządzanie publiczne jest efektem ewolucji państwa i ewolucji administracji publicznej. Towarzyszy temu zmieniająca się rola jednostki (obywatela) – to nie tylko wyborca, petent czy konsument, ale coraz bardziej interesariusz. Zarządzanie publiczne nie polega na utrwalaniu określonego porządku lecz na skutecznym kierowaniu wieloma złożonymi zmianami, które – choć niezbędne – nie są ani oczywiste, ani zdeterminowane. Jest fenomenem, którego rozpatrywanie wymaga interdyscyplinarnych i wielowątkowych badań. Nowy kwartalnik ma stworzyć przestrzeń dla naukowej debaty nad tym fenomenem. Redakcja wyraża nadzieję, że znajdzie się w nim miejsce na rozważania konceptualne i teoretyczne, ale także na rzetelne i wnikliwe studia empiryczne, zwłaszcza porównawcze.
W numerze [Table of Contents]:
Laszlo Bruszt: Wielopoziomowe zarządzanie – warianty wschodnie. Wyłaniające się wzorce zarządzania rozwojem regionalnym w nowych państwach członkowskich [Multi-level governance – the eastern versions. Emerging patterns of regional developmental governance in the new member states], s. 5–22
W artykule zostały opisane pojawiające się instytucjonalne konfiguracje związane z rozwojem regionalnym, różne wzorce wielopoziomowego zarządzania w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, na przykładzie Czech, Węgier i Polski. Warunki stawiane przez UE oraz unijne programy przedakcesyjne, powiązane z koncepcją Europy Regionów, odegrały znaczącą rolę w zmianie, a w przypadku niektórych krajów aspirujących do członkostwa, w tworzeniu regionalnych ładów instytucjonalnych. Podczas gdy później te same programy stały się bodźcami recentralizacji i renacjonalizacji, interakcja między ujednoliconymi warunkami UE i różnymi warunkami narodowymi przyniosła skutek w postaci formowania się różnorodnych postaci wielopoziomowego zarządzania i odmiennych konfiguracji regionalizmu.
Jan Jakub Wygnański: Ekonomizacja organizacji pozarządowych [Economisation of non-government organizations], s. 23–68
Celem artykułu jest opisanie zjawiska ekonomizacji sektora pozarządowego. W ramach tego procesu organizacje tradycyjnie postrzegane jako organizacje działające nie dla zysku angażują się w działania, których celem jest wygenerowanie przychodu ze sprzedaży usług i produktów. W artykule opisano skalę tego procesu w wymiarze międzynarodowym i krajowym. W tym ostatnim przypadku skorzystano z danych zgromadzonych w trakcie badań ilościowych prowadzonych przez Stowarzyszenie Klon/Jawor. W artykule wskazano na powody, dla których organizacje mogą decydować się na ekonomizacje działań, a także ryzyko, jakie może towarzyszyć takiej decyzji. Przeanalizowano specyficzne i ważne z punktu widzenia pozycji na rynku zasoby, jakimi dysponują organizacje.
Tomasz Grzegorz Grosse: Europeizacja a lokalne uwarunkowania administracyjne (Przykład agencji wdrażających politykę rolną i rozwoju obszarów wiejskich w trzech nowych krajach członkowskich) [Europeanization and local administration resistance. The case of executive agencies implementing CAP and the rural development policy in nwe EU countries], s. 69–90
Celem niniejszego artykułu jest analiza procesów europeizacji agencji zajmujących się implementacją unijnej polityki rolnej i rozwoju obszarów wiejskich w nowych krajach członkowskich: na Litwie, w Słowacji i Polsce. Chodziło o zbadanie zmian instytucjonalnych pod wpływem realizowania polityk unijnych i implementacji prawa UE. W szczególności przedmiotem zainteresowania było to, czy procesy europeizacji wprowadzają do praktyki administracyjnej nowe metody zarządzania, tj. opierające się na sieciowych (niehierarchicznych) mechanizmach współpracy i otwarciu administracji na dialog obywatelski. Jedno z głównych pytań stawianych w niniejszym artykule dotyczy tego, w jaki sposób procesy europeizacji wchodzą w relacje z krajowymi czynnikami kształtującymi sposób funkcjonowania administracji publicznej. Chodzi przede wszystkim o rolę miejscowej kultury politycznej i administracyjnej, w tym także tradycji wywodzącej się z okresu socjalistycznego.
Thomas A.P. Sinclair, Pamela Mischen: Budżetowanie wynikowe. Reformowanie złożonych systemów adaptacyjnych [Performance budgeting. Reforming a complex adaptive system], s. 91–108
Artykuł prezentuje uwarunkowania wdrażania budżetowania wynikowego w jednostkach sektora publicznego. Problematyka ta analizowana jest w odniesieniu do założeń nowego zarządzania publicznego. Prezentowane są związki budżetowania wynikowego z planowaniem strategicznym i determinacją kadry zarządzającej. W tekście analizowane są różnego typu bariery budżetowania wynikowego. Autorzy analizują problemy związane z systemem pomiaru wyników działań podejmowanych w sektorze publicznym, ze szczególnym uwzględnieniem konsekwencji istnienia złożonych układów adaptacyjnych. Istotna rola w procesie budżetowania wynikowego przypisywana jest kierownictwu szczebla operacyjnego.
Jarosław Gorniak, Karolina Keler: Ewaluacja i wskaźniki w cyklu planowania i realizacji polityk publicznych [Evaluation and indicators in the cycle of planning and realization of public policies], s. 109–124
Celem artykułu jest przedstawienie funkcji ewaluacji i wskaźników w cyklu polityk publicznych oraz omówienie problemów związanych z realizacją tych funkcji. W szczególności uwzględniono fazę oceny i planowania polityk oraz omówiono funkcje pomiaru efektów programów przy pomocy wskaźników jako kluczowej funkcji ewaluacji. W pierwszej części artykułu opisano szczegółowo funkcje diagnozy, wskaźników i ewaluacji w cyklu polityk publicznych. W drugiej części zaprezentowano ewaluację i wykorzystanie wskaźników na etapie oceny zakończonych projektów. W tej części rozważań omówiono również koncepcję ewaluacji opartą o teorię programu oraz znaczenie pomiaru efektu netto dla zidentyfikowania przyczynowego oddziaływania interwencji. Autorzy stoją na stanowisku, że należy traktować jako rezultaty wszystkie zamierzone konsekwencje interwencji (programu, polityki) dla bezpośrednich grup (układów) docelowych, niezależnie od tego, czy występują natychmiast, czy po pewnym czasie od interwencji; jako oddziaływania należy traktować zamierzone i niezamierzone skutki interwencji dla szerszego układu, w którym wystąpił problem wymagający interwencji (Komisja Europejska traktuje odłożone w czasie rezultaty jako oddziaływanie).Wskazano trudności wiążące się z pomiarem oddziaływania interwencji, a jednocześnie podkreślono, że uzyskanie wymiernego rezultatu jest warunkiem koniecznym oczekiwania, że interwencja miała swoje oddziaływanie. W części trzeciej poddano dyskusji rolę wskaźników i ewaluacji w planowaniu polityk publicznych. Szczególną uwagę zwrócono na właściwe definiowanie celów w procesie programowania polityk oraz wagę ustalenia dobrych wskaźników. Położono nacisk na różnice w sposobie ujęcia celów jako ogólnych zamiarów i wizji, precyzyjnie ujętych zamierzonych efektów działań i zaplanowanych wartości przyjętych wskaźników tych efektów. Przedstawiono problemy z ustalaniem wartości wskaźników oraz związków występujących pomiędzy pomiarem produktów, rezultatów i oddziaływania interwencji. Autorzy podkreślają w artykule, że ewaluacja i wskaźniki mogą być użytecznym narzędziem prowadzenia polityk publicznych, ale zastosowanie ich w praktyce wymaga poradzenia sobie z omówionymi w tekście problemami.
Jarosław Bober: Metoda rozwoju instytucjonalnego jako narzędzie doskonalenia administracji publicznej na przykładzie strategii rozwoju samorządów terytorialnych [Institutional development method as a tool of improving the activities of public administration. Case of local government strategies], s. 125–142
Głównym celem artykułu jest prezentacja metody rozwoju instytucjonalnego (metody RI), mającej w swych założeniach służyć doskonaleniu działań administracji publicznej oraz przykładu jej zastosowania. Artykuł składa się z pięciu części. Pierwsza z nich prezentuje istotę metody rozwoju instytucjonalnego. Druga część zawiera wyniki ocen poziomu zarządzania w samorządach lokalnych przeprowadzone przy wykorzystaniu omawianej metody. Dwie kolejne części artykułu poświęcone są praktycznej weryfikacji metody: prezentują podejście do strategii przyjęte w metodzie RI oraz analizę zmian w zakresie zarządzania strategicznego w 11 samorządach lokalnych, które testowały opisywaną metodę. Artykuł zamykają konkluzje w zakresie oceny i wykorzystania rozwiązań proponowanych w metodzie rozwoju instytucjonalnego dla planowania strategicznego w samorządach.
Renate Mayntz: O wybiórczości teorii sterowania [On the selectivity of the theory of the policy process], s. 143–152
Tekst ten jest próbą opisania specyficznej wybiórczości perspektywy teorii sterowania. Paradygmat teorii sterowania ewoluował, a pewna jego wybiórczość, dotycząca założeń konstytutywnych na temat tworzenia oraz realizacji polityk w systemie polityczno-administracyjnym, uległa ograniczeniu. Do podstawowych założeń paradygmatu należy zagadnienie kluczowej roli gremiów ustawodawczych, zawężanie rozważań do analizy polityk wewnętrznych lub narodowych. Pomimo ewolucji paradygmatu teorii sterowania i jego poszerzania nie wyeliminowano błędnego podejścia do sposobu rozwiązywania problemów. Zgodnie z założeniem teorii, rozwój i wprowadzanie w życie decyzji politycznych są związane przede wszystkim z rozwiązywaniem problemów społecznych, niekiedy społeczno-ekonomicznych. Kontrastuje to więc ze sposobem analizy wydarzeń politycznych prowadzonych na gruncie socjologii władzy. Istota błędu teorii sterowania w aspekcie rozwiązywania problemów tkwi w pomijaniu przez nią pytań o kwestie dotyczące procesów politycznych. Jednakże pytanie, czy jest rzeczą pożądaną, aby jeszcze bardziej poszerzać teorię sterowania – i w reakcji na jej wspomniane ograniczenia tworzyć obszerniejszą teorię procesów politycznych – pozostanie bez odpowiedzi.
Laszlo Bruszt, Wielopoziomowe zarządzanie – warianty wschodnie. Wyłaniające się wzorce zarządzania rozwojem regionalnym w nowych państwach członkowskich 5
Jan Jakub Wygnański, Ekonomizacja organizacji pozarządowych 23
Tomasz Grzegorz Grosse, Europeizacja a lokalne uwarunkowania administracyjne (Przykład agencji wdrażających politykę rolną i rozwoju obszarów wiejskich w trzech nowych krajach członkowskich) 69
Thomas A.P. Sinclair, Pamela Mischen, Budżetowanie wynikowe. Reformowanie złożonych systemów adaptacyjnych 91
Jarosław Gorniak, Karolina Keler, Ewaluacja i wskaźniki w cyklu planowania i realizacji polityk publicznych 109
Jarosław Bober, Metoda rozwoju instytucjonalnego jako narzędzie doskonalenia administracji publicznej na przykładzie strategii rozwoju samorządów terytorialnych 125
Wybór tekstów klasycznych 143
Renate Mayntz. O wybiórczości teorii sterowania 143
